Ke Aloha Aina, Volume V, Number 26, 1 July 1899 — Page 4

Page PDF (783.28 KB)

This text was transcribed by:  Maggie Butterfield
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

POAONO,  IULAI 1,  1899

4

 

Ke – Aloha – Aina

 

   Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii

 

EDWARD  L.  LIKE.

 

Lunahooponopono

 

EMMA A.  NAWAHI

 

Puuku o  KE  ALOHA  AINA.

HONOLULU ...  IULAI  1,  1899

 

ALOHA  WALE  NA  ALII.

 

   Ua hoea hou mai la he la no kakou e ka lahui Hawaii aloha alii e u hou ai no ia alii kiekie o ka aina, ka Moiwahine Kapiolani, ka panina hope hoi o ka lalaui alii a Kuhio a me Kinoiki kona luani makuahine he mau alii kiekie no ka mokupuni o Hawaii ka mea hookahi i pii ae oia ohana a kau i kaupoku o Hanalei, ma o kona kulia laki e mare i ka Moi Kalakaua.

   Eia kakou ke ike aku nei na makainana, na like ka hiolo ana o ko kakou mau ahi hanau o ka aina, na pua hoi a kakou i hoowehiwehi aku ai me na hookapukapu ana i ko lakou mau kulana mai ka po mai, me he helelei ana la o na lau pala mailuna mai o ke kumulaau.  He mea ehaeha io no, ao ko kakou mau naau, ka ike ana aku, pela iho la na haawina manaonao e hekau mau nei maluna o kakou a pau, mai na alii a na makaainana.

   I ka huli ana ae a nana aku ma ko lakou mau makalua. na hakahaka ia o ke ano e hele akuk ana i ka pau loa, a koe wale iho no, he mea hiki ole ia kakou ke olelo ae, pela iho la paha na hopeua e kau mai ana maluna o ka kou a pau.  He mea oiaio, ua hala mua kona mau pokii alii mamua, oia hoi o Kinoiki a me Pomaikelani, a oia aku nei no hoi ka panina hope o ka ohana o Kuhio, a koe na Keikialii elua e ola nei.

   O ka luuluu me ke kaumaha, oia ka makani a ua La@@  Alii la i makana hope iho nei na lona mau makaainana e manewanewa aku ai iloko o keia mau la o ka ehaeha, ae, nani io no ka walohia, nani ke kaumaha a piliaiku ko kakou mau houpo no ke kipa mau mai o ka make ma o ko kakou mau alii la.   Aloha no ka Moiwahine Kapiolani, na nalo, ua hala, ua moe aku la oia i ka moe kapu o Niolopua.  Aloha wale ia alii a ka  moe i kipa aku ai.  Ua nalo loa kona leo alii mai kona mau ohua aku,  ko lakou makua hoi o keia noho ana kiuo.  E Kapiolani e , ua nale kou mau hiona alii.

 

OO  KA  HOOHUI  AINA.

 

   Ua hoikeike aku makou inua o na makamaka heluhelu e lawe ana i ke kino o ka nupepa KE  ALOHA  AINA, me na olelo maopopo loa iloko o na makahiki eha a oi o ko makou kaahele ana aku iwaena o keia mau Paemoku, e hoike aku ana me ka hopo ole, he mea ino ka hoohui aina, aia iloko o kona kino na hua awaawa o ka aihue, ka pepehi kanaka ke apuka a me na hana ino no a pau i ike ia ma Amerika, e hoea mai ana ia e hoolaupai maluna o keia Paemoku i ike ole ia mau mea.

   Aka, ua lilo nae ia mau hoakaka ana a makou i ka manao o ka poe i pipili konahua o ka lakou mau manao paakiki kuhihewa i mea hoino ia, a o ka oi loa aku no paha, oia no na hoa kakele o ka makapeni, e kue ana ia makou ma na ano a pau, me ka olelo ana he hoopunmipuni ka makou amu olelo, a he alakai hewa hoi i ko makou mau hoa kanaka o ka pupuu hookahi.

   Oia mau olelo hoino nae a ia poe, aole ia he mea nana e hoihoi hope ae o ka oiaio o ka makou olelo, oiai, i keia la, ua hoea kino mai la ka ohi ai mua loa o ka hoohui aina ma Olaa, Puna, Hawaii, oia hoi, ua hoea kino ae la he poe haole malihini loa mai Kaleponi mai, (o ua poe moe a la no paha o na alanui o Kapalakiko,) a mahelehele iho la i mau apana aina no lakou, me ka olelo pu mai, aole mana i koe o na kauawai hjoomalu o keia aupuni maluna o lakou, ua hui ka aina me Amerika, a he poe kuewa Amerika no hoi lakou i lohe he aina waiwai keia a me ka oluolu pu.

   Nolaila, me kahi dala uuku i loaa i keia poe ma ka hoiliili ana, kaku iho ia maluna o ua moku kalepa, aia ka pono o ka hoea ma kekahi lihi aina o Hawaii, pau ka pilikia, kakui ka aka a ua poe la.  Oia mau upu ana, ua hoea io mai ia, a ua pae ae la lakou ma Hilo Hanakahi, a kamoe loa aku la no ka uka waokele o Olaa kahi hoi a kekahi poe kuonoono oloko nei o ka aina e mahelehele ana i na apana dala a guia o na mau aina la, i manao ia no ka mahiko ana aku, aka, aia nae o hao wale ma ua hoea ae la ma ia wahi a olelo mai la, o ke alahele nana e hooponopono i ka lakou mau hana, oia no ka aha kanawai.

   He olelo kahiko ka Vanekoua ia Kamehameha I., “mai malama oe i ka haole, he mea ino, he hoomakauhi aina.”  Aka, aole nae i hoolohe ia ia mau oleloao maikai, lawe ae no a hoopunahele i kekahi mau haole,  oia o Olohana a me Aikake, kai no hoi iaia wale no, aka, na mau mai no ko na alii hoopunahele ana i na haole a hiki i ka hopena o ka noho aupuni moi ana o Hawaii, a na ia hopena i hoike moakaka loa mai i na olelo oiaio loa a kela haole hoaloha o Kamehameha I. i hooia aku ai he mea ino ka malama i ka haole.

   Eia ke hanaio mai la ka haole i Olaa la, hoole ia mai la ka mana o ka Luna Nana Aina o ke aupuni ma ia wahi aia na halelaau paha ke pii la na kaupoku i ka lewa, e kanu ana i na hua kulina o ke gula iloko o ka lepo, a i ka wa e hoao io aku ai ke aupuni e kipaku i keia poe, e ala hou mai ana he mau hoopaapaa ikaika ana, a o ka hopena aku, e ala pu mai ana na manao powa o ka pepehi kanaka, iloko o keia poe, a o ka hele loa aku no ia i kahi o ka awaawa ahuna.

   Ua ko ka wanana a KE  ALOHA  AINA i hoike aku ai, eia ke ohi ia mai la ke oo mua o ua hua kikania la oka hoohui aina, a ina e pono ae ana ka hana a keia poe, hoea hou mai ka manoanoa, aole i kauamai, e hiki ole ai i ka mana hoomalu o na kanawai o keia aupuni ke papa aku.  Pehea keia e Kale Hapakini ma, nani io paha ua hoohui aina nei la ea, ke hulali mai nei ka hao iluna o na aina aupuni o Hawaii. He maikai paha ia la e kaena ku ia nei, me ka olelo ana, he pomaikai keia hui ana.  Hanaio ka haole kuewa o Kaleponi la, o na aihui akamai loa koe a hoea mai, kaakaa pono na maka o na poe alakai hewa.

 

ONE-A 10  PAHA  AUANEI  KAU  O  MAMALA

 

   Eia kakou ke noho nei me na manao ku i ka weliweli mamuli o ke kukulu ia ana mai o kekahi mea nana e hoomak’uka’u i ko kakou mau manao iloko o keia mau la, mamuli o ko ka Papa Ola ae ana aku i ke noi a na Agena o ka mokuahi Nipoon Maru, oia hoi ka Hui o Hakafila Ma , ma o ka hoolele ia ana mai o na ohua a me ua ukana o uamokuahi la ilona o ka mokuahi Kulanakauhale o Columebia, a e moku ia hoi oia ma ka nuku o Mamala, me ke ko malie ana mai o na ea mai maluna o ko ke kuklanakauhale nei, a me na moku e maalo ae ana nia kona aoao, no ka halihali ana aku i kumulao hoolaha no na poe e noho ana ma na kuaaina.

   He mea nui keia ka ae ia aua o keia noi, me ka hoao ole o ka Papa Ola, e kipaku pu aku no me ka moku nana i lawe mai ia lakou.  O ka hoike a na Kauka i hoaiai ae ai i ke ano io maoli o keia mai, oia no na mea e pili ana i ka hiki ole ke lapaau ia i ka wa e loaa ai o kekahi mea i ua mai la, a ina oia ka mea oiaio, alaila, pehea i aa ai ka Papa Ola e hooili ia mai maluna o kekahi mokuahi imi dala, e hoopomaikai ana i na Ona o ua moku la, me kekahi puu dala nui o ekolu haneri a oi o ka la.

   He mea nui ke ola o ka lehulehu, a o ua ola la, eia ia ke imi hoopukapuka ia nei e ke aupuni ma o kekahi poe imi waiwai la, e noho nei iloko o keia kulanakauhale.  E olelo ia mai ana paha, no ka nui loa o ka lilo o na Ona i na poe ohua a me na ukana o ua mokuahi la, a malalo oia kumu i ae ia aku ai paha ke noi no ka nana pono ana i ke kulana ola o ua poe la, oiai lakou e hoomalu ia ana e ku iwaho o ka nuku o Mamala.  Aole o ko lakou ku ana ma ia wahi, he mea ia e hiki ole ai ia kakou a pau ke hoohuoi aku, he lala keia moku i hoomalu ia no kela moku ma’i a ina pela, ua aho no ka hoihoi hou ia ana aku o keia poe no ko lakou wahi i hele mai ai, mamua o ka hoomalu loihi ia ana e ku mai mamua o ke alo o na maka o ka lehulehu me ka piha ia i ka weliweli, a oia hoi ka makou i olelo ae la, o keia hana, ua like me ka hooneoneo ana i ka aina, a i kupono ai hoi keha.  One a kai o Mamala.

 

ANO  E  IO  NO  NA  HANA.

 

   Oiai, na hoike aku makou ma na la i hala iho la, na hoea mai ma ko kakou mau kaiaulu nei, a ua hala loa aku la hoi no Kapaiakiko, ka mokkuahi Nippon Maru, ka mea nana i lawe mai nei he kupua nui, he anela luku, e malamaia nei e kekahi wau Kauka iloko o na omole, na lakou i hele e nana i ka hoohuoi ia, aia he mailele e poino ai ka lehulehu.

   Ua hookahaha nui ia ko kakou mau manao, mamuli o ke ano e o na hana a ka Papa Ola, oia hoi ua komo mua mai la na eke leta a me na nupepa iloko o ka Hale leta, a ua puhi kukaepele ia ae hoi elike me ke ano maa mau, me ka noho ole o ka Papa Ola a kaohi aku ia mau ukana i komo pu iloko o ka hauna o na ea polopolona o ke kino make o ka Pake i loaa ai i keia mai luku eleele, aka, ua pau hoi na leta, ua laulaha na nupepa, a ua pau hoi ka Pake i ke kaha ia, akahi no a loaa iho la ka ike pono ia ana, he ma’i laku weliweli loa keia, a i iko ia hoi e kekahi Kakuka i maa i ka nana ana o keia ano ma’i.

   Ma keia wahi, i ike hou iho ai makou i ke ano e io no o ua na hana, oia hoi, aole i hiki i ka ike moowiui o ke Kauka o ke awa, ke hoomaopopo he ma’i luku keia, i pahola pinepine ma ka aina laul o Kina, a ina aole ka ike o kekahi Kauka okoa, ina ua pau pula kakou aohe lau e kanu ai, he hookahi no paha oleloia, he Samola Poki, a o ka hoolele koke ia ae no ia i kai o Kahakaaulana, no na la pokole wale no e hoomalu ia ai, a o ka hookuu koke ia no ia.

   Eia hou keia mau hana ano e a ua Papa Ola nei, ka lunakanawai o ke ola e ka lehulehu, aia na ohua a me na ukana ke mo-ku mai nei i ka nuku o Mamala, mamuli o kekahi mokuahi i hookimalima ia a malia paha, o pau mai no na la hoomalu mua, o ka hoolele ia mai no ia iuka nei o ka aina, me ka haawi hou ole ia aku i mau la hoomalu hou e nana pono ia ai, ina paha aia no ua kupueu la ke hoopue malie la iloko o kekahi mau ohua, a i ka wa o ko lakou la pae Ianakila mai i ka aina nei, oia no ka wa e poha koke ae ai o na ino la, a o ko kakou pilikia no ia .  He mea pono no i ka Papa Ola ke hooloihi hou aku i mau la hoomalu hou, me ka nana ole i ka nui o ka lilo o na Ona nona keia Iaina mokuahi nana i lawe mai i keia ma’i, o ke ola o ka lehulehu ka mea nui, a nona hoi ka makou makapeni e paio nei. aole no ka pono o ka poe kakaikahi.

 

HE  POE  HULA  NO  KA  HOI  IKEIKE  NUI  MA  OMAHA.

 

   Eia o John E. Wilson ke hoolala nei no ka lawe ana aku i kekahi mau Hawaii no ka hoikeike nui o Omaha.  A ina e holo pono ana ua hoomakaukaku ana, alaila, e haalele iho ana lakou ia Honolulu nei ma ka mokuahi Amerika Maru e hoea mai ana i keia pule aku, Iulai 4.  He elima poe himeni a me eono poe hula, a maloko oia heluna he wahine a me hookahi kanaka paipu.

   O keia poe e holo aku ai, aole ia i pili me na hoikeike o Hawaii nei, aka, na kekahi poe kakaikahi keia hana imi dala.  O ka loihi o keia poe e hele ai a hiki i ka hoi hou ana mai he eha mahina, akam he hookahi wale no mea nana e hookahalia loa nei, oia ka ae ole ana o keia poe e holo no @@ $15 o ka pule me ka malama pu ia o ka ai, oko lakou makemake nae i $20 o ka pule.

   E noho ana lakou maloko o na halepili e like me ke au kahiko.   A o kekahi huuahuua o keia mkaku hale, ua hala mua aku la.

   Ua hoi aku la no kai o Kakaako o Mr. E. Namakaokoahi,k ko kakou kilokilo Hawaii, makua hoike pololei i ka lahui me ka oiaio wale i o i na mea hana na waiho wale ia mea i ka akea.