Ke Aloha Aina, Volume V, Number 31, 5 August 1899 — KE KULANAKA U HALE MOMI. [ARTICLE]

KE KULANAKA U HALE MOMI.

O keia pah.a kekahi o na wahi i paakahehi nui ia e ko kakou poe mea dala nui i na la i hala ae nei, a mamua ae hoi o ko ka"~Tou hoohui ia ana aku me Amerika, ua niahelehele a kuai īa aku na apaua malalo o na kumukuai makepouo, e lawe ana kekahi he umi apana aina, he elima o kahi, a lie hookahi no hoi o ka'uij mamuli o ko lakou hoomaopopo e ana, e hlo aku ana ke awa o Puuloa, i wahi hoolulu no na aunīokukan;! o Amerika, ma na wai o Hawaii nei, kahi hoi i haawi mua ia c Hawaii nei ma ka panai pomaikai o ke Kuikahi Panailike a ka Moi Kalakaua 1 imi ai. O keia wahi e olelo ia nei ke Kulanakauliale Momi, oia no o Manan», ma ka lahamauleo o Ewa a i kapaia hoi mamuli o kela i'a kupanaha iloko mau wai kai, oia hoi fea Pipi a he Momi hoi ma kekaLī olelo ana, ka mea nona ka oleloia ana, "u>ai walaau ae oe, o makani auamū." He wahi oluoin io uo keia ma ka noho aaa, a he aina hoi 1 piha kona mau kula lepo me ka momona o ke Kopaa, ke kumuwaiwei nui hoi o kekahi pue e noho la malaāla e, paeli i ka lepo o ka honua. Aia ma na kapa lihikai o keia wahi, na hale nani o kekahi poe kahi i kukuiu ia ai, me ka ma

naolana, i ka lā e heea mai ai o ko Amerīka komo ana aku a ]awe ae a e paeh hoi 1 ka nnku awa o ba punua pbepoli a lakou i hoopulapula ai ao kekahi manawa loihi, oiaanfinei ka wa e palna a pakolu iho ai na pomaikai maluna o ka apana ain& hookahi a lakou i kuai āi, oiai hoi o Atnerika he nelo i ka ili aina hookahi ma kona mau kapa, a 1 keia poe auanei e lilo ai na olohu dala nunui mai ka waihona mai o na poe Amerika. Ua nui a lehulehu na manawa a ke aupuni o Amerika i hoouna mai ai i kona poe akamai e hele mai e ana pono i ka hohonu o ko iaila awa. a ina paha he hiki ke hanaia ma keia mua aku, a iloko o ua hoolilo nui o na la i hala, ua hoea mai-la oia 1 ka pahu hopu o kana mea 1 ua hooholo hoi, ua oi loa aku ka pono o ka' hoopau loa ana. e unuhi ae, a haawi mai i puu dala nni no ka ha-na ana i ke awa, kahi e komo aku ai kona mau mokukaua a hoolulu iho, oiai no nae, na loaa no iaia ke piha e kolno mai a hoolulu ihoi ke awa o Honolulu nei no na manawa a pau a lakou i makemake ai, me ka nui ole o na hoolilo kuahewa* hewa mai ko lakou waihona ponoi mai. A oiai hoi, he p'oe īke a loea no kekaūi, iloko o ko Amerika mau Poo Aupuni, ua loaa ia lakou ka noonoo maikai 1 keia wa no ka īioopau loa ana i ka manao e paeli a hoohohonu aku i ke awa o Puuloa, ka lua dala hoi a kekahi poe e kali mai la, o ka hoea aku, a kani no ka lakou la asa, 1 ko Amerika nhipu in» e ko lakou maalea ike haua naa ka oihana imi waiwai e pono a e pomaikai ai ko lakou mau pahu ume loloa, a pela e ike*ia iho ;»i, e lilo aku an<» na hoolala palaualelo ana o na la i hala, i naea palaualelo. | O ka hoopauloa ana mai »ei o Amenka i kona iii«nao hana 110

| ka eli a me ka hoohohonu ana i ! ke awa o Puuloa ma ke Kulana- | kauhale Momi, he hoike ana mai ' ia i ka waiwai o ka hoohuiaupuni ma ko Amerika aoao, a ua poe imi loaa nei hoi o kakou i haawi aku nei i na hooponopono 'ana o ko kakou aina iloko o kona limn me ka manao, i wahi palulu wale no la e huna aku ai i ko Amerika mau maka, me kona nele ole mao a maanei, elike me ke ano o ka lio kauo kaa, i hookahi wale no wahi ana e hele ai, elike me ka makemake o kona kahu. Aka, heaha nae ka mea i loaa mai la ia kakou ma na lono hope mai Wasiuetona mai, aole anei ua hoole lakou i ke komo ana aku e paeli i ke awa o Puuloa, nona na hoolilo kuahewahewa i hiki aku paha kena Luina i ka umi miliona dala 5 a ue huina d;tla hoi ī hiki ole aku 1 ka hapaumi kona mau hoolilo ma I:e awa o Honolulu, kahi hoi he mau feahua hoahu nanahu kona, a he kokoko hoi tona alahele maiKapalakiUo mai. A malalo o keia mea, e hoolilo la aku ana na aina o ke Hulana* kauhale Momi i li'a ia ai e kekakahi poe mea dala, i wahi hoopukapuka no ko lakou mau waii wai, 1 waiii heana no na piiikia, a o na upu ana no ka hooko ia, o i hahai la lakou me ka kuia o ka | manawa.