Ke Aloha Aina, Volume V, Number 33, 19 August 1899 — Page 3

Page PDF (790.83 KB)

This text was transcribed by:  Ku'uipo Thomson
This work is dedicated to:  ko Kalāwahine

KE ALOHA AINA

 

 

HOOUKA IA HE KAUA HAHANA

POINO LIKE NA AOAO ELUA.

Ua Emi Hope Aku na Pilipine.

 

            Manila, Aug. 9, 12:25. O na koa o Kenerala MacArthur no lakou ka huina o 4000 kanaka, ua nee mua aku lakou he elima mile mai San Fernando i keia la me ka hoouka ia he kaua hahana a me ka hoemi hope ana aku i na Pilipine.

            Ua auhee aku na enemi me ka haalele iho he lehulehu o na poe i make a me hoeha ia. O ka poino o na Amerika he iwakalua i hoena ia.

            Aia he mau hoohuoi ikaika ana no kekahi mau manawa i hala ae o na kipi kekahi e komo nei iloko o Manila me na kanaka maluhia.

            Ua hoomaka aku ka Ilamuku kiai e huli pono aku i ka oiaio o keia mau lono, a ua loaa koke iho la ua komo aku na kipi iloko o ke kulanakauhale me ka hoolala ana no ka hooulu ana ae i kekahi haunaele. Me ko lakou hoao mau ana e hoouna i mau lako kaua no na enemi.

            Ma ke aumoe o ka po nei, o na kanaka e huli ana i na poe ohumu kipi, ua loaa aku la ko lakou kahua hoolulu ma kekahi hale hana sigama Binondo. He puali o ka regimana Pukaa Eono, malalo o ke alakai ana a Kapena Ames, kai hoouna koke ia aku no ka hoopuni ana i ua wahi la. Ua wawahi koke ia aku e lakou ua hale la me ka hopu ia he kanaha-kumamkolu poe kipi a he heluna o lakou he poe aliikoa no na pualikoa Pilipine. He nui no na poe ae maloko o ka hale, aka, ua mahuka aku nae lakou maluna o na kaupoku a me na hale e ku kokoke ana.

            NA LONO HOPE MAI KE KAHUA KAUA MAI.

            Manila, Aug. 9. Lono hope. O na poino o na Amerika ma ka hakaka o San Fernando, ua hoomaopopo ia ma ka hora 3, he ewalu i make a me iwakalua-kumaono i hoehaia. Malia ua oi aku paha maluna o keia heluna, oiai, ka laina kaua he elima ka loihi, a nolaila, he mea hiki pono ole ke lohe ia mai na wahi a pau i keia hora.

HOOPAAHAO IA NO KE ULOLOHI

            Manila, Aug. 2. Mahope o ka laweia ana o Calamba e na Amerika, ua haawi aku la o Kenerala Lawton he kauoha, e hoopau ia o Kapena Otis o ka regimana Wasinetona mai kona kulana alakai ana me kona hoopaahao pu ia, mamuli o kona ulolohi loa a me ke ano ae ole o na puali malalo ona ma o ke hoolohe ole ana i ke kauoha e lele koke mai na waapa a hele aku iloko o na wahi poho malalo o na kipu ia ana mai. Ua olelo ae na kanaka o ka hapanui o lakou ua loaa i ka maʻi a i kupono ole i ka hana, a ua haawi ia aku hoi na hoike ina aole lakou e noi ia aku no kekahi hakaka hou ana aku.

HOOPUNI IA NA YAQUI.

            Kikako, Aug. 8. He lono kuikawa kai loaa mai nei i ka Record mai Guaymas, Mekiko mai, e olelo ana. Ua kokoke loa e puni o Bicam, kekahi wahi ikaika o na Yaqui kahi hoi a 2,000 Ilikini e hoakoakoa ia, me na koa o Kenerala Torres. I ka wa e hoea mai ai na pukuniahi oia ka wa e paniku ai ke Kenerala Mekiko, a oia hoi ka wa e malama ia ai o kekahi kaua hahana loa i hoouka mua ole ia mawaena o ke aupuni a me na Yaqui.

            O na hoike mai ia Kenerala Torres e pili ana no ka pepehi ia ana o Remley a me Miller, ua olelo ae ia ua loaa aku ko laua mau kino e lewalewa ana maluna o kekahi kumulaau me na wawae a me na lima i oki ia.

            Ua hoea aku na hooulu haunaele o ka muliwai Yaqui i ke kai, a ua manao ia aole ia e hala loa aku ana i ka akau o ka apana o Salmaripa.

            O ka nui o na koa o ke aupuni ua kokoke loa e piha ka 5000. He elua haneri koa kuikawa e haalele aku ana ia Guaymas no Medano i keia la ma ka mokuahi Jalisco.

            Ua upuia he ulele hakaka ke malama ia ana ma ke komo ana aku i ka muliwai Yaqui me kekahi puulu nui o na Ilikini nana i lele kaua aku a puhi aku la i ke ahi he ekolu mau mokukuna.

LUKUIA NA AMERIKA E NA ILIKINI.

            St. Louis, Augate 1. He lono kuikawa kai loaa mai i ka nupepa Globe Democrat mai Ortiz, Mekiko, e olelo ana. Ua kanalua ia o na Yaquis i hooulu ae la i ke kaua ua hoopania aku ia i ka wa i loaa mai ai ka nuhou i anei i keia la, no ka pepehiia ana he lehulehu wale o na Amerika me na Mekiko ma na puebla, a i ole na taona ma ke awawa o ka muliwai Yaqui ma ka hikina a me ka hema o keia wahi.

            O ka elele i hoouna awiwi ia mai me ka lono o ka luku, ua hoopuka ae oia ua ike oia he kana hahana ma kahi he kanaha mile ma ka hikina hema aku o Ortiz, a he manaoio kona o J. F. Remley, he kanaka kalepa no Hermosillo, a me E. Miller, he kanaka paikii e hana ana nona, kekahi iwaena iwaena o na poe i make. O Remley kekahi o na Amerika i ikeia nui ma Sonora. Aia na poe e noho la ma na taona a me na wahi kokoke i ke awawa o Yaqui, ke hoopiha ia la me ka weliweli.

            O Kenerala Torres, ke alakai o na pualikoa o Sonora, Sinaloa a me Kalepono Lalo, i hoea aku imua o ke kahua kaua me ka regimana 12, oia kekahi i hoike mai iwaena o na poe make.

            Aole he mau lono e hai mai ana i ka heluna o na Ilikini hakaka i lako me ua mea kaua, aka, ina ua like ka nui o ko lakou heluna me ka haunaele o ka 1897, e hoea aku ana lakou i ka ekolu a eha tausani. O keia poha na ae la o ka haunaele, na hoohikilele aku ia i ka mokuaina a me na aliikoa,

            He mea hiki ole ke koho pono ia ka nui o na make a hiki i keia la, aka, na manaoia aia no ia ma kahi o 50 mawaena o na aoao a elua.

NA PUALI KAUA LIO NO MANILA

            Wasinetona, Aug. 7. O na puali A, D a me M, o ka regimana Kaualio Ekolu, ua haalele aku ia lakou i ka Papu Meyer i keia la no Seattle ma ke alahele no Manila. Ma Kikako e halawai aku ai lakou me na puali kaulio e ae o ka Ekolu, aia ma Papu Ethan Allen he elima mau puali e hui ana lakou a pau ma Seattle.

NO KA HOOMOE ANA I ALAHAO UWILA.

            Ma ke kakahiaka Poalua nei i ae aku ai ke aupuni i ke noi a ka huihaa uwila Rapid Transit no ka hoomoe ana i alahao no kona mau kaa uwila ma ke alanui Moi, mai ka uwapo aku o Haaliliamanu a hiki i Kamaki Kuea. 1 na e hooko io ana ka hui kaa uwila i keia ae a ke aupuni, he mea maopopo e lawe mai ana ka hui kaa hapaumi i na hoopii ana imua o ka Aha Kiekie no kona kuleana hoi i keia alanui. He nui na paonioni e ike ia nei mawaena o keia mau hui kaa i keia mau la.

KIPUAIA HE MOKU LAWAIA FARANI

            Folkstone, Enelani, Aug. 8. Ua loaa aku i ka moku topido Beritania Leda i keia kakahiaka he moku lawaia Farani, nona ka inoa o Etoille de Mer, e lawaia ana maloko o ekolu mile i kaupalena ia. Ua hoao aku na poe lawaia e holo mahuka, me ke kuole iho i kekahi poka hoomakaʻukaʻu i ki ia aku. Mamuli oia kumu ua ki aku ka Leda i kekahi poka nana i hoopoino aku iaia me ke ku ana o kona kanaka o ku ana i ka hoe. Ua kolo ia mai oia iloko o keia awa me ke kino make o kona ku hoe e waiho ana maluna o ka oneki. O ka hoea ana mai la o ka Etoille de Mer, ua nui na pioo. Ua hopu ia ke kapena o ka Etoille de Mer.

O KE COLUMEBIA ANEI?

            Ua loaa mai nei he lono ma ka mokuahi Keauhou mai Kauai e olelo ana i kona wa e liuliu ana no ka huli hoi ana mai no Honolulu nei, ua telepona ia mai la mai Ma@a ua ike ia he kino moku i huli ke alo ilalo, e lana ana ma kahi he mau mile wale no ka mamao mai ka aina aku, a ua koho ia ae o ke Columebia no ia.

KUU OPUU ROSE UA MAE.

            E Mr Lunahooponopono,

            Aloha oe:-

            E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o ka kaua nupepa i na huaolelo e kau ae la maluna, a nana hoi ia e ahai aku ma na kihi eha o ka aina, i ike mai ai hoi na kini a pau o kuu opuu rose i ha a i ke ala hoi ole mai. e noho mai la ma ka Ua Kanilehua o Hilo.

            Ua hanauia o Mary Nohinohiana ma Puueo-uka, Hilo i ka la 13 o Ianuari, 1883, mai ka puhaka mai o Mr. a me Mrs. W. P. Kalohe. Ua komo oia i ke kahua maʻi lepera o Molokai i Mei 9, 1889, a make i Iulai 21, 1899, ma Kalaupapa, Molokai. A no ka nui o ko maua aloha na haku iho maua i wahi mele nona. He kanikau he aloha kei nou e Mary Nohinohiana,

He uwe helu mai nau e Kealualu,

Aloha ino kuu kaikamahine.

Kuu hoapili o keia aina malihini,

Kuu hoa alo i ke ehukai o Pauaka

Mai ka nalu haʻi mai la o Puao,

Aloha ke kula o Papaloa e waiho nei

Aloha ia wahi a kaua e pili ai

I pili ia e kaua ka makani anu he Hoolehua,

Kuu kaikamahine mai ka la piha kanaka o Kalaupapa,

Kuu kaikamahine mai ka ihu o ka moku ke ola,

Ola kaua i ka ai laha ole a ka haole,

He hiwahiwa oe na ka makua, he lei mamo laha ole.

He uwe helu mai nau e Mary,

Aloha ino no kuu kaikamahine,

Kuu hoa uhai a holo i ka hana a ke Akua,

Kuu kaikamahine mai ka malu hale o Homelani,

Aloha ia home a maua me kuu kaikamahine e noho ai,

Hele oe i ke ala hoi ole mai,

Noho au me ka u me ka minamina ia oe,

Kuu kaikamahine hoi, kuu mea aloha ua hala.

Hakuia e

Mrs. Kealualu,

" Mary Keaka,

 

He kanikau he aloha keia nou e Mary Nohinohiana,

He uwe haalipo mai nau e Kahalepouli.

Aloha ino no kuu kaikuaana,

Kuu L@pili o nei aina a ka @

Ua eha loko la i ka eha liu a ole a ke aloha

Aloha no oe i niau hookahi aku la,

Kuu kaikuaana mai ka la welawela o Makanalua

Aloha ke kula la o Koloa e waiho nei,

Aloha ia wahi a kaua e hele ai

E alo ai i ka makani anu he Kilioopu

Aloha wale ka luna o Mahulili

Alaila ke kaua i ka @ o Mokapu

@ waiho nani mai o Waikolu i ka mahe

Ilaila kaua ike i ka wai o Wailoa,

Aloha ia wahi malihini a kaua i hele ai,

He kanikau he aloha keia nou e Mary Nohinohiana,

He uwe aloha mai @ e Williams.

Aloha ino no kuu kaikuahine.

Kuu hoa o ke kai a o Napuka,

Puka mai ko leo me ka walohia.

Auhea olua na pokii,

He aloha ko leo i ka pane ana mai,

O ke aloha ko oukou a pau,

O koʻu hola hope loa keia,

E noho oukou me ka manaolana,

Kuu kaikuahine hoi, kuu mea aloha ua hala

Hakuia e

Lukia Kahalepouli a me Williams.

 

Kanikau he aloha keia nou e Mary Nohinohiana.

Kuu kaikamahine mai ka ua lanipili o Hilo,

Ke kukeehu mai la i ka moana,

Ke kolawe ae la i ka maka o ka opua

Ke hoopuli ae la i na hala o Leleiwi

Ke nihi ae la mauka o Panaewa,

Ke hooipo ae la me na hala o Upeloa

Ke kahiko mai la i na lehua o Mokaulele,

Aloha ka wailele o Waianuenue,

Kuu kaikamahine mai ka la welawela o ke kaona,

Mai ka la piha kanaka a o Halekalewa

Aloha ke one loa o Punahoa,

Ilaila kaua hoolohe i ka hone a ke kai,

Aloha ka wai o Waiolama e waiho nei,

Kuu kaikamahine mai ke kai leo nui o Paikaka,

Aloha ke one o Ohele e waiho kahe@a nei

Aloha ka uluniu au i ke ka kai o Mokuola,

Kuu kaikamahine mai ka @haʻi muku la o Kea@ia

Aloha ka pii an loa o Papalauahi

Aloha ka wai huihui la o Punalau,

Kuu kaikamahine mai ka malu hale la o Haleola,

Aloha ia wahi a kaua la e pili ai,

I pili aloha ia e kaua ka uka o Ma@

Kuu kaikamahine mai ka @ koekoe o ka wai

Ola kaua i ka ai lauoho loloa o ka nahele

Kuu kaikamahine mai ka @ poku ole.

Aloha ka makani kii wai he Malua.

Elua hana nei i loko e hana nei,

O ke kuko o ka @ i ko aloha

Kuu kaikamahine hoi kuu mea aloha ua hala.

Owau iho no me ka luuluu

W. P. KALOHE

Kalaupapa, Aug. 9, 1899

 

Ua @ la o D@ @ he 6 mahina hoopaahao no @ @ ana @ Arthur McC@ me ka pahi, o keia na opio i hakaka ai me ka o Kapalama he mau pule i haia@ mai