Ke Aloha Aina, Volume V, Number 33, 19 August 1899 — Page 6

Page PDF (750.08 KB)

This text was transcribed by:  Toni Lynne Kaefferlein
This work is dedicated to:  Israel Kamakawiwo'ole who keeps me company

KE ALOHA AINA

 

  6    KE ALOHA AINA,  POAONO, AUGATE  19,  1899

 

HE MOOLELO WALOHIA

-:NO:-

ALANADELA

 

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aa hu Keokeo.

- A I OLE -

Ka Loea Hookani Pila Hapa o ke Kulu Aumoe.

 

 I keia wa a na powa i ike aku ai i ka wena ula o ke ahi e o mai ana maloko mai o na lau laau, oia no ko lakou wa i puana iho ai i ko lakou mau hoa e kali ae ana malalo o ke kumulaau no na nuhou maikai i ka i ana mai.

 He ula ahi ka makou e ike nei e Bonita ko makou haku, maloko aku o na lau laau, a makou hoi e manaoio nei, he mau kino kanaka aia malaila.  E holo aku a pakaha mai i ko lakou mau waiwai, aka, ina o ka kakou mau pio ia ua hoopokole ia mai la ko kakou mau luhi o ka naku hele ana i keia po malalo o ka hooko kauoha.

 Aka, mamua ae nae o ka hooki ana o na powa i ko lakou mau leo, aia hoi, ua pae koke mai la ka leo o ko lakou alakai me ka hauoli nui i ka pane ana mai.

 E hoike mai e kuu mau kauwa hoolohe aia mahea kela iula ahi a oukou e ike la, a pehea hoi kona mamao mai ia kakou aku nei, i hoea pololei aku ai kakou i kona wahi@ e a mai la.

 Aia ke ahi ma ka aoao hema aku nei o kakou, wahi a kekahi o na powa i nooho mai ai, a nona hoi ka mamao mai ia kakou aku, aole i piha ka hapalua mile.

 Ua lawa na hoike, a e hoi mai no kahi a ko oukou mau lio e kali ne@ i panai hope mai ai ka leo kanoha o Bonita@.

 A e iike@ me ke makemake o ko lakou haku pela na powa i hooko aku ai me ka haalele ana aku @ ke kumulaau no kahi a ko lakou mau lio e ku ana.

 A iloko o na minute pokole wale no, aia ua poe puni koko nei ke kamoe ia ka lakou huakai no ke kukulu hema no kahi hoi a lakou i ike ai i ke ahi.

 Nou e ka mea heluhelu e pahao hao ana paha oe i ka me nana keia ahi i ike ia aku la e na powa i ka a mai maloko o na lau laau, maanei@ e hoike aku kou mea kakau aole keia ahi na kekahi mea okoa aku, aka, o ka puu ahi no ia a ke koa Walata i hoa ai no ka hoopumehana iaia a me kona hoa aoo, a aia ko laua mau ke kino lapuu la ma ka aoao o ke ahi me ka mahui mua ole eia he poino no laua ke hookokoke mai nei.

 

 NAHA KA HALE A KE ALOHA KE KULEANA O KE KANAKA E KIPA MAI AI.

 

I kuu Nupepa KE ALOHA AINA.

  Aloha oe:

 E oluolu mai kou Linahooponopono a Hoopuka e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu i keia moolelo walohia, a nau ia e ahai aku i ka lono ma na aekai o Hawaii nei, i ike mai ka ohana e noho mai la i ka aina Ua Kipuupuu o Waimea, a hala loa aku i ka moku kaili la o lalo.  O Mr. Edward Nainoa ua hala ma kela aoao, a eia iho kona moolelo.

 Ma ke awakea Poalua, hora 11 me 57 minute e koele ai ka manamana kuhikuhi minute i ka hora 12 Aug. 1, M. H. 1899, ua kikoo mai la ka luna menemene ole o ka make a kaili aku la i ka hanu oia o ka maua keiki i aloha nui ia, Mr. Ed. Nainoa ma kela aoao aku o ka lua ko-o-u a ka lokoino i noho ai, ua waiho iho oia ia maua kona mau makua ma keia ao mauleule, na kaikuaoa, kooa pokii kaikuahine, ka ohana a me ka lehulehu a pau, me na naau luuluu i hele a piliaiku i ke aloha me na waimaka e hiolo ana me he mau pakaua la no ka hooilo.

 Ua hanau ia oia ma Laiewai, Koolauloa, Oahu, mai ka puhaka mai o Mrs. Eliza Kapualahaole Nainoa a me Mr. Lyons B. Nainoa Auwae, me ka la 15 o Ianuari, 1885 a ua piha iaia na makahiki he 14 me 6 malama me 16 la, o kona hanu ana i na ea o kona aina makuahine, a hoi aku la oia ma ka poli o Aberahama iloko o ka Paredaiso nani ma kela ao mao.  He keiki oia i aloha nui ia e kona mau hoakula a he milimili na kona mau ohana kaikuaana a me na makua, he oluolu, he maiau, he hoolohe, he haahaa, a he miki ma ka hana ma na ano a pau, ua huli nui ia kahi e loaa ai o kona ola i ke kauka haole, Pake, kanaka, aole wahi oluolu i loaa mai, a iloko oia o ka ehaeha, me ka ma'i e hoomailo ana i kona kino i na mahina elima, a hiki wale i kona lawe ia ana aku la iloko o ke Aupuni Cerasiela ma kela ao, kahi i hoo kaawale ia no ka poe a pau i hooko okoa ae ia lakou mai ka hewa a i ka pono.  A oia ka ka Buke Nui i wanana mai ai penei:  "Pomaikai ka poe make ke make iloko o ka Haku."  A no ka nui o ke aloha iaia, ua haku iho maua i wahi kanikau nona, oia iho keia:

Kanikau aloha keia nou e Edward Nainoa,

Kuu lei, kuu milimili, kuu aloha poina ole.

Haalele mai nei oe i ka pili a kaua,

Hele i ke ala polikua a Kane.

Kau keiki mai ka lai o Laie,

Mai ka home noho o Papiohuli.

Aloha ia home hanau o ko kino,

Me ka wai luupoo o Hapuumee@,

Kuu keiki mai ka piha kanaka o Lanihuli,

Mai ka leo uwe hone o ka peie o I Homolele,

Aloha na paia eehia oia Heiau,

Kahi a kuu lei e luana ai,

E hoike ai i na haawina Kula Sabati,

Me na ninau no ka Hui Opio,

Kuu keiki mai ke ehukai o Puukolu

E hoope ana i ke ala o ka lipoa,

Noho mai Laniloa i ka ehu a ke kai,

Kaalo ana au me kuu lei i Laiemaloo,

Puluelo i ka ua Kualau,

Kokolo ana ka ua Maakua i na pali,

E kipehi ana i ka pua o ka hinalo,

Moani ke ala i ka ihu o kuu lei,

Kuu keiki mai ke one wali o Hauula

Mai ka ulu niu la o Makao,

I ka wai lele huna o Kaliuwaa,

Hele aku o ka loa o Punaluu,

I ke kai kauhaa a ka malihini,

Pa mai ka makani a he ahiu,

Huihui ana i ka poli o kuu lei,

Me he kaupoku hale la na pali o Makaua,

Ka waha iho me he keiki la ma ke kua,

Pupupue aku kaua o ke one o Kaaawa,

Hoomaha i ka lae o Kaoio,

Ka palena o Koolauloa a me Koolaupoko,

Huli aku ke alo i na pali hauliuli,

Lele mai ke ao opua i ka nuku o Nuuanu,

O ke aloha ia o kuu lei ua hala,

He loa kaihona o Kahaukomo,

Pulu i ka Ua Popokapa o Nuuanu,

Hoomaha aku ka luhi i Leleo,

Ilaila hui me ou mau kaikuaana,

Kuka no ke alahele e imi@ ai i ke ola,

Hooholo ka manao i Haukipila,

Kau mai ka maka'u me ka weliweli

I ka hookahi i ka haiema'i,

Aohe ohana noho pu aku,

He mai ke aloha no ka makua,

Na ka waimaka no e helelei,

Ua hele kuu lei a nae iki,

Hoii hoi aku au me a'u lei,

A noho i ka home o kuu aloha,

Aloha ko leo i ka pane mai e Mama e

Mai hele aku oe a haalele mai ia'u,

Noho mai no oe noho aku au,

Imi aku ke ola ia Kauka Kupa,

Aohe wahi mea a lana mai,

Kupilikii mai ko'u manao,

Aohe ke kane imua o ke alo,

Auhea oe e Vitoria P. Nainoa,

E hele aku oe i ke kelepona,

E kahea aku ia Papa,

Eia au la ua luuluu,

I ka hora elua i kelepona ai,

Haalele ia Laie i ka hora ekolu,

Hiki i Honolulu i ka hora umi,

Hui pu ka makua me ke keiki,

Hauoli ka manao i ka ike ana,

Hoomau ka pono ia Kauka Kupa,

He oia mau ka ehaeha,

Aloha ka leo o kuu lei i ka paue mai,

E Mama, e Papa e hoi kakou i Laie,

I nui pu aku me ka ohana,

Hooao@ ka manao ma ke kaaahi,

Haalele i ke kaona no ke alahele'

 

KUAI HOEMI NUI O NA LOLE

MA

KA HEIAU O NA PAIKINI

 

 E kuai hoemi ia aku ana pa@ KIHEI HULUHULU o kela a me keia ano ma ka

  Poakahi ae nei, Augate 21, 1899.

Na PALULE o na ano like ole o na Kamalii.

Na PAALOLE o na Kamalii me na kumukuai like.

Na EKEILI o kela a me keia ano.

Na KALIKI o na Wahine me ko lakoa mau kumukuai like ole.

Na PAA KAKINI o na Keiki.

  MA KA HALEKUAI O KA HUI KUAI LOLE HAWAII, Alanui Papu, Helu 420.  E hoomaka ana ma keia Poakahi ae, Augate 21, 1899.

  MOSES PALAU,

  Luna Nui.

 

E hiki aku ai i Manana,

I ka Ipuka Gula o na hana hou,

Alo aku i ka loa o Honouliuli,

Komo i ka olu kiawe o Waimanalo,

Hooipo me ka makani Kaiaulu,

I ka lai po-hu o Waianae,

A he loa ke kula o Makaha,

Hiki i ke one kani o Makua,

Oni ana ka lae o Kaena mamua,

Holo ana i ke kula o Kawaihapai,

Kau mai o Kawaikumuole i ka pali

Me he moena pawehe la ke kula o Mokuleia,

Po Waialua i ke ehu a ke kai,

Nani maemae na hale hoululu,

O ka oi aku ka Hotele Haleiwa,

Ke ku kilakila i ka wai o Anahulu,

Luuluu wale ke aloha ia oe e kuu lei,

Ka hoomanao ae i ke kahua heihei lio,

Kahi a kakou e noho ai i ka wela o ka la,

Aloha ke kula o Lauhulu,

E hiki aku ai i ke kula hoi o Waimea,

He loa ke kula o Paumalu,

Ike i na hala o Kahuku au@ i ke kai.

Hoomaha aku ka luhi i Ke@na Mill,

Hui pu me ou ka kuahine,

Me ou makua iloko o ka pono,

Alo aku o ke kula o Malaekahana,

A hiki i Waiapuka,

Oili ana I Homolele@ i ka lai,

Ka pahu hopu ia o kuu lei.

Ilaila kuu lei kuu milimili,

A hala i ke ala hoi ole mai

Kupouli ke aloha nou e Ed. Nainoa

Kuu mea minmina pau ole e noho nei,

Hoonalonalo ae ana i ko aloha,

Ao'e nalo ua pili ia na wahi a pae,

Auwe kuu minamina pau ole ia oe a Mr. a me Mrs. L. B. NAINOA AUWAE.

 Laiewai, Koolauloa, Oahu, Aug. 15, 1899.

 

 Eia hou ko makou Hope Lunahooponopono ke waiho nei iloko o ke onawaliwali.

 

 Imua o ka Aha Kaapuni ma ka Poalua nei i hookau ia mai ai ka hoopai ehiku makahiki hoopaahao maluna o Genii, ke Iapana i hoao ai e lawe i ke ola o kana wahine me ka pahi, ma ke alanui Pauahi he mau pule ae nei i hala.

 

HAULE KA MOKUAHI GAELIC.

 

 Ua hoopuiwaia ae na poe o ke kulanakauhale nei, i ka wa a ke kikowaena i hoike mai ai ma ka po Poalua nei, na ike ia ka mokuahi Moana, no ka mea, na hoomaopopo ia ua haalele mua aku ke Gaelic ia Kapalakiko.  I kona wa i hoea mai ai, na lohe mua ia iho la na haalele mua aku ke Gaelic ia Kapalakiko he 11 hora mamua o kona haalele ana ia awa hookahi no me ka hoea mai i Honolulu nei he 12 hora ka oi i ke Gaelic,  O ka manawa i holo ia mai e ka Moana a hiki ianei, he 5 la, 19 hora a me 30 minute.

 Aole oia i halawai me ke Gaelic, aka, ua manao ia no nae ua kaalo ae oia ma kona aoao a haalele aku ia iaia ihope ma ka po Poakahi a i ole ma ka po Poalua nei.  Aole i kuupau mai ke Gaelic i kona holo.

 

NO KA HOOWELIWELI.

 

 Ua hoea o Mr. Nawai imua o ka Aha Apana ma keia kakahiaka Poaha, no ka pale ana iaia iho mai ka hoopli i hookau ia aku maluna ona e D. L. Keliipio no kana mau olelo hooweliweli e pepehi a make iaia a me kana wahine hou i mare iho nei.  Ua hoole ka mea i hoopii ia i ka oiaio o keia mau olelo, a mamuli o ka lawa ole ana o na hoike e hoahewa ana iaia ua hookuu ia mai oia.  Na Nawai keia wahine mamua, aka, ua okiia nae.

 

OLELO HOOLAHA.

 

 Ke Papa ia aku nei na ano lahui a pau, aole e hele wale maluna o ka aina o Waiomao a me Pukele, @ waiho la me ke awaawa o Palolo, ua kapu loa ke kikipu@ ana, no ka poino o na holoholona e hole la maluna o k@ aina, a na kapu ka ke kii i na mea ulu olena o ka aina, ke ole e loaa mai ka palapala ae ia e komo iluna o ka aina.  Ina o ka mea a mau mea e kue ana i keia hoolaha e hoopii ia no ma ke kanawai@.

  W. C. AKANA.

  Luna Malama Aina.

 Honolulu, Aug. 17, 1899.