Ke Aloha Aina, Volume V, Number 35, 2 September 1899 — Page 5

Page PDF (794.77 KB)

This text was transcribed by:  Racheal Lobermann
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POANO SEPATEMABA 2, 1899

 

 

KO KALANI AIMOKU MANAO

NO KA PONO O KONA MAU KUPA.

Na Amerika e Koho mai i na Poo Aupuni Kiekie.

 

            Ke lawe mai nei makou i na olelo ano nui a ka nupepa Wasinetona Pon e pili ana no na launa kamailio i malama ia mawaena o Kalani Aimoku a me Kona mea kakau, penei:

            Eia Oia ke malama mau nei i ke aloha pilipaa no Kona mau kupa mua.  He oi aku Kona iinie koi ikaika no ko lakou mau pono mamua o Kana mau koi ponoi iho.  Ua olelo ae Oia, na malama oluolu ia Oia ma Wasinetona a eia Oia ke hoomanao nei maloko o Kona waihona noonoo i Kona mau la e ola nei.  Aka, aia no nae he wa e ala mai ai na paemoku o ka Pakipika iloko o kona mau poonoo ana e hiki ole ai ke kau pale ia aku.  He manaolana Kona no ka huli hoi ana aku i Hawaii i ka wa e holopono ai na noonoo ana i aupuni hou.

            O Ka’u e iini nei e kukulu ia i aupuni mau malaila, wahi Ana i kamailio aku ai i kekahi mea kakau o ka nupepa Pou.  He lehulehu na leta e loaa mai nei Ia’u mai ka home mai, aka, aole nae i kakau mai Ko’u mau hoaloha no na mea pili kalaiaina.  O ka nui o na ike i loaa mai Ia’u ma ka houluulu ana ae no ia mai na nupepa i loaa mai Ia’u mai laila mai.  O ka lakou i makemake ai i mau poo no ke aupuni.  Ua hoohui ia anei na paemoku, a i ole aole no anei?

            O makou – a’u e olelo nei o makou no ka mea, ua helu au ia @ iho kekahi o ko’u mau kanaka – aole he mau kanawai, aka, o na mea wale no i loaa he mau makahiki lehulehu i hala ae nei a me na mea kakaikahi i hookau ia iho me ke paewaewa maluna o makou e ka Repubalika Hawaii.

            Aole loa he mea oia ano he pono kaulike maoli.  Aole no hoi he like o ke kulana o na kanaka i kona wa e hele ai imua o ke kanawai elike me ko na ilikeokeo, a peia pu no me kekahi poe o na aina e, aole no e loaa ka lakou mea e iini ai.  Ua lawelawe ia na kanawai me ka hoopalaleha ia.  O ke aupuni he Oligate, aeie hoi he Repubalika.  Aole au e kamailio hoino ana nona.  O ka’a wale no e hoao nei, oia ka hoike ana i na helehelena o ke kulana maoli.  Aole loa na lahuikanaka o na paemoku i maopopo i ko lakou hopena, a i ole o ke aupuni e hookau ia aku ana m@lana o lakou.

            I Kiaaina no na mokupuni a me ona Lunakanawai Kiekie.  O keia mau luna aupuni, e koho koke ia elike me ka hikiwawe e ike ia ana e pono ke hana ia.  He hilinai ko’u i na manao maikai o Amerika.  Ua paulele au i kona mau kanaka.  He manaoio ko’u he poe hoopono lakou, a o ka lakou hooponopono ana e kuokoa ana mai ke ino mai.  I ka wa e hoea mai ai ka olelo hooholo i kona panina e maopopo ai ke kulana o ke aupuni, malia he koloniala a i ole he teritori paha, he manaolana ko’u e koho ia keia mau luna aupuni mai keia aina aku.  Aole e loihi ka wa no kekahi Amerika e lalau aku ai i ke kulana ma kekahi aiina okoa aku, ina no aole oia i kamaaina loa ia mea.  Oia kanaka e holo ana oia i Hawaii me ka haoa hewa ole aku, me ka hakilo aku i ke kulana ma ke kahua hoopono.  O ka pilikia nui o ke koho ana i Kiaaina, a i ole i Lunakanawai Kiekie maiwaena mai o na poe e nolio ana ma na paemoku, he mea oiaio, he mau pomaikai ko lakou malaila, a he hana paakiki no lakou ke ku kaawale ana mai ke kokua ana aku.  Aole keia he mau manao no ke kuai aku, aka, o ko’u makemake wale no e loaa i ko’u iahui he maikai e like me ka hiki ia Amerika ke haawi mai.

            O ka Lunakanawai Kiekie e koho pono ia.  O na aha hookolokolo he mana nui kona ma kekahi o ko makou mau kumu hana, a oi ae mamua o ko keia aina.  I kanaka oia me na manao aloha no na kanaka e hakoko ana i ka pii ana ae.  Elike me ka loihi o kona hilinai ia ana, ke paulele nei au no ke kanaka Amerika.  Malia ua hewa keia ao ana, aka, ke manao nei au, aole.  Ua hakilo pono aku au i ka lawelawe ia ana o na aha hookolokolo o keia aina, a he manaoio ko’u ua kaulike na olelo hooholo i haawi ia mai ka poe waiwai a ka poe ilihune.

            Aole o’u manao e paupauaho i ka makemake ana i keia kumuhana e hooponopono koke ia aku elike me ka hiki.  Ua maopopo ia’u, ua piha na lima o Amerika me ke kaua ana i komo iho nei.  Ua ike no au ua piha ka manawa o ka Peresidena me na hana ano nui.  Ua hiki ia’u ke hooiaio aku i kona kulana hoaloha i ko’u lahui.  Aka, he uuku wale no ke koho ana i kiaaina ma ke ano i poo no na mokupuni, a o ka Lunakanawai Kiekie, ua hiki iaia ke hoopau i na hana ino i hiki ole ke hoopakele ia i keia wa.  He mea oiaio, o ka ninau i ke kulana o ke aupuni e loaa ana ia makou e noonoo ia,.  E loaa ana anei ia makou malalo o na kanawai e like me ia e ikeia nei ma keia aina a i ole e hakoko ana no anei makou malalo o na kanawai kahiko nana e alakai hewa nei i ke kaulike i keia wa?  Me he mea la ia’u, mawaena o na poe naunao, ua loaa he wa maikai ia Amerika Huipuia e hoao ai i kona makaukau ma ke ano mana koloniala.  I ka wa i ninau ia aku ai no kana koi i na aina leialii.

            Ua manaoio au o ka’u koi he pololei, wahi ana, a he manao ko’u e ikeia ana.  I ka wa i hookomo ia aku ai na pepa, aole he heluna dala i hoike ia, aka, o ka loaa nae o keia mau aina he ekolu hoi mau makahiki ae nei i hala, aia no ia ma kahi o $150,000 i ka makahiki.  Mai ia manawa mai ua pii mahuahua ae ka waiwai o ka aina.  Ua lohe mai au o ko lakou mau loaa i keia wa aia no ia ma ka $1,000,000, aka, aole nae au i maopopo ia mea.

 

ELUA HOLO ANA ILOKO O KA PULE.

            Eia ke lohe ia mai nei ua hoolala ae la ka Hui Mokuahi o Waila ma, no, ka hooholo ana i ka mokuahi Kinau o ko lakou laina no Hilo, he elua manawa iloko o ka pule hookahi.  O ke kumu o keia mau hoololi ana, mamuli no ia o ka nui o na ohia e ikeia nei mawaena o Hilo a me Honolulu nei.  E hoemi ia iho ana kona lawe nui ana i ka uka na no Lahaina, Kihei me Mahukona, a na kekahi mau mokuahi e ae oia hui e halihali aku i na ukana kaumaha o keia mau awa.

            E haalele iho ana ke Kinau i ka Poakahi, a ma ka auina la Poalua e hoea aku ai oia i Hilo, a ma ka Poakolu e haalele aku ai oia ia laila a hoea hou mai i Honolulu nei i ka Poaha.  Ua olelo ia ae, ina aole e hiki ia Kinau ke hooko aku i keia mau hoolala ia ana, oia hoi, ka holo ana elua manawa o ka pule, e kapili ia aku ana he mokuahi hou no ke kokua ana ma keia mau haakai awiw@.

            O ka hoolilo ia ana o ke Kinau he elua manawa no ke kulanakauhale o Hilo, he hoike ana mai ia no kona holomua, a he manaolana ko maku aole e loihi loa mai keia wa aku e hooholo pol@iei ia ana he mokuahi no ka lawe wale ana no i na ohua a me na ukana o keia kulanakauhale me ke kipa ole ae ma kekahi mau awa e ae, elike ia me keia mau la e ike ia nei.

 

LA KULAIA O NA LIMAHANA.

            E malamala ana no ka wa mua loa maloko o ke kulanakauhale o Honolulu nei, he la kulaia i kapaia ka La Kulaia o na Limahana, ma keia Poakahi mua iho o Sepatemaba.  He la nui loa keia iwaena o na limahana ma na mokuaina o Amerika Huipuia.  Ua hoea mai na noonoo ana no ka malama ana i keia la, ma kekahi halawai a na mikinika o ka hale hana nao i malama ai ma kela po Poaono aku nei.  Ua koho ia na komite e hele aku ai e hui me ke aupuni no ke noi ana i ka hale paikau koa i wahi e malamaia ai o kahahi aha hulahula nui, me kona noi pu ia aku e hookuu mai i kona mau limahana, a e hoea aku ana ia noi i na hale oihana a pau o ke kulanakauhale nei.

            He paikau hookahakaha ke kahi i manao ia no na limahana ia la ke holopono nae na hoolala ana.

 

            Ua haole ke Claudine i ka Mauna Loa ma keia hoio like ana aku noi a laua no Lahaina, pela na lono i loaa mai nei ma ka Noeau.

            Ua lawe a lilo ae ia ka hui kinipopo o E. O. Hall & Son i ka lanakila o ka hooku ku kinipopo i malamaia mawaena ona a me ka hui kinipopo o ka Halekuai Lako Hao Pakipika, mamalio ka loaa ana ia ia he 25 puni, a e kona hoa he 7 wale no, iloko o eiwa komo ana.

            Ua hoiho ia mai nei pa waapa o ka mokuahi Columebia mai Waimea, Kauai, i kela Poaono aku nei e ka mokuahi Waialeale.  Ua lawe ia mai na waapa mai Mana, a hiki i Waimea e na kanaka.  O na waapa keia i pae ke ai me na luina o ka moku poino Columebia ma Mana.

 

PACIFIC IMPORT COMPANY.

PROGRESS BLOCK.  ALANUI PAPU.

E HOOMAKA ANA NA KULA MA KEIA MUA KOKE IHO.

 

Nolaila, ke hoike aku nei Makou ua Lako Makou me na Loie Kamalii.

Na Paa Lole Holoi o na Keikikane $1.50 pakahi.

Na Lole Wawae Holoi o na Ketkikane 35 keneta o ka paa.

Na Palule o na Kamalii mai ka 25 keneta a pii aku.

Na Papale Lole o na Kamahi 21 keneta pakahi.

 

Eia pu me Makou he Holuna Nui o na

            Lole Kaikamahine Keokeo me Waihooluu mai ke 50 keneta aku.

            Na Papale Hele Kula o na Kaikamahine 25 keneta.

Eia pu makou ka hoik@ik@ nei i na Waiwai o na aao like oie.

            Na Palekoki o Waho o @@ @@@ he nui wale.

            Na K@l@@@ Hou o na L@@e a kahi no a wa@@@ ia.

 

Ke kono ia aku nei oukou e naue koke mai e makaikai i na waiwai nui hewahewa.

Na Palule Keokeo maikai i Aiana @ e ia 50 keneta.

 

Ehoomanao no na la pokole wale no keia kuai hoemi @@i.  E hele mai.

Pacific Import Co.