Ke Aloha Aina, Volume V, Number 36, 9 September 1899 — Page 2

Page PDF (792.11 KB)

This text was transcribed by:  Terry Crowell
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA POAONO SEPATEMABA 9, 1899.

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahoononopono.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU…SEPT. 9, 1899

            Ua hala aku la ka la 2 o Sepatemaba, oia hoi ka Poaono iho la, ka la hoi i malama ia aku la ma ke kulanakauhale kikowaena o Wasinetona, ko Amerika Huipuia kulanakauhale Poo Aupuni, he paina luau nui no ka ia a ke Akua i haawi mai ai I pua, i lei a I wehi no ka nohoalii o Hawaii, oia hoi ka Moiwahine Lilinoka lani, ka mea non aka puuwai liona o ke kupaa ka hoomanawanui a me ke aloha i kona lakuikauaka.

            He oiaio, ua loli ae la na malama ia ana ma Hawaii nei, oiai, ua hoihoi ka hapanui o kekahi poe, ma ka malama ana i mau anaina haipule e kalokalo aku ana i ke ahonui o na lani, e hooloihi loa ia ke ola o ke Alii Aimoku a pala lauhala, a o kekahi poe no hoi, he mau paina hoomanao no Kona ola e ikaika mau ia i na wa u pau.

            O KEIA Poakahi, Sept. 4, he ia nui ia a hoomanao no na paahana a pau o na Mokuaina o Amerika, a ke kokolo mai nei kona mole a ho@ i Hawaii nei, a eia kekaha mau lim@hana o kekahi Lale hana nui o keia kulanakauhale, a pela pu no paha me kahi mau hale hana e ae, aka, aole nae i mahuahuoa loa ae ka ike na ana o keia la ma kea no hauoli piha ia e na mea a pau, aka, manao nae makou, aole no paha e loihi loa no la ma keia maa aku a me he mea la, e olowalu like ana na haku a me na paahana ma ka H@olilo ana i keia la, i la kulaia hoiookoa a puni ka Paeuina.

            AOHE a makou kamailio hoahewa no ka poe nana i @ @ nei i keia ia, i mea hoohauoli i ka manao o na paahaua, elike me ke kauaka i hooluhi ia, a ke haawi ia i manawa nona e hoomana ai mailoko ne o na hoolahi ia, aole i kauainai kona lelele a me ka piha hauoii, a pela ao hoi kakou na paahaua, ko loaa ia kakou na la kuhao elike me keia kea no, aole i kauawai ka paua hoihoi a eleu.

            Ua lilo ka hoop@ a ka Lu@kanawai Wilikoki o ka Aha Apana no kela haole Amerika, non aka inoa o J.H. West, no ka hoohaahaa ana i ka hae aloha a Geremania, ma ka la 4 aku nei o Iulai a me kana mau olelo mikomiko imua o ka lawehala ana hoi i hookau aku ai I ka hoopai koikoi o $100 a me ke koina, i mea e hookahaha ia ai ka manao o kekahi poe naauao, ma o ka olelo hooholo la a ka Lunakanawai o ka Ana Kaapuni, imua o ke Kiure, oia hoi, ua hoemi ia mai la ka hoopai o ka lawehala, a i ka $10, a ke hui pu me $3.50 ke koina o ka Aha, ua like me $13.50, he hoopai hoi na kakou a pau e nana aku ai me ka hookahaha ia o ko kakou naau, ua kupono ole ke pine me ke o.

            Ua maopopo no paha ia kakou ke kumunui i hoea mai ai o keia hoopai ano e, oia no hoi ke koko Amerika e pipili ana iloko o na aakoko o ka Lunakanawai Kaapuni, a oiai hoi, o keia lawehala I lawe ia aku ia imua o kona alo, aole ia no kekahi lahui e ae, e welawela ai ke kai o na oleloao hoopai a ua Lunakanawai la, a mokou hoi e puana ae nei, kupanaha no ka lilelile o ka la, i ka wailiula o Mana.

            UA lilo ka hookuu lanakila ia ana mai o na paahana Auseturia, i hoopaahao ia ai ma Kawa, i mea kamailio nui ia i na la i hala ae nei, oiai lakou e noho ana ma Kawa, i mea kamailio neui ia i na la i hala ae nei, oiai lakou e noho ana ma ka halepaahao, he poe pion a ka Hui Mahiko o na poe ekeeke nui o keia mau la, me ka manaoia, o ko lakou hoonana ia ana ma kea no he poe lawehala, he mea ia e hookonokono aku ana ia lakou e haawi pio i ko lakou mau kino ma ka ae ana aku e hoi hou e hana, me ka uku I na hoopai a me na koina o ka Aha, aka, aole lakou i ae a l@ki i ko lakou hookuu lanakila ia ana mai i ka Poaono iho la.

            O NA manao o kela kahanapule Iudaio Levy i hele mai ai ianei, mamua aku nei a me kona uele ana e uku ia $126.00 i ka Hui o Hakuti la ma, no kekahi hoaloha a me kona hoolaha akea ana i kona manao, maloko o kekahi nupepa o Amerika, ke kumu nui nana i hooui ae nei i keia hana, i wahi e loaa ai ka lanakila i keia poe i hooluhi hewa ia, i mea e hoea mai ai na hopena e kau ia ka ahewa maluna o Kauikela @kafila, oiai oia kekahi lala o keia poe i waiho aku ai i ka hana, me ka manao, e loaa na hooponopono maikai ia mai, mai ko lakou Kanikela mai, aka, aole nae pela, no ka mea, o koni malemake, oia no ka hoi hou o keia pee i ka hana.

            OIAI ua hookuu lanakila ia ae nei keia poe, pehea ana la na dala he $126, a kela kahunapule Iudaio a me kona mau hoaloha i uku ai no kela hoaloha o lakou i hoopaahao ia ai elike me keia poe, manao no nae makou, e hoihoi hou ia mai ana no kela huina dala nui hewahewa i uku ia no ke kuokoa oia kanaka.

 

I HOME NO NA KAIKAMAHINE AUWANA.

He mea kaumaha no ko makou manao, ka ike ana i na kaikamahine liilii o umi makahiki a oi, e haiamu pu ana me na keikikane, me ka hoopuka ana i na olelo pelapela, e hiki ole ai i kou puawai ke ku aku hoolohe, oiai, na olelo hailiili e hoopuka ia mai ana mailoko mai o ko lakou mau lehelehe opiopio, i kupono ole loa hoi na kou mau pepeiao e hoolohe aku.

            He nui a lehulehu na wahi a makou i ike ai maloko nei o ke kulanakauhale, i na kaikamahine elike pu me ia kea no, a o na wahi oi loa @ no paha maka makou hoomaopopo ana, oia na wahi e hooluakaha ia ana e ka bia suaipa, ke kumu hoehihia e hei ai ka ulua nui, a ka poe i kuko ka naau, o kahi ia e nei ai o kana kipuka ili, a e ike no auanei kou mau kii onohi maka, aia ilaila kekan I mau kaikamahine opiopio loa kahi i wala ai i na kiaha me ka nana ole mai i na leo uwalo a ko lakou mau makua a me na pilikana.

            O kekahi o na wahi a makou i ike nui ai i keia poe kaikamahine liilii a nunui ae, aia no ia ma ka hale inuki ma ke kihi o alanui Hema a me Moiwahine, a maka aoao ma Ewa oia wahi, a o ko makou mau maka i ike pono ai, ua sahio i ka wai hoomalule kino, e namu ana, a e hoopuka ana i na huaolelo hailiili, me ka nana ole ae i ko lakou kulana opiopio, a mailoko aku o keia wahi e lawe hele ia ai keia poe kaikamahine me ka hookau ia maluna o na kaa a holo hele maloko o na alanui o ke kulanakauhale nei, me na leo mele o ka poe us hoopihi ia me na uhane daimonio o ka mea i hoomaopopo ole i kana mea e hana ai.

            O ka niu nui ana o makuakua o na kaikamahine auwana o keia ano, iloko o ka puuwai nonoi o kani e hana ia ai ke kanawai, oia kekahi o na hana nanamaka loa a ke aupuni i hoopalaleha loa ai, a makou hoi e manao nei, aole i ili ke koikoi o keia hana @ o hai, aka, maluna no ia o na lunamakaelua ua a me na alii ahaolelo a kakou i noho ai i poe nana e hana i ke kauawai, I ka wa o ke aupuni mei a repubalica no nei hoi mahope mai, ua like a like no ko laua hooheniahema i ka nana ana ma ka aoao o na kaikamahine, ka poe hoi i kupono loa ke malama pono loa ia maloko o kekahi hale i hoomaopopo ia he home ia  no na kaikamahine auwana, e hiki ai ke malama kupono ia lakou a lilo i poe kaikamahine maikai, e loaa ai ona mau makuahine maikai e hookua mai ai I na keiki e hookawowo hou ai i keia lahui e emi aku nei i na wa a pau.

            He lehulehu na manawa a makou i hoikeike aku ai, o ka kakou mau kaikamahine na kumu hooulu lahui e pono ai ke malama ia, a pehea, ua hana anei na makua i wahi e pakele ai ka lakou mau kaikamahine main a hoowalewale ia mai, e kakhi poe keikikane apokaka o kea no haahaa loa? Ua pale aku anei lakou I ke komo pu ana aku o ka lakou mau milimili ma na aha o ka poe i hiki olle ke hoomaopopo mai, he hea makamae ia? Ke manao nei makou aole. Oiai ka wai hoomalule e hoopalupalu ana i kou mau aakoko, aole loa e hiki ia o eke malama i ka mea a kou puuwai i minamina ai.

            He oiaio, o na olelo ao a ka Lunakanawai Apana Wilikoki imua o kekahi kaikamahine opio o 12 makahiki, ua like ia me kekahi poka dainamita imua o na maka o ka poe e kukala leo nui nei, no ka lulu dala ana no na Karistiano kuwaho, elike me ka mahina hou e lulu ia nei @ ku ke ahua o ka puu, alaila, hoouna aku ma na waiwai, e la aka loke, ka berena, a peia aku, aka, sole nae he nana ia o keia puu nui ma kea lo, ka mea hoi i ku pono loa ke hana ia i keia wa ano, mailoko ae o ua puali o ka poe i kaena ia lakou, he poe haipulo a he aloha i ka uhaue o ka poe I  alakai hewa ia.

            Ina io pela, alaila, eia keia hana a na poe Karistiano nei, e hoaia ae i home no aeia poe kaikamahine auwana, a peia pu hoi me na Auahi Manawalea, ina penei iho la ko ke aupuni hoonemahema, e miki mai hoi lakou e hoopakele i keia mau uhane hele hewa, i olo ai e komo kukouukonu loa aku lakou iloko o na hana ekaeka o ke kulaua lapuwale loa, a ke @anaolana nei makou iua he aloha kauaka io ko keia poe e kakani nei ua waha, ke manao nei makou, e ku keke keia home uo na kaikawahiue o keia ano ma keia mua aku.

            Ua hoala ia ae la he hui ma Wasinetona no ke kukulu ana i moku leie i ka lewa, a e lele hoi mai Nu Ioka a hiki i ka hoike ike o Parisa iloko o kauakoiu hona.

 

KIAI IA KE KULANAKAUHALE

            Ma ka po Poalua nei, ua hoopuka ae o Mekia Mills, he aliikoa kiekie o na pualikoa Pukaa Eono e noho nei maanei, he 14 mau koa malalo o ke alakai ana o ekolu mau kakiana, no ke kiai ana i ke kulanakauhale nei, mamuli o ka manao ia ana, e ala mai ana he kuee ikaika ana mawaena o na koa paele a me na koa ilikeokeo o ka moku lawekoa Puebla i ko lakou wa e lele aluku mai ai no uka nei o ka aina, me ka haawi ia aku o na kauoha paa e huli i na palapala o na koa a pau, a o ka poe i loaa ole na palepala, e hoi hoi aku no luna o ka moku, a e haawi hoi i na kokua i ka oihana makai, aka, aole nae he mau haunaele i ikeia a hiki i ko lakou liuli hoi ana no luna o ko lakou moku, a he maluhia hoi na mea i ikeia ia po. Nolaila, ua hoopau ia ke kiai ana.

 

HE HUI PAI NUPEPA HOU

Ua hoomaopopo ia e kukuluia aku ana he hui pai nupepa hou i kapaia Austin Publishing Company, na hoomakaukau ia na mea a pau e lawe ae ai i ka oihana pai o ka hui p@ Press Publishing Company.  E kuai ia aku ana ko T. G. Thrum kuleana oloko o keia hui pai no $3,500, a o kekahi poe hoahui e ae, e lawe hou ana lakon a na mahele iloko o ka hui hou. O keia na poe malalo iho nei i manao @ e komo pu aku ana ma keia hui hou, Tom May, B.F. Dihngham, W.G. Irwin, F.A. Schaefer, T.R. Walker M. P. Robinson, J.F. Hackfeld a me T.G. Thrum.

 

EIA KE MOE IA NEI NA KUEA

Eia ke moe ia nein a kuea, nap aka a me na uale i noho ole ia e kekahi puuiu haole malihiai i hoonele ia me @ home a no Iakon hoi ka huina ma kahi o Iuakaloa. Ma ka Poakolu nei, na loaa aku la he eha haole e moe ana iluna o nan oho loloa o Kamaki Kuea, a i ko lakou wa i ninau ia aku ai i ko lakou kumu o ka moe ana malaila, ua hoike mai makou, aole o lakou mau home a he mau malihini hoi o ka hiki ana mai nei no ia me ka manao e loaa ana la lakou he hana maanei aka, nole nae he wahi hana i loaa a hiki i ka pau ana o ka lakou muu wahi kanikeni i hoomomoa ai. Ua manao ia e haawi ia aku ana he mau kokua ana ia lakou.

He hana maikai ioa ia mamua o ka nana maka aku ia lakou, no ka mea, e ulu mai no ua hana ino i ko lakou wa e ike ai i ka pilikia loa.