Ke Aloha Aina, Volume V, Number 37, 16 September 1899 — Page 4

Page PDF (813.53 KB)

This text was transcribed by:  Kimo Auld Wyatt
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

4                                  KE ALOHA AINA POAONO SEPATEMAPA 16, 1899.

 

Ke aloha Aina

Hookumaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa no ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono

 

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA

 

HONOLULU…SEPT. 16, 1899

 

EIA no ke kamailio mau ia nei na mea e pili ana i ka hoonaa Elele i Wasinetona, a o ka hana a keia Elele, aole loa i loaa ia makou ke kumu e hiki ai ke kokua aku i keia hana e hoolala oa nei ma ko ke aupuni aoao, aole no hoi he kauoha mai ka Peresidena mai o Amerika, no ka hoouna ana aku i huihui nui o na Elele, e holo aku i Wasinetona e kualehelehe ai, a oiai, ua loaa ae nei ua kanaka la, oia o A.S. Hatawela, kekahi no o na ai loaa o keia au hoonui lilo.

 

            A OIAI, ua ikemaka kakou, he mea makehewa wale no ka hoouna ana aku i na poe oia ano, e noho palenalele ai ma Wasinetona, me ka loaa ole he mau pomaikai ma ia hana, o ke dala o ka waihona aupuni ke puehu ana, a o ka pomaikai he neo, a he neo loa ia.

           

Ua pau ka oili ana ae o @ahi nupepa Sunday Volcano, mamuli o ka makemake ole o na poe nona ka halepule @ nei kona mau hua k@, a me he mea la, e hoi ae ana paha oia no ka B@letina.

 

O ke kumu nui paha o keia okaikai ana mamuli no ia o ka ahuwale ana ae nei o na hana a ka Hui M@ o Hakapila m@ ma o ka hoopaahao hewa ia ana o kela pae @ Ansaturia malalo o ke kauoha a na Agena, maniko o ua hui la, a no ia mea, ua loaa ke kuleana i ka nupepa Sunday Volcano e kue ai, a hiki i kona lanakila ana, a haawi pio ka mea hewa imua oka mea pono.

 

Aole no i maalili na hana e pili ana no ka noii ia ana ke kumu i make ai o Aue, mamuli o ka hoopalaleha o ke Kauka o ka Papa Ola, a makou no hoi i hoi ke mua aku ai, a pehea ana la, e noho hou iho ana paha oia e lawelawe, me ka hoouhiuhi ia o na hewa ana i hana mau ai i na la i kaahope ae nei.  Oia no nae hoi, aia no ia lakou ke kuleana e hoopau a e hoopaa, me he mea la, aole no paha e nana ia ana ka pono o ka poe ilihune a nawaliwali.

 

O KA pono koho balota o na wahine ma na Mokuaina o Amerika, aia ia ke hooulu ia ala ma ua poai kalaiaina like ole iloko oia aina nui palhalaha, a malia paha, o ko kakou hoohui ia ana aka nei me ia, oia auanei ka wa e makana wale ia mai ai ia pono i ko kakou mau wahine Hawaii maanei.  Hewa la hoi ia ke loaa mai ia pono i ko kakou mau wahine.

 

Heaha ka kakou mea e kamailio ai no na aina aupuni i kuai ia me ke ahua nui o na dala 50,000 a oi, mai ka la 12 mai o Augate, 1898, e keia aupuni e ku nei i keia la.  Hookahi no paha a kakou mea e kamailio aku ai, heaha la na hana e hana ia mai ana mao.

 

O KE alanui Pauahi ka mea kamailio nui ia maloko o ua nupepa iloko o keia mau la, mamuli o ka hoohalahala o kekahi poe no ka make i ka inoa oia Alii i moe kana hooili, me ka manaoia hoi, nona paha ka inoa i kapa ia ai o kela alanui.  O ka poe nana i kapa ia inoa, o lakou wale no kai ike ia mea, a malia paha, no kela pauahi nui o ka la 16 Aperila, 1886 mai paha, keia  inoa i loaa mai ai.  Oia no paha, a ina pela, alaila, ua maualo no kela inoa no ka pau ana o na hale i ke ahi, aole hoi no kela pua Alii maemae i hala.

 

EIA na aoao kakele moho holo Peresidena o Amerika ke liuliu e mai nei i ola honua, a aole hoi he maopopo o ka inoa o na moho i ike nui ia ka hilinai ia, ua ano poualonaio ka inoa o ka Peresidena e noho nei ma ke poo o ka mana hoomalu i keia wa, a me he mea la, ua nele no kona hilinai ia no ke kahua o ka hana o ka lehulehu no keia makahiki ae, mamuli o ke komo kino ana o ke aupuni iloko o ke kana me ua aina kuwaho , a me ka lehulehu o na poe i make a hoeha ia maluna o ke kahua kaua, a me ka nui hewahewa o ka aie lahui.

 

O KE komo mau ana mai o ka opiuma iloko nei o ka aina, aole ia he @ kela manawa ae nei, he mea no ia ua kaluma mai kinohi mai, a ua komo pu hoi na luna aupuni a me na poe kalepa kuonoono o ka aina nei ma ka lauahi pu ana i kahi e loaa ai ke dala malalo o keia ano hana, ke kumu hoi i lilo ai ko kakou Hale Kau kanawai, i wahi paani no kekahi poe puni dala, i puni mahope o na hana kipe, a oia no ia e hoomau ia nei a hiki i keia la, me ka hoololi ole ia, a e ike mau ia ana hoi hana o ka Aha Apana na helehelena o ka poe i puuhei ma hope o keia hana, a me he mea la, ua like ka hihia opiuma me ka poe inu waiona, ka maalo mau aku o na hiona imua o ka luna kanawai.  Nui ke ino a me ka lapuwale.

 

KE KOKUA NEI MAKOU IA MEA.

 

Ma muli o ka haawi ana o ua Kiure Koronero i ka lakou olelo hooholo e pili ana no ka make ana o Ane (w), kekahi o na wahine Hawaii i olelo ia, ua make i ka ma’i namonia, maluna o ke Kauka o ka Papa Ola e haawi nei i ka laau ma ka hale haawi laau o ke aupuni, na lilo ia i mea e hoo@@ ai i ka noonoo o na hoa o ka Papa Ola, ma ka Poakolu aku nei o ka pule i hala, a ua lilo hoi i mea e nana pono ia ai, oiai, o ka poe na lakou i kaana, a i noonoo i keia olelo hooholo, he poe ilikeokeo wale no lakou a pau, aole he iliulaula, e ku ai ka hoohuake@@ ma ka ili a me ke koko i pili i ka mea i make.

Ua ninaninau ia ke Kauka e na Koronero no ke kumu i make ai o ka mea ma’i i oleloia, ina palia no ka ma’i numonia, a i ole no kona hoohemahema paha i ka hele koke ole ana aku e haawi i na kokua ana i ka mea i loohia ia i ka nawaliwali.  O keia mau ninau elua a ke Kiure i nieuiele ai, ua lilo ia i mea kamailio nui ia iloko o keia mau la, a eia hoi ka Papa Ola ke noii pono mai nei nowai la ka hewa i hoea mai ai keia olelo hoahewa maluna o ke Kauka, no ka poe paha nana i malama i kela wahine, a i ole, no kona manao nui ole no paha i ke ola o ka poe ilihune a nele.

Ke olelo nei kekahi poe nupepa, no ka nui hewahewa o na poe i kipa aku i ka haawi laau, ke kumu o ko ke Kauka hele koke ole ana, a hiki i ka wa i ki hou ia aku ai oia e ke kane a ua wahine la, akahi no oia a hoomanao ae, e hele i kahi o ka wahine a keia kanaka ilihune, a o kaua mea mua i hana ai, oia ke kauoha e hoihoi i ka Halema’i Moiwahine, kahi hoi ana i manao ai, ua ke Kauka, a i ole, na kona hope paha, e haawi i ua lapaau ana maluna o ka mea ma’i, a i paiekana hoi oia mai ua lawelawe ana malalo o kana lapaau ana.

Ke ku nei ka olelo hooholo a ke Kiure, i mea nana e huli pono i kea no o na Kauka lapaau ma keia mua aku, a oiai hoi, ua hiki no ia kakou ke ike, e pau e ana na poe kii laau i ka hora 10 a oi i kekahi wa, a mamua iki iho no hoi oia manawa, he wa kupono loa no i ke Kauka e ahewa ia nei e hele ai e nana i ka pono o keia mea ma’i nawaliwali, a makou no hoi e manao nei, ina no e loaa ka wa kupono e makaala ia ai, ua loaa no ka palekana i ka mea ma’i.

            Ina no kakou e hoomaopopo maoli iho i ke kulana ulolohi o na Kauka, oia no ka puui dala, ke kahua nui hoi e hooholomua ai ka lakou hana, mamua o ko makou kamaaina i na Kauka, he uku okoa ko ka hele ana mai, a he uku okoa hoi ko ka hele ana mai, a he uku okoa hoi ko ha haawi ana i ka laau, a malalo oia k@@ i hopohopo ole ai ke olelo ae, me he mea la, oi iho la no ke kumu i hoea mua ole aku ai keia Kauka a haawi hoi i na lapaau ana maluna o kela wahine ilihune, i pauaho koke mai, he mau hora wale no ke kaawale mahope ino o kaai komo mua aku iloko o ka Halema’i.

Malalo o keia mau hoakaka maikai ana, na manao makou, ua loaa ke hewa kupono o keia Kauka o hiki ai ke kali hou ole ia aka i manawa noni e noho hou ai ma ia wahi, oiai ke aupuni e uku ana iaia ma na dala m@ha@ hua, oia nae ka ua Kauka la e pani nei, mamuli o ka nui loa @ na poe k@ laau ke kumu @@ hoopualewa mai i kona noonoo, i poina ai oia i ka hele ana i kahi o ka wahine ma’i i make aku la.

            Eia ua nana pono ana maluna o na lala o ka Papa Ola, ka poe no lakou ke kuleana e hoopau i kona noho Kauka ana, a ina mamuli o ka manao hoopilimeaai ole, elike me ko na Kiure Koronero nana ole ana mao a maanei, a haawi lakou i ka olelo hooholo ahewa, pela no hoi makou e manaolana mau nei, e haawi mai ana no lakou i olelo hooholo kaulike a paewaewa ole, e hoopau ana no kona noho Kauka ana no ka Papa Ola, i laau hahau no kana mau hana malaila.  O ka kakou nae hoi ia e nana ae ai ina paha e hooko io ia ana ia mau upu ana.

 

NA AINA AUPUNI.

 

           O ai kakou ke noho nei malalo o ka hae Amerika, mai ka la o ka hoohui aina o Augate 12, 1898 a hiki i keia la, aole nae i emi na aina a ke Kuhina Kalaiaina o kahi Repubalika Hawaii i kuai ai a hoolimalima hoi me na poe mea dala nunui e kali mai ana o ka loaa aku o ka wa kupono, he pae wale no ka lakou la i ka nalu ohu, hookahi wale no ia hele ana kau i kula.

            He mea kahaha keia i ka manao o kekahi poe noonoo, he mea no hoi e hoike mai ana, aole keia hoohui he hana i makemake maoli ia e ka poe e noho mana nei maluna o ke kuala o ke aupuni, aka he hana uhiuhi wale no, i wahi no e mo’a ai kalo pulehu, a ua Amerika no ia e kau mai na maka, noho malie no lakou nei me ka hamau, a na ka hana no ia e nee imua.

            Ua manaoia, ma ke kaana maoli ana i ka pono keia hana, eia kela poe ke hoolalahu loa aku nei mawaho o ko lakou mau kuleana ponoi, i haawi ia mai e ka mana o ka olelo hooholo hoohui, oia hoi na hana e pili ana i ke kul@na holomua o ka aina, malalo o ka mana o ka haku aina hou aole hoi o ka ahuai wale aku i na wahi lihi aina i koe, i mea e hele loa aku ai i ka nele a me ka hoaa pu.  A oiai no hoi, eia no o Amerika ke lalau liilii mai nei i na wahi apana aina i koe, i wahi e k@@hi iho ai kona mau kapuai wawae me ke oolea.

            No makou iho, na hoike mua aku makou i ko makou manao e pili ana no keia hana, oia hoi, he mau hana hehi ku wale no keia i ka hana a ka Ahaolelo Lahui o Amerika, Ke kuleana e mau ai ka paa ana o ka maua maluna o keia poe e noho nei, a hiki i ka wa e hana ia ai na kanawai hou no…

HALE HOOLAKO “KA HUB.”

Kumukuai Haahaa ke Rula Nei.

 

Ua loaa mai la he helana nui o na Lole Aahu o na Kamalii a me na Kamalii Opio.

Na Paalole Serge Bolu o na Kane,

Hana ia mai na Lole Huluhulu maikai loa, a i hanaia e like me na paikini hou.  He nani keia mau aahu i kupono loa no na La Pule.  O ka waiwai o keia mau paa lole ma kahi no ia o $15.00 ma ke kuai emi ana.  E loaa no ma KA HUB kumukuai i he……….$7.50.

 

 

            Ma ka Auseteralia ua loaa mai la he 100 kakini Lole Wawae Kamalii Ekekei, mai ka 25 keneta a pii aku.

            100 K@@ Lakeke Kamalii mai ka 25 keneta a pii aku.

 

J. S. SPITZER

ALANUI HOTELE KOKOKE I KE ALANUI PAPU.