Ke Aloha Aina, Volume V, Number 41, 14 October 1899 — Page 5

Page PDF (911.35 KB)

This text was transcribed by:  Carol Hill
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

                   POAONO OKATOBA 14 1899             5

 

hoopilikia ia ka pono o ka poe ulakolako, mamuli o ka hiki wale no ke kuai ia na hoa o ka Hale Ahaolelo ina e kaa na ka hapanui o ka lahui oiwi e ai kai i na hana pili lahui, o ka lilo ana na na kanaka Hawaii maoli e hookele i ua hana o ko lakou aupuni oia ke akua lapu o keia kahunapule e kue loa nei, me ka piha loa i ka makou, a no ia kumu, ua puka maoli mai kona manao keakea a hookae maopopo i ka pe nana oia i hanai i ka waia o ka poe mai ka waha aku o ke kanaka maoli.  Lapuwale na ano poe o keia ano, e noho pu me na poe hipa maikai a maemae.

  O keia ae la ko Biropa manao he kanaka ilike o keo i hanau iluna o ka lepo o Hawaii a i makemake ole hoi e noho haku aku ke kanaka maoli maluma o lakou, a nolaila mai ke akenui e kaupalena ia ke mana koho maluna o na kanaka maoli.

 

  Eia hoi ko C.L. W@ita manao, ka Peresidena o ka laina mokuahi o Waila ma, ke olelo nei hoi oia, makemake no oia i ke ano aupuni o keia la, oia hoi he kamehai, (oia hoi ka Repubalika Hawaii) malalo o kona ike, he aupuni maikai ia, ke haalele na sela moku i ka naua, he hoopaahao ka laau lapaau e hiki ai iaia, a ia lakou paha a pau na paahana i noho malalo o na palapala kepa ke hoi hoa e hana.

  Ke olelo nei oia, aole i hookikina ia na poe hana ma ke kakau ana i na palapala, aka, ua loaa ia lakou ke kuleana e hana elike me ko lakou manao ana he mea pono ia, a-pela aku.  Ua maopopo loa ko ia nei, manao, oia nei kekahi makua a i oie he mamo na kela poe hookauwa kuapaa o na Mokuaina o ka Hema o Amerika, mamuli o kona manao ana, he kanawai maikai loa keia e ku nei i kulike ole me ko Amerika ke kuleana hana maluna o ka Paeaina holookea i keia la.

  O keia maoli no ka manao o keia Ona Mokuahi, a lala hoi no loko o kekahi mau hui mahiko oloko nei o ka aina, a no kona ike e hue, mai ana ko lakou pili kia nele i na paahana @e loli ae na hooponopono nolaila paahana he mea ia e hoemi m@ ai i ka holomua o ka lakou mau hana no ka pomaikai o na hui a lakou i noho poo ai ma keia Paeaina.

  Ke olelo nei hui o F Wundenburg, i aupuni kuokoa kona makemake, oia hoi ke aupuni alii, a ke nele loa alaila i aupuni teritori e hooponopono ia ana e konei poe kanaka ponoi iho oia hoi mai na kanaka maoli a na haole, e kuleana like lakou i ka wae ana i na poe no na kulana oihana o ko kakou aupuni.

  Ua hoike kuokoa ae keia kanaka kalai aupuni i kona manao akea, aole hoi ma ka hoohuihui ana aku malalo o ka makemake o kekahi poe kakaikal@, aka, mamuli o kona ikemaka, pela iho la e loaa ai ka noho oluolu like ana mawaena o na kamaaina a me na malihini, e ulu ole mai ai he mau kuee pili @ , elike me leo keia wa e ike la nei, a o keia wale no kahi hui @ ka makou kilohi ana iho, o ka nui he ipu awaawa wale no.  Awaawa ka ai a Kawele a.

       Aole i pau.

 

NO KE@AI  ANA  I  NA  KII  O  NA  KAHUA  KAUA.

Aia maluna o ka moku lawekoa Sheridan i hala aku la no Manila o C.Fred Ackerman, he haole pai o na kii nee, e holo ana oia no ka pai aua i na kii o ua koa Amerika e nee ana maluna o na kahua kaua o Pilipine.  O kona manao maoli oia no ka lawe ana aku i k@ mekini paikii no mua o ke kahua kaua, a pai aku i na koa Amerika, i ko@on wa e hakaka ana me na Pilipine, Ina aole he poka hana e heihoi aku iaia no l@lo o ka lua kupapau, a loa hoi aole he poka nana e hoo poino i kana mekini, o lilo ana keia mau kii o mea waiwai nui.  Ma ka hoohana ana i keia mau kii maloko e na leale keaka, ua hiki i ke auaina ke noho Iluna o ko lakou mau noho a makaikai i ka @ o na koa, ko lakou hakaka ana me ka enemi, ka ha ale make ana, a pela aku.

  He h@ ka pilikii loa keia a keia kanaka @ e lawelawe aku ai, aka, ua hoolako ia @ nae oia me kekahi mau mea e pale aku ai i na poka a na Pilipine.

  Ua hoohaua mua ia ae na mekini la ma ka wa o na koa o ka regimana 32 a me 33 a paikau ana mawaho ino o ka pa alii.  He 800 pao@ kona kaumaha, a nona ka lilo o kona hana ia ana he $5,000.  E mai ana i na kii mawaena o kauakolu a me kanaha iloko o ke sekona hookahi maluoa o kekahi lipine nona ka ioa he 275 kapuai.  Maluna o ka waiwai loa o keia, mau manao i hoolala ia, i ae mai ai ke Kuhina Kaua ia Ackerman, e @ukali pu me na koa no mua o ke kahua kaua ma na paemoku Pilipine.

  Ua hoea w@ la ka moku lawekoa Glen g@ 730 kanaka a me 30 alii, mai Kapalakiko mai, ma ke alahele no Manila.

  Imua o Lunakanawai Wil koki i ae aku ai o William Ikua i kona hewa hoohaa ia Miss Julia Kaluakin@, u@ hoopai ia mai oia he ekolu @ hoopaahao o mea ka hoopau wale ia o kona hewa powa.

KA  MOKU  LAWEKOA  NELSON.

  Ua ku mai ma ka auina la Poalua nei ka moku lawekoa ukulii loa o ke aupuni o Amerika Huipuia, nona ka inoa o Charles Nelson, me ke koena o na koa o ka regimana 32.  He 500 tona wale no kona kaumaha, a ua like loa hoi kona mau hiohiona me ka mokuahi Mauna Loa.  Ua haalele like aku oia me ke Gle@gle ma ka la 1 o Okatoba ia Kapalakiko, a he eiwa ona mau la i holo mai la i ke ehuehu a hiki mai la ianei.  He 210 kanaka maluna ona malalo o ka hoomalu ana a Mekia Charles E. Cabel o ka regimana 32.

 

UA HAALELE MAI LA I KEIA OLA ANA.

  Maluna o na mokuahi Kinau a me Mauna Loa i hoea mai la i Honolulu nei, ma ka Poalua nei, ua lawe like mai laua he Iono ehaeha i ke kulanakauhale, oia hoi, o ka wahine aloha a ka makamaka Sam Nowlein,  Mrs. Lucy Keakealani Nowlein, ua niau aku la kona uhane ma kela aoao o ka muliwai eleele ma Lahaina, a haalele iho la hoi i kona kino puanuanu i mea na kona ohana e kumakena aku ai.

  He ma’i puuwai ka ma’i nana i kaili koke aku i kona aho, ma ka po La Pule iho nei, Oct. 8 a ma ka Poakahi ae i hoonee ia aku ai oia maloko o ka iliua o Treadway, mahope o ka malama ia ana he anaiua haipule e Rev. Ault@.  He 49 ka nui o kona mau makahiki, a o Honolulu nei kona one hanau.  Ua haalele iho oia ke kane iloko o ke kulana na waliwali, he kaikamahine a me ka lehulehu e paiauma aku ana nona.  Ke komo pu aku nei KE ALOHA AINA ma ka paiauma pu ana aku me ka ohana o ka mea i hala aku la.

 

KA  HOPENA  O  KA  ONA.

  Ma ke ahiahi Poalua nei, ua holo ae kekahi wahine i haukae me ke koko ma ke kihi o na alanui Moiwahine a me Puowaina, me ka ewe l@o nui ana, mailoko mai o kekahi hele e ku kokoke ana malaila.  Ua hoea ae he lehulehu o na kanaka malaila, me ka hiki pu ana aku o na makai, ma ka huli pono ia ana aku o ke kumu i hoehala ai oia ua ike ia iho la. ua hoomalule like ia ua wahine ia a me kana kane e ka wailona e ke @uipa, a ma kekahi hoopaapaa i ulu ae mawaena o laua ua kui aku la kana kane iaia ma ke poo.  A oiai, mawaena wale no ia o laua iho, aole hoi he mau poino nui i ikeia, ua kauohala aku laua e noho malie aole he mea i hapu ia.

  Eia ke hoikeike nei o Pai@a m i @ a Koloka Nani i kupono no ka hele holoholo ana ma na halekeaka

 

HE  PAUAHI  I  KE  KAKAHIAKA  NUI  WALE.

  Ma ka hora 5:30 o ke kakahiaka Poalua nei ua oili ae la he ahi maloko o kekahi wahi halekuai e ku ana ma ke kini o na alanui Keaumoku a me Beritania, no kekahi pake.

  Ua hoea koke ae ke kaawai helu 4 e noho nei mawaho @.  Makiki no ka haawi ana i ia kohua, aka, ua hala loa nae ka wa kupono no ka hoopakele ana iaia, mea ka hoopoi no pu ia hoi o na waiwai a pau o loko o ka hale.  O na mea hoopahupahu e waiho ana maloko ua kakani ae lakou, a na ia mea i hoohikilele ae i ka hiamoe o na poe e noho kokoke ana ma ia wahi.

 

MOOLELO  O  KA  AHAHUI  KULA  SABATI  O  KA  MOKUPUNI OAHU.

  Halawai ka Ahahui Kula Sabati o ka mokupuni o Oahu, D L Naone ma ka noho luna hoomalu.  Wehei a na hana me ka himeni a me ka pule.

  Hoomaopopoia na hoa o ka Aha i hiki mai.

  N. Kahukula Sabati    DL Naone, EP Aikue no na Koolau, Na Kahu E @a Sabati Apana a me na Hope.  HW Kail mai, HK Meemano, S Mapu, S Kaamai a me james Davis.

  NaElele: SK Nawaa, A Kaulia S WH Kaweloheki, N Mali, D Kiuwa, J Halemano, JA Aw@i, J K Paele a me JN Ka@ilu.

  Na hea mau:  Rev J Kekihana, Rev S Kaia, Rev Lono Rev. O H Gulick, Rev SK Oili a me Prof Taeo Richards.

  Hapaiia ke koko ana i Lunahoomalu me ke Kakauolelo no ka aha.  Na JK Paele i waiho mai i ka inoa o DL Naone i lunahoomalu, SK Nawaa i kakauolelo hooholona

Koho ka lunahoomalu ia Rev James Davis, N Mahi a me A Kaulia  komite @ni kumohana.

  Na kumuhana a na komite:  1 Hapaha hora haipule.   2 Hoike a na olelo.   3 Hoike papa helu.   4 Hoike a na kahu kula s bat nui .  5 Na palapala hoopuu.    6  Ka buke ka Ho@hana.    7 Waihona nui o ka Paeaina.  8 Komite h@eueu.  9 Koho ana i na komite a ka eha i ka ahahui Paeaina.  Noi ia mai e apoaoia ka hoike komite, hooholo ia.

  Hoike a na elele:  Na  SK Nawaa , A Kaulia, S Kawelohehii, N Mahi, D Kauwa, J Halemano, J A Awai, JK. P@ele a me J.N Kaailua i heluhelu o ai i ka lakou mau hoike a  apono ia.

Na hoike papa helu:  Na DL. Naona, A.W. Kailimai a me H.K. Meemaua i heluhelu mai i ka lakou mau hoike, a aponoia me na hooponopono. Na S.M. pa a me Sam  K@mai i heluhelu mai i ka laua mau hoike a aponoia.  Na ke ka ka olelo @ ko Waia@

   Ho ke a na kahi i kula sabati nu: N.D.L. Naone a me E.P. A@kue i heluhelu mai i ka laua mau hoike a aponoia.

  Hapai ia ka noonoo ana no ka hoahana : Na O.H. Gulick i hoike mai ua pa@i ia he mau huawina a ua hoo@na ia aku ma na apana.  O na hooponopono ana o na haawina aia na ia i ka makua CM. Hyde, a e hoi mai ana ia a e makaukau ana no ka hoopuka ia aku ma ka hoahana.

  H@ ka aha e hoo nau ia na hawina dala i mahelehele ia ai oo ka buke hoahana.

   Hapai ia ka noonoo ana no ka waihuna nui o ka ahahui Paeaina.

  Na ka aha i kauoha i na apana ma o na elele @a e hoomana @ keia hana a e uku ae i na dala i hookaawale ia no keia waihona.

  Hapai ia ke kiho ana i na k@n@ta

Na ka @hoomalu i waiho mai i ka inoa o S.K. Nawaa i komite po na hana o keia aha hooholo ia.

   Na @rof Tueo Richards i waiho mai i kumuhana. E unuhi i @ma ka olelo Hawaii na himeni hou e puka mai nei ma na buke Beritania a e hoopu@a ua ma ka buke ka hoahana a i ole e pai buke i@. Noi wai o H K Meemano o lilo ia i ku u@ Hooholo ia na Rev. J Kekahuna i nui aia e apono loa ia keia ku @ hoea hooholona.

  Na E.P. Aikue i waiho mai he olelo @. Olelo hooholo @  ae haawi aku nei kia@ kula sabati o ka Mokaupuni o Oahu na hoomaikai ana i na hoahana o ka e@ i Kau uakap iino lala o keia ahonui ma ka hoomakaukau ana i na mea e @ ai ke ula kino aponoia.

  Na H.K. Meemano i nui mai a hoopuka ia ka moolelo ma na @ nei hooh@.

 A @ no i nui mai e hoopanee a eia aha a noho hou ma ka Poaha mua o Aperila 1900, ma ka hora 10 p.m. a ma kahi e noho ai ka  aha @.

  Hookuu ia na hana me ka himeni a @ e ka pule a Rev O.H. Gulick.

R.K. Nawaa

Kakauolelo

 

E nana ae e na makamaka i ka makou mau hoola@a e puka aka

 

OLELO HOOLAHA

  Ke papa la ia aku nei na ano @ a pau aole e k@ a hele na wa @ o ke kai i wala o Ke’lii Liliuokalani, oia ke k@ O Kahala,  A ana o @ Oahu.  O ka mea e kono a hele wale maluna o ke kai ke ole e loaa mai kekahi palapala keia e ko K@ Agena a kue i kela a@ he ma@ a ma ku’u hope ka @ ma ke kanawai @

W.C. AKANA

Luna malama Aina o @

Honolulu, Oct 10 1899