Ke Aloha Aina, Volume V, Number 52, 30 December 1899 — Page 2

KE ALOHA AINA

2      POAONO, DEKEMABA 30, 1899.

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE.

Lunahoononopono.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU . . . . . . DEC 30, 1899.

 

   NANI ke kupanaha o na hana a ko ke Akua lokomaikai, i kona haawi ana mai i na manao lokahi iloko o na lahuikanaka o ka honua nei, aole noi o ka hapa uuku aka, o ka hapanui holookoa no o ke ao nei i komo ka manaoio Karistiano, o ko lakou apono ana, o ka la 25 o Dekemaba, o kela a me keia makahiki, oia ka la i hanau maoli ai ka Mesia, ka Hoolapanai o ke ao nei.

   HE mea makehewa i ka poe hoole ke i ae, aole keia o ka la i hanau ai o Karisto ka Mesia, mamuli o ka holomoku ana ae nei o na hoomana like ole, a hana aku nei i keia ia hookahi, i la hoomanao poina ole, me he mea la, oia ka la i hanau mai ai oia i ko ke ao nei, a he hoike hui ka la i ha la aku la no ka lokahi ana o na mea a pau e manaoio aku, me he mea la, oia io no paha ka la i wae ia ai i hoike no kona la hanau io keia elike me na hoakaka noeau a kekahi poe naauao o na au kahiko i hala aku, a pela hoi i keia mau la e nee aku nei.

   O KA malama o Dekemaba, 1899, oia kekahi o na mahina ano nui loa iloko o keia Keneturia 19 e nee aku nei, a makou hoi e hoomaikeike aku nei, imua o ko makou mau makamaka heluhelu, he makahiki ano nui keia e hiki ai i na hanauna nui ma keia hope aku ke hoomanao, he makahiki puhi lehu keia no ko kakou mau makamaka, i mohai ia malalo o ka makemake o na Kauka a me ka Papa Ola, ka poe hoi i lawe maoli ae i ka mana o ke kanawai a paa iloko o ko lakou lima, me ke keehi ana aku i na kanawai hoomalu e ae, i oi aku ko lakou mana mamua o na rula hoomalu wale iho no a ka Papa Ola.

   I KA naua a me ke kaaua pono ana i na hana pahaohao o keia mau la hope o ka makahiki, ua hoike mai ia i na mea e hoopahaohao ai i ka noonoo, a i mea hoi e hiki ole ai ke hoopoina ia e na poe ma keia hope aku, o ka makahiki mua loa keia o ke kipa ana mai o kekahi hana paewaewa i apono ole ia e kekahi Ahaolelo Kau Kanawai, e hooliko i ko kakou mau kino i mea puhi wale ia i ke ahi.

   UA hoike ia ae nei, e ko makou makamaka ka nupepa Kuokoa na haua uhaai a ke aupuni, ma o Kau Ahaolelo la, o ka 1896 – 98, e hoike ana hoi i na haawina dala no ka malama ana i ke ola o ka lehulehu, no keia mau Kau elua a ka Ahaolelo i haawi ai, a i aponoia hoi e ka Peresidena o ka Repubalika Hawaii a me kekahi hoa o kona Ahu Kuhina, nona hoi ka huina mahuahua i hiki aku i ka $800,000 a oi, hui hou hoi me keia $25,000 i haawi hou ia iho nei e ka Ahakuka o ke aupuni, aole i kanamai ua mea he dala.

   I KA hoomaopopo ana i keia puu dala mahuahua i hookaawale ia e na Kau Ahaolelo elua o ka Repabalika Hawaii, ua komo mai no na manao hoohuoi iloko o ke makou houpo, eia ihea keia mau haneri tausani dala ewalu i hookaawale ia ai e na Kau Ahaolelo elua i hala, elike me ka hoike a ka Peresidena o ka Hale Ahaolelo o na Senate a me kona Kakauolelo.

   UA hoakaka pu ia hoi maloko o ka laua mau hoike, ua hookaawale ia no ka uku o na Kauka, a ua hookaawale pu ia no hoi me kona mau lilo hoohana, aka, o ka mea kupanaha nae, ua hooholo hou iho la no ka Ahakuka o ke aupuni Hawaii he huina dala mahuahua hou nona ka huina o $25,000 oiai no nae e ku ana he puu nui o na lilo i hookaawale mua ia e ka Ahaolelo, no na ulia e hoea mai ana mahope iho o ka pau ana o ka Ahaolelo maa mau.

   NOLAILA, ua ku hou mai la he ninau mahope o keia hana, ua mana anei keia hooholo ana a ka Ahakuka o ke aupuni no keia puu dala i hookaawale la ae la no na lilo o keia mailele i puka ae la?  He mea nui keia, oiai, ke ike nei kakou, eia kakou malalo o na hooponopono ana a ka Mana Hooko ma ke kulanakauhale poo aupuni ma Wasinetona, a ina io pela, alaila, ke olelo maopopo nei makou me ka hopo ole.  Aohe Ahakuka i koe iloko o ke kino aupuni o ka Repubalika Hawaii i keia la, a o keia haawi dala ana mamuli o ko lakou manaoli ponoi iho, he haawi ana ia i loaa ole ka mana e hiki ai @e uhauha wale ia ka waihona o ka lehulehu, i paa malalo o ka Amerika hoomalu ana, elike me ko lakou nei makemake i haawi aku ai.

   MALALO o keia kumu, he pahaohao nei ko makou naau, a ke hoohuoi ae nei hoi, o ka Papa Ola anei a me na Kauka haole, o lakou anei ka mana kau kanawai o kekahi mahele aupuni o ka Repubalika Hawaii, iloko o keia mau la hope o ka makahiki, a ina io pela, alaila, heaha ka waiwai o ka noho pu ana o kekahi Ahakuka o ke aupuni me na lala o ka Papa Ola, ka poe hoi no lakou ka mana i kaupalena ole ia.

 

E HOOMAHA HOU ANA NO MAKOU.

   Maka Poakahi ae nei, Ianuari 1, 1900, he la nui a hoomanao ma na wahi a pau o keia Paeaina e komo pu ana makou a me ko makou mau limahana no ka malama ana ia la, i la hauoli no ka hoea ana mai oia la nui hookahi iloko o ka makahiki.  Nolaila, e hoomanao e na makamaka heluhelu o ka makou nupepa pukala, aole e hoopuka ia aku ana ka nupepa KE ALOHA AINA pukala ma ia la, aka, e puka aku ana no nae oia ma ka Poalua, Ianuari 2, a mai lilo hoi ia i mea e kaniuhu ai ko oukou mau manao, olai, e haawi ana kakou i mau wa hoomaha no na paahana a pau, i mea e hooi aku ai i ka ikaika hana iloko o lakou no keia makahiki aku.

 

HAPENUIA KAKOU A PAU LOA.

   Mamua o ka hoea ana mai o ka la makahiki hou, ka la hoi i hoopomaikai ia mai ai kakou a pau, e kiei aku ma kela aoao, ina ia he mea e hiki ana i ko ke Akua ahonui ka haawi ana mai ia kakou e mau ko kakou mau hanu ola a hiki ia wa, ka wa hoi a kekahi poe i koho ai, e halawai ana oia me na ulia pomaikai oia makahiki.

   O KE ALOHA AINA, ma kona ano he wahaolelo no ka lahui Hawaii, ke haawi aku nei oia i kona aloha makahiki hou i na poe a pau i kukuni ia kela huaolelo wai meli o ka maemae, ke aloha oiaio i kona aina me kona naau a pau, ke aloha i kona Alii Aimoku ma Kona ano he wahine i haawi i Kona kino i mohai no Kona aina a me Kona lahuikanaka aloha, a o ke aloha i ka lahui i hoomaewaewa ia e noho iloko o ka pilihua o ke kaumaha.

   He oiaio, ke nee aku nei keia makahiki e nalo, a ke nee pu aku nei me kana mau haua hoopahaohao i ku i ka weliweli, he mea hoi na ko kakou mau onohi ike i halawai ole ai mai ka hookumu ia ana mai o ka honua lepo maluna o keia Paeaina, a hiki i ka 1899, a kahi no a ike ia kekahi hana weliweli loa nana i hookaakaa ae nei i ko kakou mau maka, he mea hiki wale no ke puhi ia ko kakou mau kino elike me ke puhi ia ana o ka opala imua o ka maka o ka mea nana e puhi ana.

   Oia mau ino a me ia mau ehaeha o keia makahiki, ke kalokalo ae nei i ko ke Akua ahonui, a hoonalo aku ia mau mea hoomanaonao mailuna aku o na papalina o Hawaii, ka aina i hoopunana ia e ke aloha, a no ka pono a me ka pomaikai o ko makou mau hoaloha, ke haawi aku nei makou i ke aloha oiaio i hookumu ia iloko o ko kakou mau puuwai ALOHA HAPENUIA kakou a pau loa.

 

HE HOOPILIKIA MAOPOPO.

   Aohe wa i ike@a ai maloko o na moolelo o ko Hawaii noho aupuni ana mai kinohi mai, ka wa hoi’i ku ai ka hale aupuni a Kamehameha I., ka na’i aina kaulana nana i hoohui ae i keia mau mokupuni i hookahi a ma ona la hoi, i loaa ai he kulana maalahi no ka hoakea ana ae i ke kulana holomua o keia mau Paemoku, i ka wa i hoea mai ai o ka malamalama Karistiano iloko o keia Paeaina, aia no ka mana me ke oolea o na kanawai iloko o ka lima o ka moi, a o kona leo hei, na hiki ke pepelu iho na kuli o kona mau enemi me ka wiwo a haahaa o ko lakou mau naau peakiki.

   O keia ano mana ua loaa mai ia, mai a Kamehameha I., a hiki ia Kamehameha III, ka wa hoi i kukulu maoli ia ai he Ahaolelo maoli a me ona mau kanawai hooponopono, a mai ia wa mai, ua hoomaka liilii mai ke emi ana o ko ka moi mana a kaa aku la kekahi hapa iloko o ka Hale Ahaolelo, ko ka lahui huikau kuleana, a ua mau mai ia ano a hiki i ka wa o Kapuaiwa Kamehameha V., ka mea nana i kukulu maoli iho i Kumukanawai ponoi nona, me ka mana a me ka ikaika o kona leo, ua hiki ole i kehahi mea ke kue i kona makemake, a na hoomaopopoia, oia kekahi o na moi naauao a kaulana o ko Hawaii Paeaina, a na mana hoi kona Kumukanawai no ua makahiki he 23, a na ka moi Kalakaua ma e ka poe pakaha la o ka 1887, i hoohiolo i kona mana malalo o ka elau pu.

   A mai ia wa mai hoi a hiki i ka lilo ana he makaainana haole ke poo o ka mana hooko o ke aupuni, ua ike ia iho la, na komo mai la ka pilikia a hoopunana iho la iloko o na home Hawaii, kahi hoi a makou i kaena mau ai, ka home o ka maluhia a me ka pomaikai, kahi a kakou a pau i ike ole ai i na hana paewaewa a me ka hoopilikia maopopo Aka, aia ihea ua mea nani la oia mau la i hala aku, eia no anei la ke mau nei elike me ko na la i hala?  Aole!  Aole loa!!  Ua nalo a ua hala aku ia mau mea maemae mailuna aku o ka papalina o Hawaii aina.

   O ke kumu nui o ko makou olelo akea ana pela, oia no ko makou ike kino maoli ana i na hana a ka Papa Ola o keia mau la, maluna o kakou ka lahui Hawaii, ma ka Poalua a me ka Poakolu o keia pule, e pili ana i na palapala apono a na Kauka a me ka Papa Ola pu.  A panei hoi e maopopo ai keia mau hana paewaewa a ku i ka hoopilikia maoli i ka poe ilihune Hawaii, oia hoi, ma ka Poalua, Dekemaba 12 ua kii aku la he eha mau pee Hawaii e hoi ana no Hana maluna o Kalaudina, a ua kuhikuhi koke ia mai la ke alahele e loaa ai na palapala ae holo, aia wale no a loaa mai na apono ia he poe ma’i ole lakou mai na Kauka mai alaila, kuleana ka Papa Ola e haawi i na palapala ae hole.

   He manawa ole, ua piha pu ka hale o na Kauka i na poe kii palapala e uku ana hoi mai ko lakou mau pakeke ponoi ae, i ka uku o hookahi dala no ka palapala hookahi, haawi ia aku la ka na Kauka palapala, loaa mai la ka ka Papa Ola, a manao ae la ka pono, e ike ana i ka maka o ka wahine a me na keiki.  I ka milikaa no hoi na poe mea moku, ao ka paa iho la no ia aole e hoio.

 

NA UKU O KA PUALIKOA.

   Ma ka halawai ana a ka Aha Kuhina ma ke kakahiaka Poakolu nei, ua apono ia iho la ka uku ana aku i keia mau uku malalo iho nei no na koa aupuni i ku kiai mua iho nei ma na wahi i hoomalu ia iho nei no ka la hookahi, a elike no hoi ma ke kulana haahaa oia koa, pela no ka emi mai o kona uku a pii aku a hiki i ke Konela, penei:  Na koa, $2 e ka la; na Kopala, $2.25 na Kakiana $2.50; na Kakiana Ekahi, $2.75; na Lutaneia Elua, $3.77; na Lutanela Ekahi, $4.08; na Kapena, $4.84; na Aukukana $4.84; na Mekia, $6.74; Lutanela Konela, $8.07; Konela, $9.41; na Kakiana Mekia, $3, ma puhi o-ie $1.25.  Nui no keia mau hoolilo.

   He wahine ma’i pupule kai laweia aku no ka halemai pupule ma ka po Poakolu nei.

   Ma kahi he kanakolu Iapana i hoao ae e holo mahuka mailoko aku o kahi e hoomalu ia nei ma ka au ana maloko o ke kahawai o Nuuanu, aka, mahope nae o ka hoopahu ana ae o ke koa e ku kiai aua ma ia wahi i kana pu ua holo koke mai la he mau kokua nona a hoihoi hou aku la ia lakou no loko o ko lakou wahi i holo mai ai.