Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 2, 13 January 1900 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

2                      KE ALOHA AINA, POAONO, IANUARI 13, 1900

 

Ke-Aloha-Aina

Hookumuia no ka

Pomaikaio ka Lehulehu, a he

Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE

Lunahooponopono.

P. KANOA,

Luna Hoopuka a Hope Lunahooponopono

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA

 

HONOLULU             IAN. 12,1900

            AOLE makou i poina i ka hoomanao ana no na olelo makee a Prof. Richards o ke Kula o Kamehameha, no na mea e pili ana i ke alanui Pauahi, ka punaua meli hana momona a na kaikamahine puukani o Iapana a me Farani, no ka makee ana i ka inoa o ke Aliiwahine Pauahi, (ina nae hoi no kona inoa ke kapa ia ana o kela alapai.)

            OIA ka mea i helu papa ia ae i ke akea, a e koi pu aku ana hoi i ke aupuni, e hookaawale loa ia kela poe manu ino mai ko lakou punana aku i hoolulu ai, no ka hoomaemae ana i ka inoa o ka mea nona ke kula Kamehameha o keia la, aka, heaha nae ka mea i pane ia mai iaia, he neo a me ka nele, a hiki iho la i ka wa o ka ma’i bubonika, akahi no a pili na maka oia mea, oiai, ke ike nei oia, ua pau na meli i ke auhee @ai ko lakou punana aku, ke hao mai nei ke ahi i kana hana, a hiki i ka neoneo loa ana o na mau wahi la.

            AOLE no he kumu nui e ae o kona hoohuakeeo loa ana no ka inoa maemae o ke alii, aka, ma ka makou koho wale aku no, oia no ka ike pono loa ia ana o na hana hana ino a na wahine haole ma na aina e, a kakou i lohe wale ai, ua laweia mai ia e kekahi poe o lakou, a hoau ma na @umi liilii o ke alanui Pauahi, a no ia kumu ka eha, he hoomaoe wale no ko ka inoa o ke alii, a i ike ole ai iaia mamua, he mea hiipui io i ke aliiwahine.

            AKA, na kani like no ka lakou aka, no ka mea, ua komo like lakou i ke aiahele e anai a hoopau loa ia ai ke ku hou ana oia mau ano hale maloko o ke kahua i ake ai e hoopau loa i ka malama ia ana o ua hana imi waiwai la a na Pake a me na lapana palaualelo, a e lilo loa ai hoi ai mau kahua a ua poe la i noho ai iloko o ka lima o ke aupuni.

            UA haawi aku nei ke aupuni i ka apono ana i ka Hui Kaa Hapanei o Paino ma o hoomoe i ka lakou alahao uwila ma ke alanui Moi, mamuli o ka olelo hooholo a Lunakanawai Kaapuni Pore, a eia lakou ke hooko nei i ka hana me ka holomua, me ka manao e paa koke iho iloko o keia mau la aku, eia nae kona hoa paonioni ke lole mai nei na pihapiha, no ka hoihoi ole ia ana ma ka aoao mauka o ke alanui, oiai @oi ka aoao makai, ua paa i kona ho@ paonioni.  Ua maopopo no ka manao o keia mau hana, e ala mai ana he mau hana limakoko, mamuli o ke alakai ana o kekahi mau loio haole i keia mau hui e paio laua no ka mea e loaa ana, ia laua ka lanakila.

            O NA ano hana i hookumu ia elike me keia ke ano, e ala mai ana he mau kipa weliweli ana, a o ka poe nana i hana ia mau mea oia no keia poe nana e hookonokono nei e hana, a o ka oi loa aku, aia no ia maluna o ke aupuni, ae a haawi i ka pono no kekahi e hana, mahope hoololi hou a olelo, no ka hoihoi ole ia ma ka aoao mauka o ke alanui.  Lapuwale a kamalii ua hana o keia ano.

            Ke hoomahuihui ia mai nei, e noi aku ana ke aupumi e ku nei ia Amerika, e ae ia mai i Ahaolelo Kuikawa no kakou nei, no ka noonoo ana i kekahi mau hana a lakou i makemake ai, a oia hoi ka makou e olelo ae nei, heaha hoi ka waiwai oia Ahaolelo Kuikawa, oiai, eia no lakou ke uhaai nei i na pono o ke aupuni Panalaau a lakou i haawi ai, a o keaha ka Amerika e nana mai ai?  O ka ukulele paha e panau ana iluna o ka papahele.

 

KAU KA WELI.

            Aole makou i manao e hoike aku i kela mea, no ka makemake i mea lealea kamilio, aka, ua lawe mai no makou mamuli o ko makou ikemaka a me ka lohe i na olelo a kekahi o ko makou mau makamaka a me na holoha o keia mau la, e olelo ana, ua oi aku ka pono o ka hoi ana a noho ma na kuaaina mamua o ka noho hoopupu ana iho iloko o ke kulanakauhale nei mamuli o ka makemake ole e hoohalike ia ko lakou mau kino lepo elike me ka make ana o ka bipi a me ka puaa, i hoomakaukau ia no ke kalua ana aku iloko o ke imu e puaa ana ka nahi, no kekahi ah@aina i hoomakaukau ia.

            He mea hou no keia ia kakou, a pela pu no paha me kokahi mau lahui mai owaho, malia no hoi paha, aole no lakou i ike i keia mau hana o keia mau la ma ko lakou aina, a o ka makamua loa iho la keia.  He mea oiaio, he haawina weliweli no kela i kau mai maluna o ka lahui, na poe e noho ana iloko neio ka aina, a me na poe e kipa mai nei, ma ke ano o Hawaii ka puu oioina o keia moana iaula @ ka Pakipika, a i ko lakou wa i ike mai ai, eia ke hana ia nei kekahi hana weliweli ma ka aina i akena ia mamua he Paredaiso @ keia moana, na hoole lakou i ka ae ana mai e lele iuka nei o ka aina, a ahai aku la no ka manu o Kaula noho i ka naele.

            E hoakaka aku makou i na manao o ka poe i hoike ae peia, aono ka hoowahawaha i ka aina a lakou i noho ai a kulaiwi mai na la opio mai, no ka mea, o ko lakou home no ia i omo ai i ka waiu o ko lakou mau makuahine aole hoi no ka manao ana e hele aku a noho ma kekahi wahi okoa aku mai ke kulanakauhale nei aku o Honolulu no ka imi hana ana, i mea e pono ai ko lakou noho ana, aka, mamuli wale no o ka manao ana, o lilo maoli aku paha ke puhi maoli ia ana o ko kakou mau kino i mea paa i ka wa e pau ai keia hoomalu ana, ke pau koke ae hoi.

            Na ia mea i hookomo i na manao weliweli iloko o kela a me keia kanaka Hawaii ponoi a me kekahi mau lahui e ae, a hoopuka akea ae la i kela mau olelo. 

            “Ua oi aku ka pono o ka haalele ana i keia wahi o ka weliweli i hoopunana ai, a hoi aku ma na wahi kuaaina, kahi e ike ole ai na maka i na hana liliha o keia mau la, mamua o ka hoololohe ana iho e noho.”

            He mau olelo oiaio paha ia a kekahi poe i manao ai no ka wa e hiki mai ana, aka, aole no nae hoi he hewa o ko makou hoike e ana ana aku i olahouna, i ka ma nao oia poe, aole ma ke ano e pahenehene aku ana no ko lakou maka’u @, aka, he haawina maikai no ia i @ iloko o ka uhane noonoo e w@ mua i ke alahele, no ka wa e pahola hou aku ai o ke kaiakahinalii ma o na mailele la, ua ahai e ke akule a mamao i ka hohonu, a o ka poe no hoi e koe iho ana, me lakou no ia, pela kakou a pau e pono ai.  Aole e haalele ia Honolulu, ina aole he mau weliweli i hana ia maloko o kona mau palona.

            Aka, na keia mea hookahi wale no i kono i ua mea a pau e auhee, me he poe koa ia mailuna mai o ke kahua kaua, a o ka hana pono wale no, oia no ka malama i na oleloao kaulana a ko kakou mau kupuna.  “Ao no ke koa, ao no ka holo,” a pela hoi makou e hoomaopopo nei, ua kiai mai la ia mau mamalaolelo iloko o na ipuka hale o ke kulanakauhale nei, a ke hoao ikaika nei kahi poe e ki@ a lanakila puka aku mawaho loaa ka palekana.  Ina pela, @ he mea ia, he mea oiaio aku ana paha ia ma keia hope aku.

 

HE LETA MAI AMERIKA MAI

ME NA MANAO ANO NUI.

 

Na ko Makou Hoaloha R. W. Wilikoki

 

Ma ka Hua e Ikea ai ke Ano o ka laau

Ma ka Hana Hoi e Ikeia ai ka Waiwai o ke Kanaka

E ka Lahui e Heluhelu Akahele i Keia.

 

WASINETONA, D. C. IANUARI 1, 1900

E KE ALOHA AINA,

                                                                                                ALOHA HAPE NUIA OE

            Me ka awiwi au e kakau aku nei i keia la,.  I ke ahiahi Poaono nei no ko maua hoea ana mai nei.  Ua hui aku nei au me ka Moiwahine Liliuokalani i keia kakahiaka.  Pumehana ko makou hui ana.

            E hoike aku i ka Lahui i keia:

            1.         Aole no kakou i hui malalo o ka Olelo Hooholo a Newlana ke ole e lilo i kanawai, ka bila kanwai a H@tt ame Callom ma e hooikaika nei.

            2.         E hooikaika ana maua e hoopanee loa i keia bila, a ua nui ke lana o ko’u manao e make ana no keia bila i keia kau.

            3.         Ke haule keia bila, alaila, ua maopopo loa, e haule loa ana ka hoohuiaina, a e loaa hou ana ia Hawaii ke Kuokoa.

            4.         Mahope iho o keia e kauoha ia ana ka Lahui e koho i ka lakou Aupuni i makemake ai, nolaila, @ @apuui Moi ke ko ana.

            Nolaila, e kupaa mau ka Lahui, a e kakoo pu mai ia maua, oiai, maua e hooikaika ana.

            E ko ana na mea a pau no Hawaii i keia 1000.

                                                Me ke aloha nui ia oukou a me ka Lahui,

                                                                                    R. W. WILIKOKI.

 

            Aole KE ALOHA AINA iloko o ka makani puahiohio.  Aka, Aia no oia lioko o ke aheahe malie e naue nei.

            E ka Lahui e huai pau aku ana makou i na ai a ka ni imua o oukou i na mea ano nui a pau e loaa mai ana no kakou.

 

KAHAHA IO NO KA MANAO.

            He haohao i no hoi paha ka manao, i ka ike aku i na kaa pi’o, na kaa lawe ukana a me opala, e komo haahoo ana iloko o na wahi i kaupalena ia no ka hoomalu ana no ka ma’i fiva eleele, a mamuli ka o ka loaa ana aku o na palapala apono mai ke Keena aku o ka Papa Ola, a pela iho la i holo haaheo ia ai ia mau kai kapu o ke kahua hoomalu o ka ma’i bubonika.

            O kela ka mea kanaha loa hoike ao na Kauka me ka hookamani, o kaia ka ma’i ahulau a@, e loku @ ma ka weliweli, me ka nana ole mai he kauka keia, he Papa Ola kela, a p@ aku, o anai ana i na poe a pau e hoopa a hoopa oia aku ana aia, he like wale no ko lakou haawina e loaa ana.

            Ua ku mai keia kahaha a ninau i ko makou luamanao, he ma’i ahulau Asia io anei keia e laha nei, a ina he ma’i ahulau io keia o ua ano la, alaila manao anei kakou e pakele ana lakou mai ke ahulau i oleloia ae weliweli ma kona kumu oia ka hoomaka ana, a pela hoi ko na welau, oia kona hopena.

            Nolaila, e manaoia o na hoomalu ana e hoomalu ia nei, aole ia he hoomalu no ka pono o ka lehulehu a me ka makee pu hoi i ko lakou oia, aka, he hoomalu keia no ka pono o ka pakeke o na poe e kiai nei a nona makou e olelo nei ke ae a ke apono nei ka Papa Ola e hoomahuahua ae i ka ma i ahulau ma ka lawe ana mai o keia poe i ae ia e komo a puka mai iwaho nei.  O keia kekahi hana kupanaha a lahuwale maoli no.

 

UA LOAA MAI, HE HELUNA

O NA

Pena a me na Aila Pana,

Na Hulu Pana,

Na Kapuahi Aila,

Na Kapuahi Fisher,

(ua hoonaiia ke kumukuai)

Na Palau na ano apau,

Na Lako Mahiai,

Ho, Oo, Kopala, Kipikua,

Na Bakeke o na like ole

Na Ipuhao, Ipu Ti,

Na Lako Aniani,

            E loaa mai ana he au waiwai hou maluna o ka mokuahi Auseteralia.  Nolaila, e kipa mai, a e waa no oukou iho, he emi loa ka makou mau kumukuai.

 

Hawaiian Hardware Co. Ld

(HUI LAKO HAO HAWAII I KAUPALENAIA)

Alanui Papu, ma o ka Banako o Spreckels.

 

Kauka Ookawara.

(HE IAPANA

Kauka Lapaau i ia Ma’i a pau me na Ma’i Pili Ili.

            MANAWA, HANA.  Hora 9 a.m. ahiki i ka 12 @.  Hora 7 p. m. a hiki i ka 8 p. m.  No na La Saba@ hora 9 a. m. a hiki i ka 12 @.

            E loaa no oia ma ka hale o Lihe Pu koi ma ke Alanui Kukai.