Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 8, 24 February 1900 — Page 2

KE ALOHA AINA, POAONO, FEBERUARI 24, 1900

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

 

JOSEPH K. LIKE.

Luna Hoohana.

 

HOGAN E. KALUNA,

Luna Hoopuka

 

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU . . . . FEB. 24, 1900

 

            KE minamina loa ala ka o Mr. Hartwell no kona hele ana aku nei i Wasinetona, malia paha, no ka ike iho la aohe nana ia mai o kana mau pono e noke 'la i ka hooikaika, o kekahi o na mea i ake loa ia e lakou e hooko mai o Amerika i ko lakou makemake, oia no ke mea e pili ana i ke ana waiwai no ka poe koho b@lota. Ua ike mua ino nei no lakou e haawi ia mai ana ia pono i na Hawaii, o ka lakou nei nae ia e panipani aku nei, mai hookuu akea mai o Amerika i ka pono laula i keia lahui, aka, e hoohaiki ae no me ka kau ana iho i wa@i ana waiwai, (kuleana hookupono), wahi a lakou nei. Ua maopopo loa ia lakou he alahele ia no ka lanakila kamahao o ka poe a lakou e ake mau nei e umiapuaa, a e kinai make loa no.

 

            MALUNA ae o na mea a pau i lia nui @ e lakou nei, oia keia, e hoo@o mai no o Amerika i ka lakou Kiaaina i manao ai, a e apono pu mai i ka lakou papa hoonohonoho Lana Aupuni Kiekie i noonoo e ia iho nei i anei a lawe ia aku la i o, a e hoomau ia no ke kanawai koho Senate elike me ia i keia wa, aole makemake e loaa ia pono i ka poe haahaa, ia lakou wale no i ka poe waiwai o nana ole ia ka ka pono o ua poe waiwai nei e oukou, a ina he oiaio e kuu laula mai a@a o Amerika i ka pono koho Senate a koho Lunamakaainana, ma keia mua aku i ka poe Hawaii, me ka haalele loa ana i ke @ waiwai, oia ka lakou nei e @au loa nei ka weli, o hele lanakila na Hawaii, a komo nui na poe @ o ka wa i hala o ke Aupuni Moi, wahi a lakou nei.

 

            UA wehe ia ae nei ka Ahaolelo o ka Hale o na Lunamakaainana, maialo o ke kahea ana ae nei a Lunawalaau Kaulukou, he elima no mau hea i hiki ae, (hookahi ka@ua me kona hala) J. L. Kau kou ma ka noho Luna Hoomalu, @a hoa e @ i hiki aku, Loio Kuhina K@pa, A. G. M. Robikana, A. V. Gear a me A. T. Aki@-na. O ke ano nui o keia kahea ia ana o na hoa o ka Hale Ahaolelo o na Lunamakaainana, mamuli no ia o kela kanawai o ka M. H. 1896, e pili ana i ka wa e noho mau ai o ka Ahaolelo i kela a me keia Kau, oia hoi, e malama ia no ia ma ka Poakolu ekolu o ka maihina o Feberuari, a oia iho la keia a Kaulukou i hea ae la. He hoopololei ana elike me ka mea maa mau, a elike pu hoi me ka Peresidena Maki@ile i hoakaka ai ma kekahi pauku o ka olelo hooholo hoohui aina a Nulana e i ana penei E mau no na kanawai o ka Repubalika Hawaii pela, a e mau no hoi ka noho oihana ana o na poe paa oihana a hiki i ka wa a Amerika ma o ka Ahaolelo la e haawi mai ai i ke ano aupuni a me na kanawai no Hawaii nei!

 

            No ka pono kai lawaia, aole makou e hoole aku ia pomaikai o ka lahui ma ia mea, ina e haawi ia mai ana ia pono i na poe o ka aina nei. Aohe a makou olelo malaila, aka, heaha auanei ko ka lahui pilikia loa no ia mea. Aole oia ka pomaikai nui a ka lahui e ake aku nei e hoihoi mai o Amerika. Aole i oi aku ko ka lahui poino a me ka pilikia no ko lakou hoonele ia ana ia pono iloko o na makahiki he nui i kaahope ae; aole i oi aku ko ka lahui kaniuhu ana no ia "pono kai lawaia" mamua o ka ehaeha i loaa ia lakou maloko o keia mau makahiki ehiku o ka hoonele ia ana i ko lakou mau pono o ka noho'na kuokoa me ka hoohaiki loa ia. Ka hoohiolo ia ana o ke aupuni kumu a lakou i aloha ai, ka mea a lakou e koi mau nei ia Amerika e hoihoi mai a hiki i keia la.

 

NA NA KAPENA E HOOLOHE

 

            Ua hopu ia ma ke ahiahi Poalua nei, he umikumamakahi mau lu@a o ka mokupea Inverness shire ma ke kanoha a Hamuku Baraunu. Aole o Wilikok@ e lawelawe ana i ka hihia o ke@a poe luina i hopu ia no ka hoohau@aele, oiai, aole he mana o @a aha hookolokolo maanei e hoolohe ai, no ka mea, he moku Beritania oia. Nolaila, ua ohi ia aku he mau kapens o na mokupea Beritania e ku nei maloko o ke awa i mau lunakanawai, no ka hoolohe ana i keia poe hoohau@aele maluna o ka Inverness shire.

            Ua koho ia o Kanikela Beritania Hoare i Peresidena no keia aha hookolokolo, a mawaho ae ena he ekolu mau kapena o ekolu moku Beritania e ku nei maloko o ke awa. Eia ke hoolohe ia nei a hihia o keia poe hana hewa.

 

KA PONO KOHO SENATE.

 

            Ma ke Kuokoa o Feb. 16 i ike iho ai makou i kahi mau manao hoakaka ona penei:

            O ke kulana koho balota Lunamakaainana, o kahi pono wale no ia a na 'lii i haawi mai ai i na makaainana oiwi o ka aina, oiai@ na ka Moi ponoi no e koho i na hoa Ahaolelo i kapa ia, "na "Lii o ka Hale Ahaolelo," a oia poe hoi ka poe e kapaia nei i keia wa he poe Senatoa, (ka mea a lakou nei i kaili mai ai mai ka lima mai o ka Moi Kalakaua i ka M. H. 1887 a iloko o ka mana o ka poe waiwai i keia wa.)

            A ma ka M. H. 1887, akahi no a loaa ke kuleana o ka hoonoho ana aku i na hoa oia Hale, ma ka lima o ka poe koho balota, a mamuli hoi o ke koho maoli ia a@a e na kanaka i loaa na kuleana hookupono no ia hana.

            O ka wa mua loa ia i hoohele ia mai ai ia pono iloko o na Hawaii. Aole mamua aku i ka wa o na Moi mua o Hawaii nei; pela io no. Aka, heaha ka waiwai oia hoohele ia ana mai oia pono i na Hawaii, oiai, aole ka hapanui o ka lahui ponoi he poe waiwai wale no i lawa me na kuleana hookupono, o hiki ke olelo ae @a pomaikai ka poe Hawaii ilihune ia kanawai, (o kahi ia a lakou e makee loa nei).

            Aole e haawi mai o Amerika ia pono iloko o ka lima o k@ poe Hawaii ilihune, a aole e hoololi @a ia wahi o ke kanawai koho Senate, aka, e hoomauia no me ke ana waiwai i ole ai e akea loa ae ia pono i ka lahui.

            Ke olelo nei makou, i na paha e haawi io mai ana o Amerika ia pono koho Senate i ka poe ilihune me ke ana waiwai ole elike me na mea e lohelohe wale ia mai nei. Alaila, o ke kohu ia e olelo iho ai, "o ka wa mua loa keia i hoohele ia mai ai ia pono iloko o na Hawaii," aole hoi o kela hoohele ia ana mai ka M. H. 1887, me ke ana waiwai no ia hoohele ia ana mai, ka mea a ka lahui i peku loa ai ia ka@awai kapakahi a lakou nei ka mea nana i kaupalo mai i ka ha@panui o ka lahui i waho nei, a hooneleia iho la lakou me ia pono koho.

            Nolaila, ke olelo nei makou, ua like no ka pono koho Senate a lakou nei o 1887 mai a hiki i keia la, me ka pono koho Alii Ahaolelo i koho ia e na Moi o na wa i @ala. No ka mea, e nana a@a na 'Lii o ka Hale Ahaolelo i @ pono o ka Moi nana lakou i koho. A pehea hoi na Senate i koho ia e na poe waiwai me ke kakoo ana a na wahi Hawaii kakaikahi i loaa na kuleana hookupono.

            Aole anei e nana ana no hoi lakou i ka pono o ka poe waiwai nana lakou i koho. Nolaila, ua like a like keia mau mea elua i ko makou manao. A auhea he nana ia iho o ka pono o ka poe ilihune. Ma kekahi wahi no oia pepa, e olelo ana penei:

            He mea oiaio, o ka hale waiwai loa o ka Ahaolelo Hawaii, oia no na Hale o na Senate, no ka mea, oia ka hale nana e apono i na hookohu luna aupuni e ko@o ia ana e ke Kiaaina o ke Teretori.

            O ka hoopiha ana i keia Hale ano nui loa o ka Ahaolelo me na @a kanaka Hawaii, i maa i ke koho ia e na Hawaii punihei ma ke akamai kamailio a ma na mohai a ke aloha, (lawe @ipe paha ka olelo pololei ana oia) i maa mau i ka ike ia ma na kau Ahaolelo he nui i hala ae, he keehina hana ia e hooi loa ia aku ai ka pilikia o na kanaka oiwi o ka aina, (a pehea hoi keia wa e ike ia nei o ka poe oiwi no o ka aina ia e hoopilikia ia mai nei) mamuli o ka loaa ana he poe kanaka noonoo nui ole i ka pono holo@na o ka aina ma ka waiwai a me ka nohona lako, (owai la hoi ia mea makemake ole i ka holomua, ka waiwai, a me ka nohona lako, i na e hiki ana kahi kanaka ilihune haahaa hoopono i loaa kahi naanao nuku ilaila, manao makou aole no e nele kona hooikaika ana e loaa ia mau pomaikai a pau.)

            Aka, ma ko lakou mau noonoo nui ana ma na mea e hoopilikia loa ia ai ka waiwai o ka poe waiwai, (o hao wale ia paha e kakou) a e hooko ia ai hoi ko lakou mau lili pilikino kuloko iho (heaha la neia lili pilikino kuloko o oukou e mea ia mai nei!)

            Ea, ma keia wahi kakou e ike lea loa ai i na manao hehi o ka poe waiwai me ka poe kuo@oono ia kakou i ka poe ilihune haahaa oiwi ponoi o ka aina nei; a ma keia no hoi e hiki loa ai ia kakou ke koho iho i ka manao, aole i makemake ia e hoohele ia mai ia pono iloko o na Hawaii ilihune o ka aina nei. Aka ia lakou nei wale ae no ia i ka poe waiwai ia mau pono e lumilumi ia mai ai. O koho a@anei ka poe ilihune i poe Senate e nana ana i ko lakou mau pono, a poino hoi lakou nei ia oukou.

            E ka lahui, kakali aku po kakou i ka Amerika mau mea e haua mai la i ke@a mau @a. A o ka mea a ka Ahaolelo e hooholo mai ai a kukala akea mai no ka hopena loa o na hana no Hawaii nei, oia ka kakou @ lawe mai a hoomaopopo, alaila, ike kakou i ka mea e hana ai no keia mua aku; aka, no keia wa la, aohe o kakou noonoo no ia mea, me lakou nei wale ae no ia.

 

KE KAUOHA A KA PAPA OLA

 

HOOKAPUIA NA UKANA O KAHULUI A ME HILO.

 

Aole lakou e Lawe ia Mailoko Aku o na Apana i Hoomaluia no na Apana Mawaho Aku.

 

            Ua hoike ia aku la ka lohe i na agena a pau o ka Papa Ola e Peresidena Wood, ma o ka puka ana ae la o ka ma'i bubonika ma Kahuini, aole loa e lawe ia na waiwai kalepa mailoko aku o Kahului no na wahi e ae o Maui a @ ole no na mokupuni e ae.

            Ua hiki i na waiwai kalepa a i ole i na eke kopaa ke komo aku maloko o Kahului a kau maluna o na moku, maluna o na kaaahi i hoomaemaeia, a na luina maemae hoi e lawelawe i keia mau ukana, aka, ua hookapu loa ia nae na poe oloko iho oia apana mai ka lawelawe ana aku i ua mau ukana la.

            A pela pu hoi me na ukana o luna o na moku mai, na ae ia lakou e hoolele ia ma ka awa o Kahului, a malaila aku no na apana aku mawaho, elike ae la no me kela mau hoakaka maluna na na poe mawaho aku o Kahuli e lawelawe i keia mau ukana.

           No Hilo hoi, aole like no e ae ia kona mau waiwai kalepa e lawe ia mailoko aku oia wahi no na apana mawaho, a i ole e hooili aku iluna o na moku.

            O na ukana no na poe o Hilo ua hiki no ke hoolele ia, aka, koe nae ko lakou hoouna liilii ana aku ma kela a me keia wahi i na apana mawaho aku. Ua ae ia no na moku e hoolele i ko lakou mau ukana ma na uwapo nae o Wainaku a me Waiakea.

 

KE KULANA MA MAUI

 

            Ua loaa mai la he lohe ma ke Kalaudi@a, ua make hou he Pake i ka bubonika ma Kahului i ka la 18 iho nei.

 

KA LA HANAU O KE KEIKI ALII KAWANANAKOA.

 

            Ua haawi ia ae ma ka home o Mr. J. A. Cummins mawaho o Pawaa, he paina lua@ no ka hoomanao ana i ka la i oili mai ai o keia pua alii i keia ao inoa, ma ke ahiahi Poakahi iho la. He nui kona mau hoaloha i hoaa ae no ka hauoli pu ana me ia, a ua nui na kahoahoa aloha i haawi ia ae nona a me kona makuahinealii e noho mai la i Wasinetona. Ua hoonanea ia keia papaa@ a ka hui himeni Quint@tte, a ua malama ia hoi na hauoli ana a hiki i i na hora ko@uliu o ka po. O ka makou e @pu ae nei e hooloihi i kona mau la o ke ola ana.