Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 12, 24 March 1900 — Page 8

Page PDF (596.48 KB)

This text was transcribed by:  Patty Mancini
This work is dedicated to:  In Loving Memory of My Father

KE ALOHA AINA

 

8                      KE ALOHA AINA POAONO, MARAKI 24, 1900.                      

 

HE KAAO HAWAII

 

NO

 

HAINAKOLO

 

Ka Ui Nohea o Waipio. Ke Kai

kamahine Napa i Wawahi i na

Pani Paa o Kuaheloni.

 

            Aole he leo kue i lohe ia aku iwa ena o na a'u a me na makaainana, aka, ua holo lokahi ae la ia mawaena o lakou a pau, a oia olelo oia kai lawe ia aku ia Hinaaiulunui e Kuaikauaukama, i ka lohe ana o ke aliiWahine i ka leo o kana kane ka elua o kona aloha, na mea nui iloko o kona puuwai, ua lele ae lakona hauli, a puana ae la.

            E make au a o kuu kino wailua uhane ke hele me ka lai a kaua, o ke ailiili ae la no ia i kela manawa o ka hanu o ke alii mai ka po mai.

            Ua kahea koke ia na alii, a ua akoakoa mai la na mea a pau, a ua pohala hou ae la ua aliiwahine nei me ka makili pu ana ae o kona mau lihilihi, a kahea ae la ia Kaukamalamaahina, nee koke aku la kona pokii, leha ae la kona mau maka a ike ae la i kona pokii apo aa la na lima ma ke poo a kaomi iho la ilalo, a pane ae la.

            E kuu pokii e malama i na lei a kaua, he keiki e hele ana au, o ke kane a kaua o kau kane no ia mai hookae ko kino opiopio iaia, i mau ka makua o ka kaua mau keiki, lilo aku ke kane ia hai pepehi wale ia iho ka kaua mau hapuu opiopio, o ka mea nui ua loaa kana.

            He owaka ana no ka uwila, iho ana na paka wai o kulanihako me hakoilani, kui ka hekili ua hala aku la ka hanu, ka mea hiki ole ke paa aku, lawe o Mahuka i ko ola la lilo.

Lilo i Puna e, lilo i Puna,

Lilo i Puna i ke au a ka Hewahewa,

Hoi aku ka i na hale,

Ua piha ka i kini o ke akua,

O ka wa a ke akua ouli e,

E wa ma hiki ke uwe nei no e.

            Ua olo ae la ka pihe uwe a na alii a pau, a ke uwe helu nei kona pokii o Kaukamalamaahina, o Kuaikauaakama ke hele naauaua nei oia no ke aloha i kona makua i noho ai i Hawaii, a o Hainakolo ke makena nei oia me ka huahewa loa ana i kona mau makuakane opio.

            Ke wawahi mai la ka lani me na paia paa o ka lewa i ka lakou mau hana, ua like ka ikaika o na hekili me he olai la, e ulaa ana i ka honua, ku ka punohu me ke anuenue, ke lu la ke olai i ka honua, ua ikeia ka mamo a Kaualuake. ka hooulu lahui oia au poele o ka inoa no ia i kapa ia no Hinaaiulunui, ua ili hou keia i haawe koikoi maluna o na alii a me na makaainana.

            Ua noho u iho la na alii a me na makaanana, a no kekahi manawa ko Kuaikauaakama noho kaumaha ana, ua maalili mai la kona mau ehaeha ma o ka hoohonehone ana a ke kaikaina o Hinaaiulunui, a ua oluolu loa ae la hoi ka manao o ua alii nei, a nona paha keia wahi hooheno ana.

Ua oluolu like lalo o Lehua i ke Koolau,

He olu he ma'u lalo o Halalii,

He moku nui Kauai he lwea i ke kai,

Ua ku kia ka po ia Limaloa.

            I ka make ana o Hinaaiulunui he eha ana mau keiki i hoea mai i keia ao malamalama oia o Hainakolo, Luukia, Mailelaulii, a me Mailepakaha, o ka Kamalamaahina a me Kuaikauaakama o Mailekahuea, Mailehaiwale a me Mailelaunui.

            Me keia mau hoakaka pokole e hoomau aku kaua i ka ukali ana aku mahope o ka moolelo.

            I ka pau ana o na hana lealea kuaia no Hamakolo, ua noi aku la o Keaumiki i kona hanau mua ia Kuaikauakama me kana aliiwahine me na alii a pau o ka aina no ka hookuu ana ia lakou e hoi no ko lakou home, ua ae mai la na mea a pau i keia noi.

            I ka holo like ana o na mea a pau na pane aku la o Keaumiki ia Hainakolo e hoomakaukau aku ana kakou e hoi no Kuaihelani, i ka hoopuka ana o Keaumiki hoi no Kuaihelani ua noho koke mai la o Leilehua, he kaikamahine i hoouna ia mai Kuaihelani.

            Na Hiilei Kanikanihia i hoouna mai i ka moena kunua i alanui no Hainakolo e hoi aku ai i Kuaihelani, ua ike koke mai la o Keaumiki ia Kelililehua kekahi o kona mau alii kiekie loa, kaikamahine hoi a Kanaloa ke akua, ua makemake oia nana e lawe mai kela moena.

            Na ka makemake o Kelilileilehua e hiki oia i Hawaii, noi aku la oia Kanikanihiaula me Halalaualiialona, ua ae ia mai la kana noi, me ka olelo mai o Halalaualiialono, i kanaka ka hoa e hele pu me oe i Kua uli Hawaii o Kalanikuanaole, o hele he nani ia ke makemake la oe e hele o hele a hoi mai me ou mau kanaka.

            Ua nalo mai la ua wahine opio nei me kona hoa, a he im@ ana na ka maka noho ana laua nei imua o Keaumiki ma, ua kahea koke mai la oia a komo aku la ke alii iloko o ka hale, haawi ke aloha a lele mai ia o Hainakolo a hui aloha ae la na ui, nona keia leo.

He ui no oe, he ui moeloha,:

Pupuka au alamiki malalo.

            Haawi aku la o Kalanikauaole i ke kihi o ka moena ia Keaumiki a o kekahi kihi no o ka moena, aia no i Kuaihelani, o ka inoa o keia moena o Paneeikaloa, oia paha keia e hula ia nei.

Me he moena paw@he la,

Ke kula o M@ kuleia,

I ka ne hone ae no i Kawaihapai,

            Ua hele mai la na alii e aloha i na malihini o Kuaihelani, a kauoha ae la o Manaakuakama i na ai puupuu e hoomakaukau ia i papaaina nui na na malihini, a iloko o ka wa pokole ua makaukau mai la ia, a noho iho la na mea a pau e ai me ka makahehi nui i na malihini alii.

            Eia no o Kuaikauaakama, ke uwe mai nei no i kona wahi pokii kaikuahine ia Kalanikuanaole, hapai ae la oia iaia iluna o kona uha me ke kahea ana i ko lakou mau inoa hui

No Kuaihelani ke akua,

O Kalanikuanaole ke alii,

Moku ka ewe ka inaina,

Hanau kini o ke akua,

Hemo mai o Kapomanomano,

O Kulalaia ke kupua noi,

O pii halele na maka o Ku,

Na maka o Kuaikauaakama,

O Makalii ka malama akua e,

Ku mai hele mai ana ke akua,

O ka akua nui o ke akua iki,

Oweweni o Powewehi keia,

Na kupuna akua o kakou la e,

Akua, akua, akua e,

            I ka pau ana o ka pule a Kuaikauaakama ua ninau iho la oia i kona pokii kaikuahine, auhea o kuaana ma o Halalauahialono a me Hiilei Kanikanihiaula, aia no i hoounala mai nei au e kunane e lawe mai i ke kihi moena o ke keiki lani a kakou o Keaniniulaokalani.

            Na'u hoi ka hele, hahai mai nei hoi ka haku akua o kakou, ua hiki no. Eia o Kaukamalamaahina ke uwe nei ia Hainakolo, aka, no ka ui nae ua piha uluhua oia no keia mau hoopaneenee, oiai, na makemake ua eueu la o Waipio e wawahi i na pani paa o Kuaihelani.

He hueu oe no Kamanomano,

He laau lala ole no Luaiki,

Ua lu loa e ka ua a oki kanahele,

Hoopakipaki wai ua no Kahihikolo.

            Ua ku a uluhua loa ua o Hainakolo no kekaua hou ia ana o ka lakou huakai e ka hoea ana mai la o keia mau malihini, o kona makemake o ka hoeu ae o Keaumiki i ko lakou hele.

Aole i pau ko'u makemake ia Heeia

Aohe na ka lili a Kekuawahi,

Aia a huli mai Kilauea,

Huli ma Apua ka papa o Maukele.

 

HOOKUKU KINIPOPO NUI.

 

            E malama ia ana he hookuku kinipopo mawaena o ka hui kinipopo Hoku a me ka hui kinipopo Hoku a me ka hui kinipopo o na paelele keaka nei maloko o ka @r pheum, ke hiki aku i ka Poalima, Maraki 30. O na pomaikai e loaa ana e haawi ia ana no ka wahine kane make Mrs. T@y@ Jackson Eia keia mau hui ke hoomaamaa mai nei no kela la hookuku nui.

 

            He oia mau ka piha o ka Orpheum i keia mau po i na po@ puni lealea i ke keaka paele.

            Ua loaa mai la na lono, e unuhi mai ana o Amerika i kekahi e kona mau pualikoa e nooh maila malalo o Makiia,

 

HE PUALI KEAKA NIKA.

 

            Ua hoea mai la maluna o ka mokuahi Warimu he puali keaka nika mai Auseteralia mai, mahope o ko lakou halawai ana me na ulia pakalaki. I ka po Poaono nei i hoau ai lakou maloko o ka hale keaka Orpheum, na piha a koe iwaho na poe makaikai i ake e ike i keia poe paele. He nani ka lakou mau hana hoomakeaka i panee mai ai imua o ke anaina nui i hoea aku, he mau hana hoopahaohao no hoi kekahi i hana ia e Carl Dante, he paele loea ma ka hana i na mea hoopohihihi i ka maka, a e noho ana hoi keia hui keaka no hookahi mahina i Honolulu nei, me ke keaka mau i na po a pau koe na La Pule.

 

NUI KA AIHUE.

 

            Eia ke ike ia nei ka nui loa o ka aihue i keia mau la, a he nui hoi na wahi e ike mau ia nei, na pau aku i ka aihue ia. O na aihue hopa loa i hopohopo ia oia ka aihue ia ana o ka halekuai hua mea ai e ku nei ma ke alanui Moi, kokoke i kahi o Wall Nichols Co., ua lilo he mau haneri dala me kekahi mau lako gula. A ma ka hale hana lole hoi o Roth, ua ilo aku he lole wawae. Ua hoao pu ia aku ka halekuai o kekahi pake makai o Halekauwila ma ke alanui Papu e aihue ia, aka, ua ike koke nae kona haku hale, a i ka wa i hoomaopopo ai ke kolohe ua ikeia oia na puehu aku la oia.

 

PEPEHI KANAKA MA KAHUKU.

 

            Ua loaa mai la he hoike i ke kulanakauhale nei no kekahi pepehi kanaka i hana ia ma Kahuku i ka hora 10:30 o ka poaono nei, i ulu ae mawaena o kekahi hoopaapaa pepa hahau. He mau Iapana ka mea nana i lawelawe i keia hana manaonao no laua na inoa o Animoto a me Horie. O ka inoa hope ka mea i make loa, he elua mau moku mahope o kona kua a he hookahi hoi ma kona opu.

            O ka inoa mua, na moku ma ka lae a me ka lima aku. Ua hakaka lana me na pahi, a i kaike ana o Animoto ua make kona enemi ua mahuka aku la oia. Aia oia ke huli ia la e na makai, a ua haawi ia ke kauoha i na kiai ma ka Pali@ me Moanalua e kiai makuulu i keia Iapana. Ua hopo ia ke kokoolua o Animoto ma Waimea e na makai o Waialua.

 

            Eia ma makai ke kiai makaala nei i na kalaiwa kaa pio e ike mau ia nei i ke lakou holonui ma kekahi mau alanui o ke kulanakauhale nei.