Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 16, 21 April 1900 — Page 2

Page PDF (590.14 KB)

This text was transcribed by:  Puakea Nogelmeier
This work is dedicated to:  Ben Finney

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 21, 1900

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa no ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE.

            Lunahooponopono.

JOSEPH K. LIKE.

Luna Hoohana.

HOGAN E. KALUNA,

Luna Hoopuka

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

-----

HONOLULU . . . . . APR. 21, 1900

-----

HEWA KA IA A UMIAMAKA

UA OKEA OLOKO.

-----

            Ma ka noho ana o ka Aha Kuka ma ka Poaha nei, ua oloalu ae kekahi mau olohe, me ka olelo ana, "ina aole e hana ka Ppaa Ola i kekahi hana pono no ka lehulehu, he mea pono ke kipaku a hoopau ia lakou."

            Heaha keia, ua hewa anei ka i'a a Umiamaka, ua piha anei ka Papa Ola me ke one a'e?  Ina ua ike na olohe o ka Aha Kuka, oia ae la ke kumu okeia mau huaolelo i hoopuka ia ae la, alaila, oka hana pono loa no ka hoopau aku, ina ia he mea e kiai pono ia ai ka pono o ka lehulehu e kapoe e ae i hiki ke malama ia ponoo ka lehulehu.

            Aole hoi e like me na mea i ikeia i na la i hala ae nei,o na dala a ka lehulehu ka i pau i ka ai ia a keke ka opu o ka iole, aole kee he iole i make.

            He hoike ana mai keia i ka hilinai ole ia o na hana a keia Papa Ola e na loea o ka Aha Kuka.  A ina ua hiki ole i na hoa o ka Aha Kuka, ke hilinai aku i ka pono o ka lehulehu maluna o keia Papa Ola?  Aole anei e oi nui aku ko ka lehulehu kue a hilinai ole aku i ua Papa Ola la, oiai, o lakou na poe a ua Papa Ola la e kiai ai no ko lakou mau pono.

            Ma ka waiu ka nana a me ka makaala nui o na agena o ua Papa Ola la, e hakilo ai ma na huina alanui, me he popoki la i ka wanaao, no na kaa waiu, a ma na hale aina a me inu kope o na Pake, aohe kiei ia ae ke ano o ka paipai ia ana a me ka hana ia ana o ke kope, ti a me na mea ai e ae, oia nae paha, oiai he poe ilihune wale no ke hele ana ia i ka hale e ai ai, aohe nana ana no ia poe, he poe haahaa lakou.

            O ka makou ia e olelo ae nei, oia ka lehulehu a ua papa la me kona agena e pono ai ke makaala i na mea e ai nui ia ana e ka lehulehu, aole o ka lakou mau mea inu wale no ke makaala ia a koe ko ka lehulehu, a ina oia iho la ke ano o ka hana a keia Papa Ola, ke kokua nui nei makou, i na olelo i hoike ia e kekahi mau hoa o ka Aha Kuka Malu, he mea pono ke hana ia pela - o - ! Oia!! ua hewa ka ia a Umiamaka.

-----

AHA KUKA MALU KUE IA PERESIDENA DOLE.

-----

            Ua hoolaha ia ae maloko o na nupepa namu o Honolulu nei, ma ka pule i hala, ka olelo hooholo a ka Aha Kuka o ke aupuni e hoole ana i ka mana ole o ka rula a Peretidena Dole, i hoolaha mua iho nei, e pili ana i na koi poho pauahi, a i hoole ia ae nei e ka Aha Kuka, a ma ke ano nui o ua olelo hooholo la a makou i hoomaopopo iho ai, oia keia.

            1.-E hoopau loa ana i na hoa o ka Aha Koi Poho Pauahi, i kohoia iho nei.

            2.-E hooponopono hou ia na rula hoohaiki a Peresidena Dole i kau iho nei, e hoakea ana i ka mana hookolokolo i ku i ke kanawai ma ke ano kaulike no ka pono o ka mea ilihune.

            3.-E hookaawale ia ana he puu dala e ukuia ai na poho pauahi e koi ia mai ana i ke aupuni; o keia na mea i hooholo ia e ka Aha Kuka Malu.

            Ma ko makou hoomaopopo ana iho i ka manao o ka Aha Kuka o ke aupuni, mamuli o keia kaili ana ae i ka mana o ka Pereridena Dole, a kauoha maoli aku la, e like me na mea i hoikeia ae la mamuli no ia o ke kaulike ole o ua mau rula la i kuahaua mua ia, ma ke ano i ku i na hookolokolo kanawai ana o keia au naauao, a i kue maoli hoi i na pono kaulike o ko ke kanaka ola ana, a e like no holi me ka makou hoike mua ana aku ma kela pule aku nei, e pili ana no na poho pauahi.

            Nolaila, ua hoea mai la na hopena oia mau hana kaupaona like ole a na poo aupuni nei, oia ko ka Aha Kuka Malu kue ana ia Peresidena Dole, a he hoike ana mai hoi, aole he hilinai ia o na alakai ana a ua poo nei oke aupuni, a he hana ku i ka hoohaahaa lopa loa keia i ko Peresidena Dole ano a kulana noho Peresidena ana no Hawaii.

-----

 

E HOOMAU I KE KUPAA NO KE ALOHA I KA AINA.

(Helu 7.)

(Hoomau ia.)

(Kakauia e Mr. Edward Kekoa)

            E hoomanao e kuu lahui i ka haiolelo aloha a ko kakou Moiwahine, Iaia i hoi mai nei mai Amerika mai i ka M.H. 1898, a penei kekahi mau olelo oai haiolelo alii:

            "E na makaainana aloha, a makee alii, aloha oukou.  Ia'u i haalele iho ai ia oukou e kuu lahui a me kuu aina, a au i ke kai no ka aina malihini, o ka mea nui wale no iloko o kuu uuwai, oia ke aloha i kuu lahui a me kuu aina, he uwila hemolele ia i sila ia iloko o kuu puuwai, ua noho au ia aina malihini, e hoomanawanui ana i ke anu a me ka wela oia aina makamaka ole, a e na'i ana hoi i loa ka pono i kuu lahui a me kuu aina aloha." (E nana i ka Nupepa KE ALOHA AINA o Aug. 6. 1898.)

            Ke hoike moakaka mai nei kela haiolelo alii ia kakou e ka laui Hawaii, aia kela mea nui maikai loa iloko o ka puuwai o ko kakou Moiwahine, ua sila ia a paa loa, oia hoi, ke aloha ia kakou ka lahui a me ke aloha i ka aina, oia na Paeaina o Hawaii nei.

            Ina pela ka nui o ke aloha o ko kakou Moiwahine ia kakou ka lahui a me ka nui o ke aloha i ka aina hanau Ona, a no ke aha hoi kakou e kuu lahui e kalole ae ai, a lawe i ka hoohiki aku i kupa no ke aupuni Amerika, elike me ia e kuahaua ia aku nei e ke alii o na Ahahui Kalaiaina o ka Paeaina?

            Ke hoike aku nei au ia oukou e kuu lahui, aole loa ia he hana pono na kakou e hana aku ai.  O ka lawe ana ae i kela hoohiki, mahope o ko kakou kupaa ana no na makahiki ehiku i hala ei, oia kekahi o na hana haahaa loa a piha naaupo hoi.

            O kekahi poe o kakou i haawi aku i na kakoo ana i ke aupuni mmanawa i ka M.H. 1893 a me ke aupuni Origate i ka M. H. 1894, ma ka lawe ana i ka hoohiki, pehea lakou i keia manawa, ua oi palua a pakolu ae anei na pomaikai i loaa ia lakou, mamua ae o ka poe o kakou i lawe ole i na hoohiki no ua mau ano aupuni Koaka la?

            Na oukou ia e kuu lahui aloha e k@ana iho no ia mea, a hooholo iho me ka manao kaulike.  A o ka manao ana ae o kekahi poe e lawe i ka hoohiki e lilo ai i Amerika, he mea kumakaia maopopo oia i kona aina hanau, a he mea hoi i nele i ke aloha i ka aina a me ka lahui oiwi, a he hoa no na poe pepehi a hoomaewaewa Moiwahine.

            E hoomanao mai e kuu lahui i nei mau wahi olelo o ka oiaio maoli i hoopuka ia S. C. Limaikaika penei:

            "O ko Hawaii nawaliwali a me kona uuku, kona kumu i ikaika ai.  Eia na aumoku Amerika a me ko Europa ma hope o oukou, e malama ana ia oukou i ole e lilo, no ia mea, aohe he hopohoppo ana no waho mai, eia iho no iwaena o oukou ka pilikia."

            Nolaila, he mea pono e noho oukou me ka hoomanao, he aina ko oukou.  O ka mea nui hookahi ia i ke kanaka o kona one hanau.  He ole na mea a pau i keia mea he aloha aina.  He kuewa ke kanaka ma ke ao nei, ina aole ona aina.

(E nana i ka Nupepa Oiaio, Iulai 3, 1891.)

            He mau olelo oiaio maoli kela maluna ae, i hoopuka ia mai e kekahi o na Welo Mikanela.  Ina oia ka oiaio, a no ke aha hoi e ae wale aku ai mamuli o na akena a me na haanui mai a kekahi poe pokole o ka noonoo ma keia mea?

            E moomanao mau i kela mau huaolelo i piha me ke ala o ke aloha, oia hoi: E kupaa no ke aloha i ka aina.

            A iwaena hoi o kakahi o na aupuni a ikaika o ke ao nei, eia ke mele aloh aaina i puana ia e na koa  a me ka lahui:-

            "Aina makua, mai makau,

            E paa kou Rine a mau."

            A no Hawaii uuku hoi, aia no kona mele aloha aina ke kani mai la.

            "Paa kuu manaoi aloha,

            Paa mau, paa mau,

            Paa kuu manao aloha,

            I ka aina hanau o'u,

            Aole au e kipi,

            Aole e kumakaia,

            E aloha oia mau."

            Aloha i kuu aina,

            Aloha mau, aloha mau,

            Mai Kaula a Hawaii,

            Na aina hanau o'u,

            Na mauna kilakila,

            Na kualono uli,

            Na awawa omaomao,

            Na kula pua nani,

            E paa na mauna me na kula,

            Aloha mau oe,

            o ka manaʻo aloha aina oiaio iloko o ka puuwai o ko kakou Moiwahine, he mea hiki ole ia e kinai ia e na hana hookamani a ke aupuni Amerika, aole hoi e kana mau makana anapanapa.

            O ka poe aole he aloha iloko o ko lakou mau puuwai, aole hoi he aloha i na pono kumu o ka aina hanau, oia poe no kai lele mua i ke ehu kakahiaka wale,a bapetizo ia iho la lakou iloko o na wahi oihana me na pomaikai, aole i kuonoono iho.  A o ka poe na lakou i kauo aku ia lakou, ua huli mai la no a kulai iho la i kahi poe, me ka nele i ke aloha hoa kanaka.  Ma ia mea e hooi ia a ku ai ka ehaeha o ka poe i ae wale aku.  A o ke kanaka a mau kanaka hoi no lakou na puuwai i kipa ia mai e ka uhane aloha aina oiaio, aloha lahui oiaio, aloha alii oiaio, a aloha oiaio hoi i na pono a me na pomaikai o ke aupuni kumu me kona hae nani, no lakou wau e haawi aku nei iko'u mau hoomaikai oiaio, i piha no hoi i ke aloha ia kakou e ka lahui Hawaii.

            Aole i pau

-----

            Ua lohe wale ia mai,

            Ua kaikoo o Kaona,

            Ua pii ke kai iluna,

            I ke oho o ka hinahina.

-Pela mai ana hoi o Nalimaapa.

-----

            E kaka ana no ka Orpheum i keia po.