Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 16, 21 April 1900 — HE KAAO HAWAII NO HAINAKOLO Ka Ui Nohea o Waipio. [ARTICLE]

HE KAAO HAWAII NO HAINAKOLO

Ka Ui Nohea o Waipio. Ke Kai kamahine Nana i Wawahi i na Pani Paa o Kuaihelani a Haule Kona Kapu Ihiihi.

A e ike kakou m»anei i keia rlhunī k*mahao lua file e lalnu iho no « lo»a nn ka mea o ke alanoi i ma»» & i ike hoi ka lehulehu ia alanui o keanuenue no KeaniniuLokalan l ., aka, ma'keia alßnui ua ike o Keiminiulaokalani, aole e nalo Ua mea huoa a laua i imi ai a loaa, nelaihi, ua noi aku oia ia KuWtihailo no keia alanui, a ua ae mai o Kuwahailo i ke noi a ko lakou haku raoo puna. ' He mea oinio o keia alnnui kino ole o k« klelo nn o Kuwahailo keia < aJanui kamahao a lua ole i oleioia. Ma keia alanui i laweia ai o Haiua-1 kolo a hiki maalahi i Kuaihelani me ka poino ose, no k» inea, o keia aianui j oleloia aia ka mana ia Kuwahailo oia kona haawina, no Ka- ; hakoilani a moopuna hoi a lakou kai iiee i keia mau hana a Keaniui-1 ulaoknlani me Hamakolo. ] A ma ke?a kumu no o Keaniniulaokalani i kii ai ia Kuwahailo i Jkeia aianui hauie ka mana o na kupaa uia ka ama, ma ka uioana, ma ka lewa, na kupua hoi a Kane, ke aki a nui i hoonuho ai no ka maluhi» mai Moanawainuikeoo a hiki 1 Kuaihelani a me Nuumealani, aka, ua hiiale nae ka mana o Kuaihelani īa Hainakolo, ka ui, ka n»ni o ka oikeiakela o Waipio, nahaha ke kapu o Kuaihelani a hiki loa sku 3 na palena o ka aina kahi hoi a ke kini ka lehu o ke akua me ka ik-? ole ua hee ka nani mai u lakou nku no kii mea, ua palekana ka tuea noiia kem moolelo no ka mauawa nae a pau ae 110. ] A maanei ua komo aku la 0 Uai | eaKolo nte ka ike oleia e na aupu i tia o Kt*aniniul»iOkaiHni oia o Katie, Kanal<«a, Maliu, Kuh mana, Kuhi \ -! na kaikaina ponoi o Kane, k:ai n<>n» a me k »na uialuhiH, no ka mea | ua uhi ka mana o Keaniniulaok»!»- ] m nalo, j A i ka hiila ana o n* anahulu ekolu a uja ke aw#bea ( ia !a, Um | ikeia k» pauli ano e aua o ka'lani 1 i me ke kui ana o k* hekill a me ka nei ana o ke olai, ka olap» ana o ka uwila, ka pio aua o ke aōuenue, a in« ka wa kuko e k*he ana i k» mo «oa, huliamahi ke kai ikw ka puoa kea iuka, a i ka m»o aua ae o kfta hoaiiona, «a h»n.HU mai la o Haiiiākolo he keikikane «i niaik»! na Keaiuuiukokaiani, ! ! Ma k«a ra*u hoaliona «a ! aku a nm«u mai n» kupaa ia I*kou ! iho nu k«ia mau h-miiuHi*, aohē no ' i ioaa i m ka h .um, * ma o |

keia wahi o ka moolelo ua ikeia ka mea huna a Hainakolo i huna ai i mua o kona makua,;a puka i ke ao malamahima aohe hiki kehunaiho. A he mau mahina ekolu a oi a kahi no a lohe na' kupuna he wa hine ui launa nle mai ua Lke loa no me KeHiiiniulnokalam a na hanau mHi he-keikik-ine, ua like loa no na helehelena ro» KeMnininlaokalani ke pu mau nei ka ui ka nnni o ua keiki n«i. • A m*hope iho o keia loh- anM o n* kunuiiH i na hnna h k\ UKou moopuna hnku, ua hooholo iho la lakou, p.ole e pono e noho h 'ii ka kakou moopnna tne keia w.»hine kauwa hnaha»» lon. A!i*. walu a Kuw:ih:iilo, ao'e Vn&on i īKe aku i koua iuhu puupoo pau e nae ia kakou ke ino. Nolaila e akahele kakou, no ka niea, Hoīe na ke ino i kīi inai a īoaa i Kuaihe lani nei, aka, na ka n»m o Kuaihelani i kii a ka Mi»a niHmao mai o ka'nou aku nei, nolaila, e hoopau ia maū manau pono ole. Mahopeiho o ka pau ana o k« oleio ana a Kuwahiii'u, uk p.ne mai la o Kanaloa. Ua kokua hewa oe. A ma k»*ia lohe hou ana o Kuwa hailo i keia mau olelo a Kune ma laua o Kan-loa, no ke kokaa i ka moopuna haku o lakou a nae ka wa h»n« i hoohaahua ia e lakou, ua pa b« aku la oia. Ke ninau nei au ia kakou a pau, owai la o k»kou kai ike mua i keia w»hin€ a me kono kuiuna he wahi- , ne haahaa oi*, no ka mea, uu kaupaleua ia kakou mai keia mau aina mai ka lewa a i ka papaku o Islo mswaho p,ku, aole, nolaila, e akahe?le k»>kou. No ka pau ole no o ka inaina o j na kupuna o KeanioiulHOkal«ni no HHinakolo ua hana la kekahi olelo huoholo » m*ke pti no o Hainakolo m« tana keiki no kt& a'e 1 ke k»pu o Kuaihelani nei. I be!a wa i par.e hope aku g*i 6 Kuwahailo me ka oolea. Ina o ka ! 01-lo hooholo kela e huli pu sn» o ! Kuaihelan! a me "Nummealani a me j Moanj»#ajiiuit:eoo i ka moopuna a I kakou, a e i>au loa ana kakou a pau , ! ! i ka make aohe nhaih-no. N.ilailn,; i I i e hooimu loa t kakou i na manno «? ! | Hke tne a $ kakou i k;s j | iiioopuna hak« o kakoo a uje ka j ; mea a m i makeaiake ai< | Ua hoo.ma aku Ia o Kane he ele- ; ' le imu» ii Ke*niniulokAliini no keia J oWo hooliulo no la make o Hiinakolo a ine ke keiki. A maane! i pane aku a! o Keani- ■ niulttufcal»ni. lua o oUIo bolo ia a Kuu», KanaU)?», Kubim«- : na a tue Kuhlike t> make kuu wahi! . a h.<? k a k»»iki. Ki» paue| »a oe e ka el«le ( e hoi oe & oUio »Jtu , ! »a Ksn« eana e pepi'hi i | wahiue » ui« kuu Vrlk; 4 nol« na . | kokaLi < io* aku. j j I i* h.-i o *»«'«» & bv!=ke t ia a * Keau'ul {

. s um. ulaokalam i oielo ai. P»ae mai o K»niloa imua o Kan© e hoopau jte iiiaina, a e imi br>u k&kou i no kana WHhine a me ke Keiki, no m- a, ke ike nei au ke nee pei o j uHĪhelani, me he opHia ljt luiua o | k!a makuni. , lP - I 1 Olelo »ku 1a o Kmmhailo i'anin o ! K«ne tnf*, Kuhiike, KuniniHna me j k'e kini o iip aku*, kn luhu o ke! a'kua, na oi*io nn oldlo a Knriftl<>u i | ! olelo iho nei e pan um min«o ni»— ina no na u>e»v e pili i kn w»v-I l|jne hiiln ole a ri>e k«na keiki. | Ina e hooko ia »na ia olelo hoo,-1 liolo maluna o kt-;u wahioe n me keiki, ke ite nei uu ko'u ruaii» ] īho o ka wa a K»ne e nee hi i ho >-1 kjahi k&puai mai anei aku e like ;i>e } olele a kn haku moopuna a ka- | Jsou oia uo ka w« « pau ai ka nani, t 1 ' • ihi kapu o Kuaihelani nei iilo i mea ole a hiki i na palena o kou j aupnni akua e Knne. 1 Inn nole oe e maīia mnl ana e kane ko makou kaikuaaaa haku ] aole uani o M<.»«nu wainnlkeoo, Ku | aihelani a tu« Nuuniealam, no ka mea, ua hHawi oe i ka mana piha loa | i ka moopuna hanu o Kakon, a oia j no kona mea i ol«lo mai ai i ka | eiele a kakou ī Hōouna aku nei nau ponoi no e pephi wole na kek-.hi J mea okoa aku. 1 ! ke» otftU olelo ikaika a Ku~ wahaiio imua o l»kou ua īke iho la o Kane i koua hewa, aole oia i pane aku, aka, o kona man manao lili no a me k ana keiki aole no Ilpau. ! No ka noho manaana o Keaniniillaoknlani m»luna o n* aina i hooilua * Kane ma no KeanininUokaInni ma! Moanawainuis« t »o a hiki ] aku i NuumeMlnni, lew», ka j o»p«ku ofalo oia ka mana nul ! i«lo »ku na kupnnt j A m* k#ia w»ht «ol« i ki.«pivlenft j na kupua i ka !ak<-n moopuna ma oa »no «p«* c> ka me* i po no om ka lakou e ho->ko ai. NolatU, i k« hooko «na o k« moopuna i ] kana me« i makem.tkt« ai hew« \ ka epanno o na kupuna, no ka »6", ua ; ik« u* kupuaa i kon» haule an», « U« k«pa n* kupuna i k*tu 1 iiu*k«fi*ake ai hē kauwa h»ah*a lo* , me k« a&i e kipakn ia om me k«n« keik» «o'e e tol»o hou i Ku»ihelaui nei, aole \\o hoi i n» pa!ena m»w*ho aku o no:. I A. tua kelii m iu oielo a K*ne iaiu* o kkou nin\ o Kaua- . iv* iuiu» v u» oiaio ua cU>lo , «j K.*oe } oleio lUa u«i. | I M* k«i« w«h» o k« ui»x>klo *o i|w k«kou \ k« tw«nav>. p«a o ( uo kja ho*.y»keW} ana i« ( ijUiu«kota a ua«, kaua uo ka w«K| »«« «oi« o Kuwnhaiio ma ua pU»4ta it*«« o uaakma^ b»o* « u* e &e*aiuiUifcQ4*;{pu iika, e ikt ! uu k**>ou i <u*vi4 «WU* ik , u Uui, ! t T «v»«ē i-vi?!4Kku nūu* s> _ : I I i 1

Kane i ka'ukauoha ua okn elele fca i hoouna mai ai. no ka make o Haiuakolo a oae kapa. keiki, oka n»lo o keia qibu ain» mai kgu maka .aku, nnlo pu me kuu uiau kupnn», pau ka nani o Kuaihelanl aole « lohe boo ia koo» inoa maho <•, - -- ~■■ -- oe aku a me nn.aint.inai an«i aku, no kn mea, aole au i hewa, uole no,, hoi »u 1 ho(>p<>ino aku i o'u mau kupimii, . , .. . O ka pane ekolu a KuwahaiiO iiuua o l"kou oih keia, ina o ka ■ e ~m " - - ' - nooholo kiola, ikei# . » me kana keiki iloko o fcf§ kai* »<>le lo» au ae i keia oielo liooholo a ou kou, no ka aiea t o# hke loa no keia me ka, peoehi ana i k« makuanine a lue ke keiki *• ma-ke. . ■ . Noiaiia. ke ninau nei a.u laoukou • «»e ka haku kaikuaana, o kftkou A auhe« ia na hma nuana o ki &- koo aku i k» wahine n me ke keiki ī tiuukhu imua o kou Inaina. no ka ««!> Uua i holo mai o kakou •ku. M&anei o ko kakou mooiel* ke paio n»i na mana nui o Kuaihelani no ka make > me ke ola n na mei elua i maina ia, o ka ka mea hookahi pa ha a I «le o ka ka lehnlihu pana ke lanakiia ana nolailH»£ na ka olelo 6 hoike mai i ka mea i hooholoi». Olelo hoob«>io, e kinla ia o Haina kolo a me k;«na keiki unko o ke kaī, u» hele aku keia ole-Io hooholo a na p?»epse.kapu o Kuaihelani u hoi ( ,ku aole he i hooupaia aku e l.ui me.ku moouvu«a hiiku o lakou no an«-aue ekolu mahina a oi o ke kali ana ««leQ)ea i Looki.i aku tuv Ee aniuiulaokhlaui, aole loa nu ka uia i k«.u tv> i ka make. [ .• M* keia wahi o ka o!p)o hooholo I i hio ai o Keaiuuiki a me Keauj;a i ! niau eneini jno lua m> Hainakolo ma I keia niUn *ho. | He oiaio e K»ne tko [ mau olelo au a me ka j»oe me oe f ! akn, imkope aku e ika oe me na i maka i ka nani I«r ole o keia wahi ■ n* a me kana keiki. i Ano keia niftnu koikoi a iksika • a Kuwahailo imua o lnkou a me ka i | haku knikuaana o lakou, ua pane » nnai la o Kane me itn inauia nui, ! *o!e anei na knu cosu lima e kulai 1 • - • i k» R«nt o Ku>ihelaui a Hlo i t ol«. I XolsiU« e p*ue ka u&u* I nuiau iiuua e ke kuuiuhaua uo ke kioīa «na i wahic<; & Uie j ke<ki «lokv* ple t ku ;*ua kui«j; «u ai* U4 kua īnaiu.i. i . . 1 T ft» W t»*a I*lto cut* k*u I ai4I kw»*!* « u $ w*s- | leaM &lt 6. tSj*ri a n*es j 4 >. ka o kA »*•-> ua % r _ I % v>i* no Uv.yfc I *>vM uw* iwii* € IL», - ~ "