Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 16, 21 April 1900 — E HOOMAU I KE KUPAA NO KE ALOHA I KA AINA. [ARTICLE]

E HOOMAU I KE KUPAA NO KE ALOHA I KA AINA.

(Helu 7.) (Hoomau ia.) (Kakauia e Mr. Edward Kekoa) E hoomanao e kuu lahui i ka haiolelo aloha a ko kakou Moiwahine, Iaia i hoi mai nei mai Amerika mai i ka M.H. 1898, a penei kekahi mau olelo oia haiolelo alii. "E na makaainana aloha, a makee alii, aloha oukou. Ia'u i haa-

lele iho ai ia oulou e kuu lahui a me kuu aina, a au i ke kai no ka aina malihini, o ka mea nui wale no iloko o kuu puuwai, oia ke aloha i kuu lahui a me kuu aina, he uwila hemolele ia i sila ia iloko o kuu puuwai, ua noho au [i] ia aina malihini, e hoomanawanui ana i ke anu a me ka wela oia aina makamaka ole, a e na'i ana hoi i loaa ka pono i kuu lahui a me kuu aina aloha." (E nana i ka Nupepa KE ALOHA AINA o Aug. 6, 1898.) Ke hoike moakaka mai nei kela haiolelo alii ia kakou e ka lahui Hawaii, aia kela mea nui maikai loa iloko o ka puuwai o ko kakou Moiwahine, ua sila ia a paa loa, oia hoi, ke aloha ia kakou ka lahui a me ke aloha i ka aina, oia na Paeaina o Hawaii nei. Ina pela ka nui o ke aloha o ko kakou Moiwahine ia kakou ka lahui a me ka nui o ke aloha i ka aina hanau Ona, a no ke aha hoi kakou e kuu lahui e kulole ae ai, a lawe i ka hoohiki aku i kupa no ke aupuni Amerika, elike me ia e kuahaua ia aku nei e ke alii o na Ahahui Kaiaiaina o ka Paeaina? Ke hoike aku nei au ia oukou e kuu lahui, aole loa i he hana pono na kakou e hana aku ai. O ka lawe ana ae i kela hoohiki, mahope o ko kakou kupaa ana no na makahiki ehiku i hala ae, oia kekahi o na hana haahaa loa a piha naaupo hoi. O kekahi poe o kakou i haawi aku i na kakoo ana i ke aupuni manawa i ka M. H. 1893 a me ke aupuni Origate i ka M. H. 1894, ma ka lawe ana i ka hoohiki, pehea lakou i keia manawa, ua oi palua a pakolu ae anei na pomaikai i loaa ia lakou, mamua ae o ka poe o kakou i lawe ole i na hoohiki no ua mau ano aupuni Koaka la? Na oukou ia e kuu lahui aloha e kaana iho no ia mea, a hooholo iho me ka manao kaulike. A o ka manao ana ae o kekahi poe e lawe i ka hoohiki e lilo ai i Amerika, he mea kumakaia maopopo oia i kona aina hanau, a he mea hoi i nele i ke aloha i ka aina a me ka lahui oiwi, a he hoa no na poe pepehi a hoomaewamewa Moiwahine. E hoomanao mai e kuu lahui i nei mau wahi olelo o ka oiaio maoli i hoopuka ia [e] S. C. Limaikaika penei: "O ko Hawaii nawaliwali a me kona uuku, kona kumu i ikaika ai Eia na aumoku Amerika a me ko Europa mahope o oukou, e malama ana ia oukou i ole e lilo, no ia mea, aohe he hopohopo ana no waho mai, eia iho no iwaena o oukou ka pilikia." Nolaila, he mea pono e noho oukou me ka hoomanao, he aina ko oukou. O ka mea nui hookahi ia i ke kanaka o kona one hanau. He ole na mea a pau i keia mea he aloha aina. He kuewa ke kanaka ma

ke ao nei, ina aole ona aina. (E nana i ka Nupepa Oiaio, Iulai 3, 1891.) He mau olelo oiaio maoli kela maluna ae, i hoopuka ia mai e kekahi o na Welo Mikanela. Ina oia ka oiaio, a no ke aha hoi e ae wale aku ai mamuli o na akena a me na haanui mai a kekahi poe pokole o ka noonoo ma keia mea? E hoomanao mau i kela mau huaolelo i piha me ke ala o ke aloha, oia hoi: E kupaa no ke aloha i ka aina. A iwaena hoi o kekahi o na aupuni a ikaika o ke ao nei, eia ke mele aloha aina i puana ia e na koa a me ka lahui: — "Aina makua, mai makau, E paa kou Rine a mau." A no Hawaii uuku hoi, aia no kona mele aloha aina ke kani mai la. "Paa kuu manao aloha, Paa mau, paa mau, Paa kuu manao aloha, I ka aina hanau o'u, Aole au e kipi, Aole e kumaia, E aloha oia mau." Aloha i kuu aina, Aloha mau, aloha mau, Mai Kaula a Hawaii, Na aina hanau o'u, Na mauna kilakila, Na Kualono uli, Na awawa omaomao, Na kula pua nani, E paa na mauna me na kula, Aloha mau oe. O ka manao aloha aina oiaio iloko o ka puuwai o ka kakou Moiwahine, he mea hiki ole ia e kinai ia e na hana hookamani a ke aupuni Amerika, aole hoi e kana mau makana anapanapa. O ka poe aole he aloha iloko o ko lakou mau puuwai, aole hoi he aloha i na pono kumu o ka aina hanau, oia poe no kai lele mua i ke ehu kakahiaka wale, a bapetizo ia iho la lakou iloko o na wahi oihana me na pomaikai, aole i kuonoono iho. A o ka poe na lakou i kauo aku ia lakou, ua huli mai ia no a kulai ihola i kahi poe, me ka nele i ke aloha hoa kanaka. Ma ia mea i hooi ia aku ai ka ehaeha o ka poe i ae wale aku. A o ke kanaka a mau kanaka hoi no lakou na puuwai i kipa ia mai e ka uhane aloha aina oiaio, aloha lahui oiaio, aloha alii oiaio, a aloha oiaio hoi i na pono a me pomaikai o ke aupuni kumu me kona hae nani, no lakou wau e haawi aku nei i ko'u mau hoomaikai oiaio, i piha no hoi i ke aloha ia kakou e ka lahui Hawaii. Aole i pau Ua lohe wale ia mai, Ua Kaikoo o Kaena, Ua pii ke kai iluna, I ke oho o ka hinahina, —Pela mai ana hoi o Nalimaapa. E keaka ana no ka Orepheum i keia po.