Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 21, 26 May 1900 — Page 5

Page PDF (730.58 KB)

This text was transcribed by:  Danna Lyman
This work is dedicated to:  Kamehameha Class of 1962

KE ALOHA AINA

POAONO, MEI 26, 1900

 

KA LA HANAU O KA MOIWA HINE VITORIA.

 

I ka Poaha nei, Mei 24, i piha pono ai na makahiki o ka Moiwahine Vitoria ma keia ola ana i ke 81, ua hanau ia oia i ka la 24 o Mei, 1819, ma ka Halealii Kensington ma Enelani.  Aohe no paha he moi kaulana o kona noho alii ana elike me ka Moiwahine Vitoria, mai kona ma la opio mai a hiki i keia mau la kanikoo, ua pilipaa mau ke aloha o kona lahui iaia.  A ua hoike ia mai ka oiaio oia manao makee alii o na makaainana ma ke kaua i poha ae la mawaena o ke aupuni o Beritania a me na aupuni Repubalika o Aferika Hema.

Ua noohiwahiwa ia ae ke kia o na moku a me ke kulanakauhale e na hae like ole, a ua haawi ae hoi kona kanikela he anaina ike ma kona home.

He la nui loa keia iwaona o ka lahui Bertania, a ua malama mau hoi lakou i kela a me keia makahiki me ke ohohia nui.  O ka makou e kanaenae ae nei, e ola loihi ka Moiwahine i ke Akua.

 

NA ELELE O KA MAHELE EHIKU.

 

Ma ka halawai ana a ka aha elele a ka aoao Repubalika ma ka Poakolu nei, ua lawe ia mai la ke kumuhana e pili ana i na hana apuka i ike ia ma ka halawai ana a ka mahele koho ehiku o ka apana elima.  Mahope o kekahi mau kuka ana e huli pono ia keia mau hana kolohe i malama ia malaila, ma ka noonoo ana a keia halawai, ua kohoia iho la o Frank Pahia no ka huli ana i ka pahu balota, ua loaa aku keia pahu balota ia R. K. G. Wallace, aka, ua hoole loa mai nae oia i ka haawi ana i ua pahu la kahi o na balota e waiho ana.

I ka noho hou ana o ka halawai ua hapai ia mai la na noonoo ana, na ia halawai no e koho i na elele no keia mahele koho, a ua aponoia.  Ua haalele aku o Sims a me Holt i ko laua kulana holo elele, a ua koho ia iho la o Lunakanawai Wilikoki a me Kauka Huddy i mau elele no ia mahele koho, a ua hooholo lokahi ia e ua aha elele la.

 

He hoolaha ka Ah Nui e puka aku nei no ka poe mea keleawe a me kepau e makemake ana e kuai o hui ae me ia.

Ua laweia mai he hoike ia makou ma ka auina la Poakahi ua a ia ae oloko o ka hale a kekahi wahine haole e noho ana mauka o Pauoa, i kela wa o kona pioo ua hele aku oia e noi i na kokua ana a na wahine haole e noho koke ana malaila, aka, aole nae lakou i haawi mai i na kokua ana, a e ole kekahi mau wahine Hawaii ua laua i holo aku a hoopio iho la i ke ahi.  No laua ka makou mau mahalo nui ana.

 

ULUAOA KE KOHO ELELE A KA REPUBALIKA.

 

Mawaena o ka hora 4 a me 6 o ke ahiahi Poaono nei, ua malama ia iho la ke koho elele o ka mahele ehiku o ka apana elima maloko o ka halekula hoopololei Keoneula, no ke koho ana i elele e hele aku ai ma ka halawai aha elele nui a ka aoao Repubalika o keia kulanakauhale, no ka noonoo ana i ka mea kupono e koho ia ai i elele e holo aku ai i Piledelapia no ke komo pu ana aku iloko o ka hui nui a ia aoao e malama aua malaila.

O na lunakanawai i koho ia no keia koho balota, oia o Kapena J. C. Cluney, B. P. Zablan a me Rev. Timoteo.  I ka wa i hoea mai ai ka helu ana i na balota ua ikeia iho la he 150 ka nui o na balota iloko o ka pahu balota, a o ka mea kupaianaha nae he 140 wale no i hoopaa aku i ko lakou mau inoa.  Ma o ka ike ana o na lunakanawai i ke kulike ole o keia mau hoike ua hoopuka ae lakou i ka lakou olelo hooholo e hoopau ana aole i pololei keia hana koho balota i lawelawe ia iho la.

Ua ulu koke ae na hoopaapaa ana mawaena o na poe i hoea ae malaila, a o ka hopena aole he mau mea i holopono a hiki i ka hoopanee wale ana o ke koho iloko o ka uluaoa.

He nui na hana apuka i ike ia malaila, oiai, i na minute hope loa o ke koho e lawelawe ia ana malaila, ua nui na poe maloko o na hoakaka ana a ke kanawai koho balota hoa i hana ia mai la e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia i hoopaa aku i ko lakou mau inoa i hiki ole ke heluhelu a i ole kakau i ka olelo Enelani a i ole Hawaii, a he nui a lehulehu no hoi o lakou i hiki ole ke kakau i ko lakou mau inoa ponoi iho me ka manao ana o ke kaha ana ma kahi o ko lakou mau inoa ua lawa ia no ke apono ia ana mai.

Iwaena o keia poe i hiki ole ke kakau i ko lakou mau inoa he kanaka kekahi no na Paemoku Hema, ua hoea aku keia kanaka imua o na lunakanawai a hoike aku la ua makemake oia e koko, aka, ia wa pu no ua ike ia iho la aole e hiki iaia ke kakau i kona inoa, na a’o aku la o Timoteo iaia i ke ano o ke kakau ana i kona inoa, a ia wa i pii ae ai ke okalakala o Kapena Cluney no ka hiki ole i keia kanaka ke kakau i kona inoa.

Ua hele aku keia kanaka no waho, a i kona hoi kou ana mai ua lawe mai la ola i kona inoa i kakau ia maluna o kekahi apana pepa, a na kokua ma@ kona mau hoaloha ua hiki @ @ @ kakou.  Aka, no ko @ @@@ manao kanalua, ua kauoha ia aku la oia e kakau i kona inoa imua o ke akea.  Ma keia wahi i lalau aku ai o Timoteo i ka pulima o ua kanaka la a kokua aku la iaia ma ke kekau ana i kona inoa. Ua hoopiha  loa ia o Cluney me ka inaina no keia mau hana, a o ka hopena ua hooleia aku oia mai ka loaa ana he mana koho iaia.

Ua lawe ia ae kekahi poe maluna o na kaa pio ma kahi o ke koho e lawelawe ia ana me na omole gini, a ua manao ia mai a lakou mai i haukake ai keia koho elele ana.

Ua hoike ia mai aole he mau halawai koho elele i malama ia ae ma kekahi mau mahele koho.  Nui no ka hoi ka pauaka e lawelawe ia mai nei e keia poai kalaiaina.

 

KA MOKU AMERIKA IROQUOIS.

 

Ua hala aku la ma kekahi huakai ana ka moku Amerika Iroquois ma ka auina la Poaono nei.  Ua holo aku la oia no ka mokupuni Midway no ke ana ana i kona mau kuaau.  Ua manao ia e noho ana oia malaila no elima a i ole eono pule.  Maluna ona i kau pu aku ai he elua mau ana aina o ke aupuni Hawaii nei, no ke ana ana i keia wahi mokupuni papapa i olelo ia ae he ekolu wale no mile kona loihi.

 

AOLE IA HE WAHINE HOOKALAKUPUA.

 

He nui na poe i ninau mai ia makou no ka oiaio o kela mau hoike a kekahi mau nupepa o ke kulanakauhale nei e pili no kela wahine ui kupanaha o ke alanui Hotele a me ke alanui Uniona i ikeia he mau la i hala ae nei.  Aole keia he wahine hookalakupua io, aka, o ke kii wahine no ia e hooikeike ia nei ma ka puka aniani o ka halekuai papale o Miss Killean e ku nei ma ke alanui Hotele, i kahiko ia me kekahi aanu nani.  A he mau hana imi dala hoi ia a ia lede i manao ai o makahehi ia aku ana e na poe o keia kulanakauhale no ke kipa ana aku ma kona halekuai e makaikai ai i keia wahine ui a kuai i na waiwai oloko.

 

AIA KE LIULIU LA.

 

Ma na lono e loaa mai nei, mai Kauakanilehua mai, aia ia kulanakauhale ke liuliu la no ka hoolilo ana i ka la 1 ame 5 o Iulai i mau la lealea.  Ua kukulu ia ae la he paka ma Waiakea, a maluna o kona kahua o malama ia ai na lealea heihei no.  E lawe ia aku ana na poe makaikai mai ke kulanakauhale aku no ka @na  heihei maluna o na kaaahi @ a Hui Alahao Hilo, e maalo ae ana keia mau kaaahi mauna o ka hale o na makaikai e noho ai, a nolaila, e ike aku ana ka poe iluna o na hale makaikai i na poe oluna o ke kaaahi, a pela hoi ko ke kaaahi i na poe o loko o ka halle.

Ua hoomaopopoia e nui a lehulehu ana na malihini e hiki aku ana i ona la mai na apana a puni ka mokupuni mamuli o ka maikai o na aupuni e moe la i na kuaaina.

O ka inoa o keia paka i kapa ia aku ai e ko laila poe o “Honolulu.”  Eia ke liuliu nei ka hui mokuahi o Waila ma no ka hooholo ana aku i ke Kinau no Hilo ma la pule ma ka hapalua o ka auhau uku kino no na poe o Honolulu nei e makemake ana e holo aku ilaila e makaikai i na lealea heihei.

 

NA LIO HEIHEI.

 

Eia ke hoopiha hou ia mai nei ke kahua heihei o Kapiolani me na lio heihei no ka aumeume ana i na makana o ka la 9 a me 11 o Iune.  Mahope o ka pau ana o na lealea heihei maanei, e laweia aku ai kekahi hapa o lakou no ke komo ana ma na lealea heihei lio ma ke kahua heihei o Hilo e malama ia ana ma ka la 4 a me 5 o Iulai.

O na lio i hoomaopopo loa ia e komo ana ma na heihei o keia mahina ae:  Na lio holo maoli—Venus, Amarino, Antidote, Garterline, Aggravation, Sir Cassirmire, Weller, Vioris, Flammerif, Allegro, Corene C., Generala Cronje a me Ahui Manu.

Na Lio Kaa—Violin, Irish L@, Directress, Albert 17, Fred Eros, Pat a me elua lio liilii Creole.

 

HE AA HEIHEI.

 

Ua loaa mai nei he hoike mai Hilo mai, e hoea mai ana i anei o P. Morris McMahon, ko Hilo.  Ua Kanilehua keiki mama ma ka holo kukini, no ka aa ana i ko Honolulu nei poe mama holo e heihei aku me lakou, no ka inoa noho o Honolulu nei.  E hoaa mai ana oia i anei i ka la 11 o Iuna.  Eia ke hoao ia nei ka wae ana i na keiki mama o keia kulanakauhale no ka hookuku ana me ia.  O ka mamao o ka pahu eo e holo ia ai he hapalua mile.  E malama pu ia ana he heihei no ka inoa moho no ka mokupuni o Hawaii ma Hilo, ma ka la 4 o Iulai.

 

Eia ka halekuai o Painapa ma ke kuai hoemi nei i na ribino o ua waihoolau like ole ma ke ku@ haahaa loa.

Ua apono hou mai la ka aha [remainder of paragraph unreadable]