Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 31, 4 August 1900 — Page 4

Page PDF (607.65 KB)

This text was transcribed by:  Linda Paik
This work is dedicated to:  Katey Lanamalia Reiko Paik

4

KE ALOHA AINA POAONO. AUGATE 4, 1900

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahoononopono.

HOGAN E. KALUNA,

Luna Hoopuka

ALEX. NAWAHI,

Luna Hoohana.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU . . . . . . AUG 4, 1900.

 

            He maikai no ke ola kino o Kalani Aimoku.

 

            Ua hele hoomaha aku i ka Ehukai o Puaena, o Kalani Aimoku, ma ka La Pule iho nei.

 

            Aole i kau aku na eleie o ka Aoao Kuokoa ma ke Kinau o ka la 24 iho nei, elike ma ka lakou hoolaha i waiho mai ai ma ko makou keena nei. O ke kumu oia haule ana, aola makou i maopopo, aole no i hoike ia mai.

 

            Ua wanana ae la o Curtis K. Lyons, ke kilo auli o ke aupuni, e hoea mai ana he kau ua nui, a i ole he poha hou ana o ka pele ma keia mau mokupuui. A o na hoike mua no keia hiohiona weliweli e hoea mai ana, oia na hoonaue olai i ke ia ma Maui a me Hawaii mamua.

 

            Eia ua kanaka Amerike o Honolulu nei, ke hoala nei i pualikoa no ka holo ana aku i Kina, a i ka wa e hilopono ai keia hana w waiho ia aku ai ko lakou mau inoa i ke Keena Kaua o Amerika Huipuia.

 

AOLE E HIKI KE PAA I NA OIHANA.

 

Ma ka halawai ana a ka Mana Hooko o ke Teritori ma ke kakahiaka Poakahi nei, ua lawe ia mai la he ninau e noonoo oia ke kuleana a me ke kuleana ole o na poe i hoohiki kupa iho nei e haawai ia ka maua koho no keia kau, me ka hoomau aku ma na oihano aupuni a lakou e paa nei. O ke ia kumuhana ua lawe ia mai ia e Loio Kuhina E. P. Dole. O na mea i hoomapopo ia, ua ae ia keia poe i hoohiki iho la e loaa ia lakou ka mana koho balota, aka, aole nae he kuleana e paa ai i na oihana aupuni a hiki i ka piha ana he hookahi makahiki o ko lakou noho ana maanei ma kea no he makaainana no ke Teritori. Ina e haawi io mai ana ka Mana Hooko he olelo hooholo ae la elike ma keia i hoomaopopo ia. He mea maopopo he nui na poe paa oihana i hookupa makaainana iho nei ma kela mahina aku nei e oehu ia aku ana mailoko aku o na keena aupuni a lakou e paa nei.

 

HE POHAKU MAKAMAE

 

            Eia ke hoomaopopo ia nei, he aina o Hawaii i noho ia e kekahi mau pohaku makamae nani, a ua olelo ae kekahi kanaka akeakamai, e hoohua ana no o Hawaii i na pohaku daimana, aka, aole nae no keia mau makahiki koke iho, ma o kekahi mau huuahuua materia i ke ia ma na one o Hawaii nei, mailoko mai o laila e puka mai ai ke daimans.

            Ua loaa ia Kauka Maxwell, he mau phaku makamae i lilo i mea nui iwaena o na poe puni nani o na aupuni nui o kea o nei i na makahiki eha a i ole elima i kaahope ae nei. O keia mau pohaku makamae, ua loaa aku ia iaia maloko o ka lepo, ma Kau, Hawaii, aka, aole nae he mau pohaku nunui. Ua ike pu ia keia mau pohaku makamae mawaena o Waialua me Waianae, ma Oahu nei.

            He omaomao ke waihooluu o keia ano pohaku, a ua olelo ia o ka pohaku keia a na kahuna Iudaio e kau ana ma ko lakou pale umauma mawaena o na pohaku rubi a me emerala. A eia me keia kauka he mau eke one i pi ha me keia mau pohaku makamae.

 

WAIHO I KA AINA MALIHINI KA IWI O KAMAHELE.

 

            Maluna o ka mokuahi Pekina i loaa mai ai he lono kaumaha i keia kulanakauhale no ka haalele ana mai la o W. H. Cummings, (Bila Kamaki) i keia ola ana ma Kusatsu Springs, Iapana, kahi ana i hele aku ai no ka imi ola ana. I he kanaka Hawaii oia kamaaina i ko keia kulanakauhale, a no kekahi mau makahiki kona noho ana he luna alanui no ke aupuni a hiki i kona holo ana aku la no ka aina makihini. Ua haalele iho oia he mau keiki makua ole me ka ohana e paiauma aku ana nona. O Wailuku, Maui, kona one hanau, a he 45 ka nui o kona mau makahiki. Aloha no.

 

NO KA HOIHOI ANA I KA PONA KIWILA.

 

            O kekahi o na kumuhana ano nui i lawe ia mai e ka Mana Hooko o ke aupuni, ma ka lakou halawai ana ilo ai, ma ke kakahiaka Poakahi nai, oia ka noonoo ana, e hoihoi hou ia ka pona kiwila o na poe i lawe ia e ke aupuni, no ka lakou mau haua i ku i ke kar@ma i lawelawe ai. Ua waiho aku o Loio Kuhina Dole he papainoa o ka poe ana i ike ai e huikala ia e ke aupuni mai ko lakou noho ana me ka pono kiwila ole. A me he mea la e loaa hou ana no ia pono ia poe.

 

NA HANA PONI KAHUNAPULE A ME HAI EUANELIO

 

            Maloko o ka luakini Kealaula o ka Malamalama o ka Hoomana Naauao, i malama ia ae ai na hana poui kahunapule a me hai euanelio no ia hoomana no ka hele kaapuni ana aku ma ma pae moku ma keia mua aku e hai ana i ka olelo o ke ola iwaena o na poe e noho hemahema ana ma kela a me keia mau ipuka hale. He 7 kane i hoolilo ia i mau kahunapule, a he 11 wahine i poni ia i mau hai euanelio me ka loaa pu ia lakou o ka mana no ka bapetizo, ka malama ana i ka Ahaaina a ka Haku a me ka haiolelo pu  ana  aku ma na mea pili i ko ka lani mau pono. O na inoa i poni i mau kahunapule, a e papahi hoi lakou i ka inoa Rev. no loko o ka Hoomana Naauao oia o S. K. Kamakaia, J. H. Hookaa, D. S. Kahookano, Akina, O. W. Kalai, Mataio, a me Kainaiua.

            O na wahine i poni ia no ka hai ana aku i ka euanelio:  Na Mrs. S. K. Kamakaia, J. H. Hookaa, J. Kekipi, J. E. Kekipi, L. Akina, Puaaloa, Mataio, Makekau, D. S. Kahookano, S Kaipo, a me Kahaawinui.

            No keia poni hou ana kau he 20 kane a me wahine e hoolilo ia aku ana i mau kahunapule a me hai euanelio.

            Ua piha a hookeke ka luakini me kekahi anaina kanaka nui i hiki ae no ka makaikai ana i keia mau hana poni, a ua lawelawe ia na hana iloko o ka maluhia a me ke anoano eehia e ka makua oia ekalesia Rev. J. Kekipi.

            He mea hauoli no makou ke ike ana aku, eia ka Hoomana Naauao ke nee nei imua me ke kuemi hope ole e alualu ana hei i ka pahu hopu o ka lauakila a e hoouli mai ana i na keiki a kanaka mai ko lakou hele auwana ana. No na poe i poni ia ae la i mau wahaolelo no ka Haku Iesu Kariato ka makou mau upu ana e hele aku lakou imua e paio no ka pono o ka Uhaue o mai huli hou mai e nana hou i ko keia ao, no ka mea, peia ia haule ai kekahi mau kanaka e hahai ana ia Karisto, a lilo hoi ka lakou mau ao ana i mea waiwai ole.

                        Ua lawe pu ia mai ua noonoo ana no ka hoouna i mau @a@ euanelio ma na alanui o ke kulauakauhale nei malalo o ke alakai ana a S. K. Kamakaia a e kokua ia ana oia e D. L. Keliipio, S. K. Kaloa, a me J. W.  Mahelona. Piha eleu io no ka Hoomana Naauao.

 

            E lawe nui i KE ALOHA AINA, ike mau i na uuhou e pili ana ke kaua ma Kiua.

 

KA IKAIKA KAUA O KINA.

 

            O ke kulana kaua o Kina, ua hoomaopopo ia, aole he ikaika o kona oihana kaua moana, aole hoi he mau hoopuipui hou ia ana o kona mau mokukaua i hoopoino ia e Iapana; aka, ua olelo ia no nae na hiki no ia lakou ke hoopoino nui aku i na aumokukana hui. Aka, no kona oihana kaua aina nae, ua hoomaopopo ia na helu ia kona mau koa ma ka papa ekahi o ke akamai ma ka hoohaua i na mea pili kaua.

O ka nui o na mokuakua o Kina, he ewalu moku palekila holomama, no lakou ka holo mai ka 14 a ka 24 mile i ka hora, ua na hoolako pono ia me na pu wali o keia au hou. He eono mau mokukaua holomama o kea no kahiko i hoolako ia me nap u Krupp. Me keia heluna, na hiki ia lakou ke hopu pio i na maku lawekoa i kiai pono ole ia a me na moku kalepa waiwai o na aina e.

            He eiwa ka nui o kona mau moku topido a i ole na mokukaua liilii, a mai ka 11 a ka 24 nota ko lakou mama holo. No ma moku topido eha i kapili ia ma Geremania no lakou ka mama holo he 35 nota i oi loa aku ka ikaika i kona mana nui e ae. O ka nui o ko K@na ma@ moku topido he kanakolu o ka papa ekahi, a he umikumamakahi o ka papa elua. E hooholo ia ana e na kapena a me na eneginia Pake.

            Ma ka pakui ana aku i ka ikaika kaua moana o Kiua, aia he 12 moku holo muliwai i hoolako pono ia me na pukuniahi a ua hiki hoi ia lakou ke holo ma na wahi papau loa me ka hiki ole i na mokukaua keumaha ke hoopoino mai. O ko lakou mama holo mai ka 7 a ka 11 mile i ka hora.

O ka nui o na koa o Kina i ao pona ia i ka oihana kaua aia no ia mawaena o 60,000 a me 70,000. Aka, aia no nae he 300,000 a i ole 400,000 koa e ku makaukau ana no ka hoea mai o ke kaua.

Ua hoolako ia keia mau kanaka me nap u ano hou loa, mai no puali helewawae, kaulio, a me pukaa, a e poe wale no hoi lakou i lehia i ka hoohana ana i keia @au pu.

He ehiku wahi hana lako kaua o Kina, oia hoi, he hookahi ma T@en Tsiu, hookahi ma Sauahai, Nanking, Hankow, F@@@@@w, C@@@@n, a me Chin@@u.

He ewalu mau kupa Geremania e noho nei maleko o keia kulanakauhale, i komo iloko o ka oihan@ koa o Geremania i hoea aku imua o ke kapena o ka mokukaua Geremania no ko lakou kupono o ka hele ana aku i ke kana ma Kina.