Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 32, 11 August 1900 — Page 8

Page PDF (645.14 KB)

This text was transcribed by:  Lynda Patterson
This work is dedicated to:  In Memory of Edmund Y.M. Fu

KE ALOHA AINA

POAONO, AUGATE 11, 1900

8

HE KA O HAWAII

NO

HAINAKOLO

 

Ka Ui Nohea o Waipio. Ke Kai kamahine Nana i Wawahi i na @a o Kuaihelani a Haule Kona Kapu Ihiihi.

            Akolo. Ua hooholo lakou e kali kakou, a o ka mea i hololike oia ke hanaia, nolaila, ua paa ia olelo a hiki i ka ia e hana ia ai o ua hana la.

            Aha. I ka hala ana o na la he umi, ua hupai ia ka hana i hoomoe ia ai. Aole i holopono ia hana, ehiko ma ka ae, ekolu ma ka hoole nolaila, ua hooholo ka hapanui no ke kaua.

            A ma keia kaua ana, e ike ai kakou he mau keiki kane wale no lakou me na mea kaua, makaukau ma na ano apau, a he kaua na lakou i lele a hio ka ihu.

            Akahi I ka hiki ana o keia mau alii ehiku i Keaoolino, a he mea haohao nae ia Keaniniulaokalani a me Kuahailo no keia kaua poino a keia mau alii, nolaila, ua pane o Keaniniulaokalani imua o na alii eniku, aohe i lawa ko oukou ikaika kaua a me ka mana mamua o kuu moopuna haku, a me ko oukou lahui, aohe e lilo ke ola o Keaoolino nei a lilo oukou imua o kuu moopuna i mea ole.

            Alua. E hoi oukou no ko oukou aupuni, alaila, ua lanakila ma na ano apau, aohe mea hahai mahope o oukou; aka, hoole oukou i keia mau olelo, he loahi oukou na kuu moopuna, no ka mea, ua puni oukou i na koa o kuu moopuna, ua hei mua oukou i kana upena.

            Akolu. Aole makou e hoi hope, e hoolilo no makou ia Keaoolino nei i mea ole a me ka inoa i makau nui ia i mea ole.

            Pane o Keaniniulaokalani e hana e like me ko oukou makemake,

            I ka hoomaka ana o ke kaua, ua hoopuni @eua ia e Lonokaiolohia me na koa lehulehu i mea hoohanohano iaia no keia hooili kaua weliweli ana, aohe mea oia hookahi, mai na liu a na kanaka, nolaila, ua pau na hana i ka hana ia, wahi a Lonokaiolohia.

            I ka pau ana o ke kaua a Lonokaiolohia i keia mau aupuni ehiku, ua pane mai o Kuahailo imua o kana moopuna, i hoolaupai poino keia mau aupuni he umi a me na aupuni i koe aole i kaua ia e oe, a e kapa ia ko lakou mau inoa, na aupuni hui o ka Papaku olalo no Keaoolino kahi nona ka mana lua ole a me ka lanakila mau loa.

            Ua pane mai o Keaniniulaokalani imua o lakou, ua loaa keia mau aupuni la kakou mai kuu akua mai. Owai iwaena o kakou i ea e hoi ilaila e noho ai no ka hoomalu ana keia lahuikanaka nui a mana hoi oi mamua o kakou, a no keia ninau a Keaniniulaokalani, aohe leo, aohe pane no ia ninau.

            Ua pane mai o Leimakani imnua o lakou me ka wiwo ole, owau kai aa e hoi a noho pu me lakou elike me ka ninau a kuu haku makuakane ia kakou a pela au e hooko ai.

            Ua pane hou mai o Keaniniulaokalani imua o lakou, ke ike nei au me kuu maka aole e  hoi hope keia mau olelo a kuu haku keiki, o ko'u manao ma ka hoailona e loaa ana i kela mea keia mea i oi ke ho@ no keia mau aupuni.

            O keia hoailona a Keaniniulaokalani i hana ai, i mea e haole ai o Leimakani a ko kahi mea e ae ma keia mea, no ka mea, ua oi kona aloha ia Leimakani a me Lonokaiolonia, aole he mea i ike i keia hoailona a Keaniniulaokalani i hana ai, ua uhipu ia o Keaoolino no keia mea, nolaila, ua koho kela mea keia mea elike me ka Leimakani i koho ai, aka, ma ka hoailona, ua ko aku la o Manukiu ma ia wahi, a i ka loaa ana o ka mea a Keaniniulaokalani i manao ai, oluolu ino la oia.

            A ma keia hoailona ua haule kakou, a ma keia hoailona ua hoopouli ia o Keaoolino aohe mea ike, nolaila, aohe kuniu e ae o ke kakou haule ana ma keia hoailona o ke aloha wale io o ka haku nui o kakou i kana keiki haku hookahi a me kana moopuna akua ke ka@wale laua mai iaia aku, wahi a Kuahailo.

            Pane mai o Le@akani imua o lakou, ina aole i han@ kuu haku makuakane i keia hoailona, ina aole au e ae e noho, aka, ma ka hoailona ua ko ka hoailona ia Manukiu elike me a'u e paa nei, nolaila, ua ko ka hoailona, ua haule kakou.

            Ua pane mai o Lonokaioiohia imua o lakou, ua makemake au ia kakou e hele aku e makaikai i keia mau aupuni a hoi mai no Keoolino nei ke hoi o Manukiu no ia mau aupuni.

            Pane mai o Keaniniuloakalani o kou kupuna Hainakolo, kou makuahine Luukia, kou kahu makuakane Leimakani Manuahiahi, Alenui a me Aleiki, oia kou mau hoahele no ka hanohano o kou nohoalii i noho ia e Manukiu.

            A maanei ua hooko ia na olelo a Lonokaiolohia no na aupuni he ami ua makaikai lakou, a ua hele mai keia mau aupuni e ike me ke noi mai owai la ko lakou alii. Ua pane o Lonokaiolohia imua o lakou, oia ko oukou alii a moi hoi, e hoolohe oukou i kana mau olelo a pau, ina hookuli oukou i kana mau olei, e make oukou a pau loa aole e koe kahi elike me keia mau aupuni kanaka ole e waiho mai nei, aka, ma keia hope aku e piha ana keia mau aupuni i ke kanaka he mana ma ke kaua aohe mea makau.

            I ka lohe ana o na moi i keia mau olelo a Lonokaiolohia, ua nui ka makou a me ka weliweli no keia mau olelo.

            Ua olelo mai lakou, o ka moi au i hoonoho mai nei i alii a moi no makou, o kona leo ka makou e hoolohe, nolaila, aohe a makou leo maluna ona a mau loa aku, o ka maluhia a me ka oiaio ko makou makemake.

            A ma keia wahi ua pau i ka hana ia a hooponopono ia na aupuni he umi a me ko lakou moi o Manukiu.

            A mahope iho o ko lakou hoi ana mai ka hoalii ana ia Manukiu, aia hoi, ua loaa ia Lonokaiolohia kekahi moeuhane weliweli aua i ike ole ai mamua aku, aole hoi mahope mai.

            Ua ike oia ia Keaoolino ua wawahi ia a nalowale aole i hoea hou mai.

            Ua kaua oia no ka pono o Keaoolino, a ua pane mai oia ia'u e kaua oe no Keaoolino aole loaa, e imi oe me kou mana nui aole hoi hou.

            E kaua kino kaua maanei aole oe e lanakila maluna o'u, owau ke lanakila malana ou, nolaila, aole au e ae ana @ kou mihi mai no kou hanu hope loa a me kou kupuna, ka mea i kau ia ka weli o ko ka honua a hiki mai ia'u ka mea nana e hoopiu ia weli.

            I ka lohe ana o Keaniniulaokalani i keia moeuhane a kana moopuna, ua pane mai oia ia Lonokaiolohia. Ua lanakila anei oe maluna o kou enemi i ka wa a olua e kaua kino ana? Aohe o maua mea lanakila ma ia kaua ana.

            Alua, ua hoi hou anei o Keaoolino elike me mua, aole paha? Aole.

            Akolu, ua ike pono anei oe i ke ano o keia kanaka? Ae ua like me oe.

            Aka, heaha ma kona lima? He ihe a me ka palau.

 

AHAMELE MA KA EHUKAI O PUAENA.

            E weheia ana he ahamele nui ma ka luakiui o Waialua ma keia ahi ahi Poaono, Augate 11, no ka pomaikai o ka hoomaemae hou ia ana oia heiau lea o ke Akua, he luhi no na 'lii a me ua Makua Karistiano oia Apana i hooikaika ai i na wa i ha@a. A ano, eia hoi kekahi hoaaloha o kakou ke hapai mai nei i keia mau hana no ka pono o kona mau hoa o ka io hookahi. Nulaila, he mea pono i na mea a pau ke @ kahi like ma ka haawi ana i na kokua no keia hana maikai a ka makamaka C. P. Iaukea o ke ehi kai o lalo. E koma pu ana ma keia aha hiele ka puukani kaulana o Honolulu nei i maa ma kuinoa o Mele Kuke, a mekahi poe e ae. E naua i ikemaka a i lohe pono i na puu kani o "Haleiwa i ka Ehukai o Puaona," he ole hoi ka lohe pepei ao wale no.

 

            He ahamele nui ke haawi ia ana @a Waialua i keia po Poaono.

            Ke keaka hou mai nei ka hale keaka Orpheum i keia mau po.

 

LAWE I KONA OLA IHO.

            Ua loaa mai la he hoike ia Lam Sai, o ka hui halekuai o Wing Wo Chang, mai Kina mai no ka lawe ana o kona makuahine i kona ola, i wahi e pakele ai oia mai ka hopuia ana, ma o ke komo ana o kana keiki ma Honolulu nei i ka hui hoomaemae o na Pake. E noho ana oia ma Canton, a i kona wa i iohe ai maamuli o ke kokua ana o kana keiki i ka ahahui hoomaemae ma Honolulu nei e hopu ia ana oia, ua lawe koke ae la oia i kona ola ma ke kaawe ana mamua o ka ae ana aku e hoomainoino ia e na enemi o kana keiki i aloha ai.

 

UA HAALELE MAI LA I KEIA OLA ANA.

E ka Nupupa KE ALOHA AINA.

            Aoloha oe:-

            E oluolu oe e hookomo iho ma kekahi keena kaawale o kou kakela i kela mau hua e kau ae la ma ke poo o keia nanehai, a nan e uila a puni na paemoku mai Hawaii a ka mole o Lehua.

            Ma ka la 19 o keia mahina, ua haalele mai la o Mrs. Emily Kahue Mololani i keia ola ana, mahope iho o kona kaa ma'i loihi ana, ua waiho iho oia ia'u kana kau mare na makua, ka ohana, ua hoaloha a me na makamaka mahope nei, e paiauma uku ana nona ma keia aoao o ke awaawa hohonu o ka make. Penei ka moolelo pokole nona:

            Ua hanau ia mai oia, na Holo (k) a me Rabela (w) me Kuau Paia, Maui, ma ka malama o Iune 30, 1882, a ua mare ia mana i ka la 6 o Maraki 1897. Ua like me 18 makahiki me na la kou o kona ola ana a hele aku la oia ma kana huakai kokoolua ole. Aloha no.

            Ua like no hoi me ekolu makahiki me na malama ekolu me na la keu ka loihi o ko maua noho ana iloko o ka berita maemae o ka mare a make aku la oia ma ka la 4 o Iulai 1900 ma Kuau Paia, Maui. Aloha wale.

            Ua loaa oia i ka ma'i ma ka malama o Feb. o keia makahiki a mamuli o na hoao a hooikaika ana no kona @lekaua, aole i loaa ka lanakila, ua oi aku ka ikaika o ka make e alako aua i ua mea aloha a pau no kahi i hoomakaukau ia no kela lepo keia lepo, no ka hopena mau loa.

            Ke haawi aku nei au i ko'u aloha i na makua, na kaikuna@ ua makamaka apau o Emily K@ihue Mololani e hoho ana i ka malu o ke ao, oiai, malaila mana i noho ai a hiki i kona loaa ana i ka ma'i. Ua piha ia maua he hookahi makahiki o ka noho ana ma Wailaka, a ma no la hope ua hoi mai mana no Kuau, ka home o kona mau makea ponoi a waiho aku la na iwi.

            Aloha oukou apau loa,

            MOLOLALANI K. BENJAMIN,

Kuau, Paia, Maui.