Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 34, 25 August 1900 — KA HUAKAI KAAPUNI A NA ELELE I KA MOKUPUNI O HAWAII. [ARTICLE]

KA HUAKAI KAAPUNI A NA ELELE I KA MOKUPUNI O HAWAII.

Poalima, Aug. 10,1900. Haalele ia Niulii no Kapaau, ma ke ahiahi malama ia ka halawai ma kahi o ka Hope Makai Nui C. H. Pulaa mawaena o 200 a me 250 poe i akoakoa mai, o na ano nui i ike ia ma ia halawai, ua hoi hou mai na hipa auwana o ka Isaraela oia ka poe i hoolilo ia lakou iho ma ka Aoao Kalaiaina Repubalika iloko o na leo e hooho mai ana, "Pololei ko oukou Aoao Kuokoa Home Rula, aole pela na aoa a alakai ana a na poe alakai o ka Aoao Repubalika maanei." Nolaila, e haalele ana makou ia aoao, a he Kuokoa Home Rula kakou" iloko o na leo hulo a hookuu ia na hana. Poaono, Aug. 11. Hoea ana ka elele, wahi ana, "Ua hoouna ia mai nei au he elele mai na poe boho [koho?] balota mai o Halaula e hoike aku ia oukou, na elele a alakai lahui, ua makemake ia oukou e hiki ae ma ka hale halawai ma Halaula i keia ahiahi hora 7, p. m. Ua pane aku na elele. "E hoi oe a hoike aku, ua oluolu i na elele ka hoko ana aku i ka leo noi o ka lahui." Ma ke ahiahi ana iho, ua haalele aka na elele ia Kapaau a hoi hope hou aku la no Halaula. Ma Puehuehu ua halawai iho la na elele me kekahi o na komite, mai waena mai o na keiki o ka aina pua a hoike mai la, ua makemake ia na elele e kipa aku ma ka hale hui o na pake, no ka haawi ana aku i kekahi mau hoakaka e pili ana i ko kakou noho aupuni ana.

Ua kipa na elele elike me ke kono, o ka nui o na pake e akoakoa ana, he 75. Ua hoakaka ano nui aku na elele i ka lakou no na mea e pili ana i ke kulana aupuni o keia wa, a me keia mua aku, a ua nui ko lakou hauoli ma ka hookuu ana oia halawai, ua nee loa mai na elele no Halaula, i ke kaalo ana ae o ka kaa e lawe ana i na elele mawaho o ka haleaina loihi o na pake, aia maloko e akoakoa ana na pake he 150, ua hoouna ia mai la he komite, e hoike mai ana i na elele, ua makemake ua anaina pake la e komo aku na elele e hoike aku i na hoakaka ana i na mea e pili ana i ka auhau kino, a me kekahi mau hoakaka e ae. O ka hora 5:30 p.m. keia, ua hooko na elele ia leo noi a ia mau hoa lahui o kakou, mamua iho o ke kani ana o ka hora 7 p.m. ua hookuu ia ia anaina, a nee mai la na elele no ka hale halawai o Halaula [;?] ua akoakoa ae na kane a me na wahine a me na keiki, ua piha a hu ka hale, a

maanei i hoomanao ae ai kou kiu i keia mau olelo kaulana o ua aina nei, "Le-i Kohala i ka nuku na kanaka" ua hapai ia na hana a na elele, nana aku i na alakai ana mai i na kahua o ka Aoao Kuokoa Home Rula, he kohu Hekili ka nakolokolo, no ka pono o ka lahui no keia mua aku, a ia manawa i kono ia mai ai ke anaina i na he poe aloha aina kekahi i lele aku nei ma ka Aoao Repubalika, ano ka manawa, e wehe ke kuka Repubalika, a e aahu iho i ke kuka Kuokoa Home Rula, (hooho ke anaina) "pololei." ia wa ua ku mai o Hoopii, wahi ana: "He Aoao Repubalika kaʻu i koho ai i aoao kaalaiaina [kalaiaina] no'u, mamuli o na ao a alakai ana a na poo o ia aoao ma Kohala nei, a i keia po ke hoike aku nei au, ke wehe nei au a haalele ia kuka a he Kuokoa Home Rula ko'u mai keia wa aku (Huloia.) Oiai e noho ana no ia halawai hoea ana ke kii mai Halawa mai i na elele no ka hiki aku malaila, ua makaukau na makaainana, hookuu ia ka halawai, a nee na elel no Halawa, he mau haneri na poe i akoakoa ae haiolelo hou na elele malaila a huli hou na Repubalika o kekahi o na Repubalika i hemo hou ke kuka ona o Mr. S. M. Kaniho oia kekahi i ku mai a haiolelo, "Wahi ana, owau kekahi e wehe ana i ko'u kuka Repubalika, i hoike no ko'u lilo ana i Aoao Kuokoa Home Rula, ke wehe nei au i ko'u kuka wehe io ae la oia a hoolei mai la i kona kuka iwaena o ke anaina e hoolahe aku nei. (Huro ia no ekolu manawa). No kahi wa aku.