Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 35, 1 September 1900 — Page 2

Page PDF (621.91 KB)

This text was transcribed by:  Pauline Uyeda
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

 

2          KE ALOHA AINA, POAONO, SEPATEMABA 1, 1900

 

Ke – Aloha – Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa no ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahoononopono.

HOGAN E. KALUNA,

Luna Hoopuka

ALEX NAWAHI,

Luna Hoohana.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA

 

HONOLULU ... SEPT. 1, 1900.

 

PII KA MAKAU I NA REPUBALIKA.

 

            Ma ka noho ana a ka halawai a na Repubalika kakaikahi o ka mahele Ekahi o ka Apana Koho Eha, ma ka Poaha nei, ma ka pa kanu laau o ke aupuni.  Aole i hoea ae ka Lunahoomalu Kikila Barannu, nolaila, ua koho ia aku la o Prof. H. S. Townsend i lunahoomalu no ka manawa.  O Geo, Manson, ke kakauolelo ua nalowale oia, a ua nalowale pu me kana buke hoike, a ua koho ia iho la o J. D. McVeigh i kakauolelo no ia haiawai.

            Ua hoomaka ia na hana ma ka noonoo i ke kumukanawai a ke keena poo o ka Repubalika i hana ai no na mahele koho oia aoao, a mahope o ko lakou hoololiloli ana elike me ka lakou i manao ai he pono ua apono ia iho la ke kumukanawai.

            Ua lawe mai la o J. D. Avery i keia olelo hooholo malalo iho nei.

            Hooholo ia, o ka manao o keia hui o ka noonoo ana i ka malama ia ana o ka Aha Elele Repubalika ma Hilo, he hana maikai ia.

            O Mr. Kimo Boe ma ke ano he hoa oia no ke Komita Kuwaena o ke Teritori, ua ku mai la oia a haawi mai la he kakoo ana i keia olelo hooholo me ka olelo ana.  He manao kaualoa ole kona e huli mai ana no he mau hau ri o na Hawaii a me na poe koho a ae e kau nei maluna o ka pa kalaiaina e komo iloko o ka laina o na Republika ma ka hooko ana aku ia mau hoonee ana.  No ka mokupuni o Hawaii he hopohopo kon@e lilo ana i ka Aoao Kuokoa, koe wale no ua hoohana ikaika ana aku.  He mauao kona he oi loa aku ka pono o ka hoolaulea ana aku ia lakou ina he mea hiki a me ke koho ana i kekahi o ka lakou mau inoa ma ka baleta o ka Repubalika no ka @ o ka hoolilo ana i ka Ahaolelo i Repubalika mamua o ke ka kaawale ana mai a lakou mai, a ke aku ia lakou e koho i Ahaolelo me ka hapanui o ka Aoao Kuokoa i loaa ole na mauao aponoia ma Honolulu nei a me na mokupuni e ae.  Ua hoike hou mai oia mahope o ka malama ia ana o ka Aha Elele, ua hiki i na elele ke hele kaapuni aku ia Hawaii a me Maui a hoikeike aku i na kanaka i na kumuhaua a ka aoao Repubalika, a o ka holo ana aku o ka Aha Elele ma Hilo, he mauaoio ko’u e lilo ana ia kakou o Hilo ma ke kauoha e hoea mai ana.  Pela pana.

            A hooholo ia iho la keia olelo hooholo.

 

PII KE KUMUKUAI O KA BIPI.

 

            He uku kaulele o ekolu keneta ke kau ia ana maluna o keia a me keia ma ka halekuai bipi o Wala, e hoomaka ana mai keia Poaono aku, Sepatemaba 1.  O ke kumu o keia pii, mamuli no ia o ke dute ia ana o ka bipi he elua keneta o ka paona a me ka nele me na mokuahi no ka lawe ana mai i na bipi mai Kaleponi mai, a o ke kumu i oi loa aku ai o ka pii mamuli no ia o ka hiki ole i keia mau paemoku ke hoolako i na makeke me ka bipi.  O na io bipi maikai e pii ana lakou mai ka 18 keneta a ka 21 keneta o ka paona.  Ua manao ia aole e pau koke ana keia hune o ke kulanakauhale nei me ka bipi a hiki i ka mahina o Novemaba ae nei, ka manawa e hooholo ia mai ai na mokuahi hou o ka Hui Okeanika.

 

LOAA PONO KE KOLOHE.

 

            Mahope o kona lawelawe ana i kekahi mau hana aihue he lehulehu wale, ua hopu ia iho la o Chock Pau, a hoopai ia iho la e Lunakanawai Wilikoki no elua makahiki hoopaahao maloko o Kawa.  Ua olelo ia ae aohe aihue akamai maanei e like me ia.  He nui na mauawa ana i aihue ai i ua moa a me na puaa me ka ike ole o ko mau lakou haku.  O ka aihue ana e keia pake i ka puaa oia no kona hauai ana iaia i ka raiki i huipu ia me ka hua opiuma inisi, a i ka wa e ona ai ka puaa i keia hua opiuma ua hiki iaia ke lawelawe i ua hana apau maluua ona me kona uwe ole, a ua manao ia pela no oia e hana ai i ka moa.

            Mai kona hemo ana mai Kawa mai, a hiki i ka Poakolu nei, a kahi no a lohe hou ia nona, i kona wa e hoao ana e aihue he elua eke raiki.  O keia ka eiwa o kona hoopaahaoia ana no ka aihue.

 

            He mau kii hoikeike kekahi e hele ana ma na alanui ma ka Poakahi ae nei.

            Ua makemake ia o Sam Kakoa e kii ae kaua umeke laau e waiho nei ma ka hale haua o John Maley ma Lelee ae nei.

 

KA LA NUI O NA LIMAHANA.

 

            Ma ka Poakahi ae nei a hoea mai ana, e malamaia ana ia ia i la hoomaha a hauoli no na lima hana, elike me ia e ike ia nei ma Amerika.  He nui na hooikaika ana a kekahi poe haole e hoala i mau hana lealea ma ia la, a ma na lohe hope e hooko ia ana ia.

            O na hana lealea mua o ke kakahiaka, oia ke kai huakai ma na alanui o ke kulanakauhale nei, ma ka hora 9, na kii hoomakeaka, na kamalii kula, na Inna aupuni, a pela aku.  E hoomaka ana ka hoakoakoa ana o ka huakai ma ka hora 8, mawaho iho o ke hale paikau koa.  O keia iho ka papa hoonohonoho o keia hurakai.

Na Makai Kaulio,

Na Makai Helewawae,

Bana,

Iiamuku o ka La,

Na Hae,

Lunahoomalu,

Kakauolelo a me Puuku,

Na Luna Aupuni,

Na Poe i Koao ia,

Akua Wahine o ke Kuokoa,

Na Kamalii Kula,

Oihana Kinaiahi,

Kaa o na Poe Hana Paipu,

Kaa o na Poe Hana Paipu Kaahele,

Kaa o na Poe Pena,

Na Poe Pena Kaahele,

Na Kamana a Lucas Bros,

Na Poe Pai Puoa,

Kaa o na Poe Hana Hao,

Bana,

Kaa Pa Waina,

Kaa Mekini Humuhumu,

Kaa o na Poe Hana,

Kaa me ka Hale Amara,

Kaa me ka Papa Pa’i,

Na Hale Lole me na Apini,

Kaa me Eha Lio,

Hoikeike o na Kukui Uwila,

Kaa me Ewalu Lio,

Waapa Mokuahi,

Bana.

 

            He nui a lehulehu na kaa a ae a me na kii hoomakeaka e komo ana ma keia kai huakai, aka, aole nae i hookomo ia ma keia papa kahikahi.

            Ma ka hora 1 o ka apina la e malamaia ai na lealea heihei mawaho o Kapiolani Paka.  E hookaawale ia ana na lealea heihei wawae no na opio, na kanaka makua, a hoea loa aku i na elemakule, a he mau lealea heihei lio no hoi kekahi e malama ia ana ma ia wa hookahi.

            O ka panina o na haua oia ia, oia no ka aha hulahula nui e haawi ia ana ia po ma ka hale paikau koa.  Ua luiu ae na hale oihana like ole o ke kulahakauhale nei, no ka holomua o na hana o keia la, a o ka huipa dala i loaa i keia wa he $1,747.50, aka, aole no nae i pau na poe e haawi ana @ua kokua i ka ohi la.

           

PAKELE MAI LILO KE OLA.

 

            Mahope o ka manao ia ana o Mokuhale ua make oia, he elemakule lawaia no Kakaweli, Kauai, na pae maalahi ae la oia ma Waimea, ma ka Poakolu nei me kekahi moolelo o kona pakele mahunehune ana mai ka hoi ana aku no lalo o ka opu o ka moana.

            Ma ke kakahiaka o ka la 20 o Augate, ua haalele iho la o Mokahale i hona home ma Makaweli, a holo aku la iwaho moana no ka lawaia ana.  I keia wa i hoomaka mai ai ka pa ikaika ana o ka makani a puhi aku la i kona waa no waho.  I kona ike ana i kona kulana popilikia, ua hoao koke iho la oia e hoi no uka o ka aina, aka, ua oi aku nae ka ikaika o na kikiao makani e pa mai ana mamua ona, a hoomau aku ia i ka lawe ana iaia no ka moana kai uli kai hohonu.

            Ua hoomau aku ka makani i ke puhi ana iaia a hiki i ka nalowale ana o ka aina me ka nele i ka ai a me ka loaa ole hoi he kuhikuhi no kona alahele e pakele ai.  He wahi i’a wale no kana a me kahi wai unku maluna o kona waa.

            Ua kali aku ka ohana o Mokuhale no kona hoi mai, a i ka uhi ana mai o ka po me ka ike ole ia aku o kona waa, na manao iho la lakou ua maka oia.  Ma kekahi ia ae ua hoomaka ia ka huli ana i kona kino ma na lae kahakai me ke kokua ana a ka oihana makai.  A hala ae la he pule hookahi aole no he mea i lohe a i ike ia nona.

            I keia wa a ka huli e malama ia nei mauka o ka aina aia no o Mokuhale ke alo hoomanawanui la i na inea o ka moana.  Mai ka Poakahi a hiki i ka Poakolu, ua hoomaka mai la oia e nawaliwali mamuli o ka nele i ka wai, a me ka pa ikaika iho o na kukuna o ka la.  I ka po Poakolu ua hoomaopopo iho la oia, aole oia e ola ana mamuli o ka nele i ka ai, aka, ma ke kakahiaka Poaha ae nae, na hoohikilele ia ae oia i ka ike ana aku i na kapakai o Niihau.  Ua holo aku la oia no aila a pae aku la me ka ma@iahi, a na hoolako ia mai oia me na mea ai e pono ai ke kino.  Ma ka Poakolu nei i hoihoi ia mai ai oia @ ana o kekahi waapa, a hoolele ia mai la ma Waimea, a hui hou iho la me ka ohana i manao kuhihewa ai ua make oia ma ka moana.

 

            E hailele aku ana ka mokuahi Zealandia ia Kapalakiko ma ka la 7 o Okataba.  E kipa ae ana oia ma Hilo mamua o kona hoea ioa ana mai i Honolele nei na ka la 16 o Okataba.