Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 35, 1 September 1900 — Page 6

Page PDF (606.05 KB)

This text was transcribed by:  Roberta Vogel
This work is dedicated to:  Jarret Delos Santos

KE ALOHA AINA

 

6                       KE ALOHA AINA, POAONO, SEPATEMABA 1, 1900.

 

HE MOOLELO WALOHIA

 

---:NO:---

ALANADELA

 

Ka Wahine Hoopahaohao o ka A@ ha Keokeo.

 

---A I OLE---

 

Ka Loea Hookani Pila Hapa o ke Kulu Aumoe.

 

            I ka ike ana ae o ka wahine opio ua hookuu mai la kona Walata i keia ola ana, ua hoowalania @ mai la kona puuwai me ke aloha kupouli no kana ipo, a he mea @ aohe wa i loaa ai o kekahi kaumaha ha kuhohonu ia Alanadela e like me keia, ua uhaehae ae la oia i kona aahu, a o ka lepo o ka honua ua kau ae la oia maluna o @ e manewanewa ana no ka @ kahi i manao nui, a o kona @nikau aia ke o hele la @ kekahi mile, iloko o keia mau hora @ o ke aumoe.

            A ma keia wahi i huli ae ai ua Alanadela nei a pane aku la ia Lihano me ka leo piha inaina i ka i ana aku.

            Ma na halia e hana ma o ole nei i kuu puuwai, ke ike a ke hoomaopopo nei au, aole oe i huli aku i kuu mau enemi, na poe hoi nana i hoopoino i ke ola o ka’u mea i aloha poniuniu ai.

            I keia wa ua kaawale aku ka ha nu ola makamae mai ke kino aku o ka’u mea i poni ai i@moi no kuu puuwai, a e hoomanao iho oukou o kona make ana, o ko’u make pu ana no ia, aka, mahope aku nae ia o kuu ike ua loaa na powa puuwai, a ua hookau ia aku hoi ka hoopai o ke koko no ke koko i hookah@.

            Nolaila, o Lihano, e pane mai i keia ninau imua o’u imua o ke akua mana loa, aole anei oe i komo pu iloko o keia ohumu ana, a i ole like lihi paha i keia poe puuwai lokoino?  E hai koke mai i keia wa ano.

            Aole, e kuu moiwahine, wahi a Lihano me ka naka haalulu ana ae o kona kino, oiai, ua maopopo iaia aohe mea e ae i holopono ai o keia hana, aka, ma kona komo wale ana aku no ia e kokua, a o kona hoike ana aku i na mea e pili ana no keia hana pepehikanaka ho mea maopopo e make ana ana oia a me na poe a pau i komo pu me ia ma keia hana.

            Aole loa au i ike i keia poe powa aole no hoi i komo pu ma na hana e hoopoino ia ai k@ o k@ o na iini a pau o ko makou puuwai oia ka haawi ana i kekahi hoo@ koikoi no na poe puuwai eleele.

            E kuu alihikaua Lihano ke hilinai nei au i kau mau hoike ana a pau, a o ka’u nae e upu nei e hoolohe mai ka mea ma@ loa i ka’u leo pale, a e haawi @ mai kuu mau enemi @ o ka p@ aku ai a@ hoopai k@ko@ maluna o lakou mama, o kuu hoi ana @ hooluolu no ka wa pau ole ma ka aoao ka’u me @ ai i hale e aku la i ka make.

            Nolaila, e Lihano no ka manawa hope loa ke kauoha hou aku nei au e hoouna koke ia aku na koa ma na wahi like ole me ka noii pono ana i na poopoo a pau, a aole hoi lakou e huli hoi koke mai a hiki i ka hala hope ana ae ia lakou he kanakolu mile, aka, nou e Lihano e noho mai oe, oiai, ke hopohopo nei au, aole paha i mamao loa aku na powa, a e hoea mai no auanei lakou @nei i ko lakou wa e ike ai ua nawaliwali kakou, a lawe aku i ke kino puanuanu o ka’u mea i aloha ai.

            Na keia mau huaolelo a ua Alanadela nei i hoihoi pono iho i ka manao pihoihoi o ua Lihano nei a ka wai ua lana malie.  A me ka leo kauoha mana piha ua huli ae la oia me ka maalea nui a pane aku la me ke kuoo nui.

            Ano, e kuu mau kanaka hoolohe ua loaa mai la he kauoha ano nui, a ua makemake ia oukou e hooko hookaulua ole, oia hoi, e imi aku i na enemi nana i hoopoino iho i ke ola o ke koa opio e waiho nei, a ao le loa ouka@u e hoi mai a hiki i ko oukou kaa ana mawaho aku o kana kolu mile mai anei aku, aka hoi, ina e loaa aku ana na lawehala maloko o na palena i olelo ia ae la e hoopaa iho i ko lakou mau lima me na apo hao a lawe koke mai ia lakou maanei me ka hookuu ole aku i kekahi mea mahuka.

            I ka hooki ana iho o ua Lihano nei i kona leo oia no ka wa i puia ae ai ka lewa me na leo h@ o na koa e hoohoana, e ola loihi ka moi wahine i ke akua, a e lukuia kona mau enemi, me ka hookamani nui i huli ae ai lakou a nalowale aku la iloko o ka pouli.

            I ka wa i nalo aku ai na koa iloko o ka pouli malalo o ka hooko kauoha, oia no ka wa i kauoha ae ai o Kaisa, ka hoaloha pili paa o ke koa opio o na la i au@ihope aku la, i na koa kakaikahi i koe iho e hoihoi ia ke kino make o ke koa Walata no kahi pupupuhale o ka moneka no ka ike hope ana iho o kana aloha a nalo aku no ka wa mau loa.

            E like me ka makemake o ke kanaka aoo i kokua ia hoi o ka wahine e lulumi ia ana e na haawina kaumaha, pela na koa i hooko aku @ a iloko o na minute pokole wale no aia oia ke waiho oni ole la maloko no o ke keena ana i uwili iho ai i na hora mamua iho.

            Ma keia wahi i haalele aku ai o Kaisa i kona hoaloha opio me na noonoo o pauma ana iloko o kona puuwai, aole e hiki i kona mau maka ke pili a hiki i ka loaa ana o ka poe nana keia mau hana lapuwale, me ka helelei ana iho o kona waimaka i ka hoomanao ana ao, ua h@ mai la kona hoaloha i pili paa ai i ke @ a me ka @, a noho hookahi i keia @ i p@ i ka i@a a me ke kaumaha.

            A @ kona wa e hoonana ana i ko na aloha no Walata, ua haupu koke ae la oia he mea pono nona ka hele ana aku i ke kahua i pepehi hooma inoino ia ai.

            Nolaila, me ka hookaulua ole iho huli ae la oia a h@i aku la iloko o ka hale, a i kona ike ana aku i ka moneka e hoomalielie ana i ka wahine opio, ua hoopa malie aku la oia i kona poohiwi a haawi aku la i na hoailona e hoike aku ana ua makemake oia e hui me ia me ka ike ole hoi o na mea a pau.

            A he mea oiaio, e like me ka makemake o ke koa aoo pela ka moneka i hooko aku ai me ka palan@ he a puka aku @a iwaho.

            I ko laua wa i halawai ae ai he alo a he alo, ua pane aku la o Kaisa i ka moneka penei:

            E kuu hoaloha he manaoio ko’u aohe poopoo i koe o keia mau ulu i n@ i ka ike ia o oe, a mamuli o ko’u ike ana o oe hookahi wale no ke kamaaina, pela au e ninau nei he manaolana no anei kou e loaa ana ke kahua i pepehi ia ai ke kana ka opio?

            Na keia mau huaolelo a Kaisa i hoopuiwa ae i ka moneka a huli ae la oia me na maka pihoihoi a pane aku la.

            E kuu hoaloha maikai he kamaaina io no au i na wahi a pau o loko o keia mau ululaau, a aone hoi poopoo i nele i ka @keia @’u , aka, o ka huli ana aku i ke kahua kahi i pepehi ia ai o ke kanaka opio a hoaloha ou iloko o ka pouli he hana paakiki loa, nolaila, ina he manao kou e huli aku i keia wahi, e hoomanawanui iho a hiki i ka oili ana mai o ka malamalama ma ke kaka hiaka nui o ka ia apopo a he manao lana ko’u aole no e hoonele ia ana ka kaua huakai me na pomaikai he nui.

            Aole e kuu hoaloha, mai hoopa nee i ka kaua huakai no ka la apopo no ka mea, o ka manawa kupono wale no keia, oiai, ke koko i oili aku mai ka oiwi aku o ke kanaka opio no luna o ka honua @ makamaka hou ana no he meheu maikai loa ia e hoike moakaka ana i kahi o ka pepehi kanaka i lawelawe ia ai.

            Nolaila, e ka moneka kuu hoaloha a’u i hilinai piha ai, @ mai i ka’u noi i keia wa ano, e hele kau@ he hana nui ka’u i makemake ai o hooko aku @, E ae mai a m@ hoole mai i keia leo uwalo ia oe.

            Mamuli o ka p@k@la paakiki loa o Kaisa ua hiki ole i ka moneka ke hookuikui olelo h@u @, aka, o na huaolelo hope i poha mai mai kona lehelehe mai.

            Ina o paakiki loa ana oe i keia manao hele i ka po ke hopehope nei au e halawai ana kaua me ka make ma ka lima o @ powa.

            E ka moneka @wale o ka make o ka hopena no ia e loaa ana i na mea a pau, a aole no hoi @ pakel@ ana ina o ka hora ia a ka@ nana oe i hana i makemake ai e kaili i kou ola makamae, aka, ina aole ia o kou wa i makemake ia ai e make, e ku no kuu pahikaua a paio no kou ula mai ka hoopoinoia ana mai e na enemi.

            I ka hooki ana iho o ua Kaisa la i kona leo, a i kona ike maopopo ana ua ae aku ka moneka i kana noi oia koke no kona wa i hoi aku ai no loko o ka hale a kahiko malu iho la me ka ike ole o kekahi kino kanaka, i kona mau lako kaua.

            No ka moneka hoi i ka hala ana aku o ke kanaka aoo no loko o ka hale, ua haawi ae Ia oia he leo kahea i kana ilio ma ka @hopio ana me ka malie.

            A i ka hooki ana iho o kona leo hokio ua lohe aku la oia i ke kapa lulu ana mai o kekahi mea me ka lohe pu ana aku i kekahi leo aoa ilio, a iloko o ka manawa pokole loa hanu ana ka iho mana kapuai o kona haku.

            Ma keia wahi kulou iho ai ua moneka la me ka hamohamo ana iho i kaua ilio me ka pane ana iho.

            E Rova kuu hoa o keia mau ulu laau mehameha he hana nui ka kaua e hooko aku ana i keia po, a ua makemake au ia oe e hele pu me u’u, a e haawi hoi i kou ike hanu meheu pohihihi i hoopokole ia ai ke kaua luhi.

            I ka pau ana o keia mau olelo a ua moneka nei i kana ilio punahele oia no kona wa i aoa hou ao ai me he mea la e hoike mai ana ua ma kaukau oia no ka hana.

            Maanei i huli ae ai ua moneka la a hoi hou aku la no loko o ka nale no ka liuliu ana iaia iho ma keia huakai pohihihi i maopopo ole ko na hopena.

            Mahope o kona hookomo ana iho i kekahi @ipukukui hele po ma kona poli a me ke kakua ana ae i kekahi pahikaua oi@ua @a kona puhaka ua puka hou aku la oia iwaho, a ia wa no i halawai aku ai ua moneka nei me ke koa aoo Kaisa e kahana nona mawaho, ua kahiko pono ia ke kanaka aoo me na lako kaua, ma kona lima akau e paa ana oia he pahikaua, ma kona lima hema he palekaua, a ma kona kua he koi kaua, a me kona pohaka he pahi poniaka a me kekahi ne@ keleawe, a i kona ike ana mai i kona @ ha moneka, ua pane mai la oia me ka l@ hauoli i ka i ana mai.

            E kuu hoaloha moneka ua ma kaukau anei oe @ pu aku me a u ma keia @ pohihihi i keia mau hora o ke ku@ a@

            Ae, eke koa @ ole, a o keia ilio nei ko kaua alakai.

            I ka hookuu @ o ka moneka i kona @ i lawe aku ai i ka ilio me ka hoohana ana aku i na kulu koko o kekoa Walata e hoop@ i ka honua mamua iho o ka hale.

            @ i kela po.