Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 37, 15 September 1900 — Page 5

KE ALOHA AINA

POAONO, SEPATEMABA 15, 1900.        5

 

KE KAHUA KALAIAINA DEMOKALAKA.

(Unuhiia e J. E. Bush.)

(Hoomauia.)

KA MANAO MONROE.

   O ka olelo kuahaua ma ke kahua kalaiaina i aponoia ma ka Halawai Ahaelele ma Piladelapia i malama ia i Iune 1900, e i ana eia no ka Aoao Repubalika ke kupaa nei mahope o ka olelo o ka Rula Monroe, he maopopo loa he mau olelo oiaio ole a he apuka.  O keia mau olelo ua kue ia hoi e ka manao kalaiaina no a lakou i hooia akea ai, e kue ana i ka manao o loko o ka Rula Monroe, e lawe mai a e paa i ka mana maluna o na wahi akea o na aina e aku a me na lahui kanaka he nui wale maloko o ka mahele poepoe honua Hikina.

   Ke olelo hoopaa nei makou e malama pololei loa ia na Rula Monroe ma kona ano piha a pau ma na olelo ana a ma ka uhane pu hoi, oiai he mea kupono hoi i mea e keakea ia ai ka pahola ana mai o ko Europa mau mana maluna o keia mahele poepoe honua, a he mea kupono hoi i ko kakou noho mana ana ma na mea pili Amerika.  A ia wa hookahi no ke kukala nei makou aole loa e paa ia me ka ikaika a me ka ae ole e noho hoomalu ia e na mana Europa.

KUE I KA MANA KOA.

   He kue makou i na hana mana koa.  O kona ano he lawe pio i ko waho a he hooweli i ko loko, a he hookaumaha ma ka home.  He lima ikaika kona ano a he mea hoopoino hoi i ke kulana o na mea a pau e hapai ai i ka noho kuokoa ana.  O keia ka mea a kekahi mau miliona lehulehu o ko kakou mau kupa e noho nei i holo mai ai mai Europa mai.  He mea hoi e hookau iho ai maluna o ko kakou mau kanaka ake a aloha maluhia i ke koikoi o kekahi pualikaua nui kumau, i kekahi mau auhau kupono ole, a he mea hooweli mau hoi i ko ka lahui kuokoa.  Ua lawa loa hoi iloko o ka wa maluhia i kahi pualikaua kumau kupono a me na pualikoa mokuaina mai na ka lehulehu ae i a’o pono ia.  Aole hoi he wahi kekahi iloko o keia Repubalika no kekahi oihana pualikaua palena ole, ka mea e hoike mua ana ke ku i na hana hookikina e komo i ka oihana kaua a e hopu wale a hookomo e hele i ke kaua.  I ka manawa o ke aupuni e ku ai i ka pilikia o na koa puwalu i ae wale ka poe kupono a maikai a noho he pale no ka aina.  He mea maikai e hoomanao mau ia ua Pualikoa Lahui o Amerika Huipuia iloko o na puuwai o na aloha aina o kekahi lahui kuokoa.  He mau haawina a he palekana hoi na pualikoa oia ano.  No ka manawa mua iloko o ko kakouo moolelo, a e ike pu ia ana i ka manawa hookahi me ke kaua ma Pilipine, i ike ia ai ka haalele kaokoa ia o ka mea i malama ia no ka manawa loihi a i apono ia hoi, oia ke ano o ko kakou mau oihana koa puwalu.  Ke kukala ahewa nui nei makou i keia hana he kue i ke ano o na mea Amerika, he ku ole i ke ano Demokarata, a he ano Repubalika ole, a he hookahuli ana no hoi i na rula paa kahiko o na lahui kuokoa.

NA MONOPOLE PONOKINO.

   He mea hiki ole na monopole pouo pilikino ke palepale ia a ke hoomanawanui ia. E hoopio ana hoi i ke kalepa maoli ana e hoopaa ana hoi i ke kumukuai o na mea a pau i hana oie ia a o na mea hoi i hana ia a maikai, a mai ia ano hana e powa ana i ka wea hooulu a i ka mea nana hoi e ai a aahu paha.  E hoemi mai ana i ka hana a ka paahana a e ana i ka uku a me na kumu me ka manao paakiki, a e hoonele ana hoi i ka loaa ana he manawa e hoopomaikai ai i ka ikaika a me ka pono o na wahi kala uuku mai ka hoohana aku.  O keia ka mea oi hookahi i ike ia i hana ia no ka ohi ana i ka hua o ko hai hooikaika ana no ka hapa uuku mai ka lehulehu mai, a ina aole e kaohi ia ko lakou alunu, e lilo ana ka waiwai a pau maloko o ka lima o ka poe kakaikahi a e hoopoiuo ia ana hoi ka Repubalika.  O na hana hoohunahuna a me hookamaemae i ka ino nui he hoohuihui, a ka Aoao Repubalika maloko o ka lakou Papa Kalaiaina Mokuaina a me Papa Kalaiaina Lahui oia na hooiaio piha o na olelo i hooili ia maluna o ka Aoao Repubalika ne keiki kalaiaina no lakou na hui; ua hanai ia hoi lakou e ke kanawai a ka Aoao Repabalika, a ua malama ia lakou e ka mana hooponopono aupuni he uku no ka lulu dala a me na kokua i ka waihona dala kokua holo balota a ia aoao.

   Ke hoopaa nei makou i ka Aoao Demokarata e paio hoomaha ole maloko o na kulanakauhale, na teritori, na mokuaina, a ma ka aina holookoa, i na monopole o kanaka a me na hui ma na ano a pau.  E hookoia na kanawai a pau e kue ana i ka monopole a me na hui, a e hoohana a hooko ia hoi na kanawai i oi aku ka ikaika, e hoomaopopo ana no ka hookuu akea ia o ka ike e pili ana i na mea pili i na hui kalai waiwai mawaena o na mokuaina a e kono hoi i na ahahui kalepa e hoike, mamua o ko lakou hookumu ana i ka lakou hana, mawaho o ko lakou mokuaina ponoi, aole hoi lakou i hooi wale aku i ka helu o na mahele kuleana mamua o ke kuleana mahele waiwai io a aole no hoi i hoao e hana o like me ia, a aole e hoao nei ano, e monopole i kekahi lala o ke kalepa ana, a i ka hoohana ana i kekahi mea kupono no ke kalepa ana; a e lilo hoi, ma ke kanawai, na ka Ahaolelo e hoohana aku ka mana maluna o na hana kalepa ana mawaena o na mokuaina, a me na lawe leta ana o na ano a pau, e pili ana i na Ahahoohuihui Kalepa a me monopole.  E hoololi ia hoi na kanawai uku auhau ma ke kau ana ma ka papa helu o na wea komo wale na mea a na Ahahoohuihui, i mea e pale ia ai ka monopole malalo o ka olelo e kau ia ka auhau date i mea e hoomalu ia ai ko ka poe o ka aina e ko waho mai.

NA HANA OIAIO OLE A KA AOAO REPUBALIKA.

   Ka hana ole ana o ka Mana Hooponopono Aupuni, oiai aia iaia ka mana piha maluna o na lala a pau o ke aupuni, e hana aku i kekahi kanawai i manao ia e hooki a e hoohaiki mai i ka mana omo o na hui a me na hoohuihui ku ole i ke kanawai, a i ka hooko ole i na kanawai kue i na monopole a me na hui e paa nei ma ke kanawai, he hooia ana i ka oiaio ole o ka Aoao Repubalika ma ka lakou mau mea i olelo ai malalo o na huaolelo kauike oloko o ka Papa Kalaiaina a ia aoao.  He mea maikai hoi e malama ia ka pono o na hui a me na Oihana Hoohuihui ia, ma ko lakou mau kuleana a me ko lakou mau pono ma ke kanawai, aka, o na hoao ana a kekahi hui a monopole e akeakea me na pono akea o ka lehulehu a i ole e paa paha i ka mana nana lakou i ae e kukulu ia he pono e papa ia malalo o na hoopai kupono e lilo ai he mea hiki hou ole la lakou ke hana hou aku elike me ia.

KA HANA DALA MA KE ANA 16 I KA 1.

   Ke hooia a ke hoopaa nei makou i ke kumuhana kalaiaina o 16 i ka 1 i kukala ia ma ka Papa Kalaiaina Demokarata o 1896, a ke hapai hou aku nei hoi i ke koi a ia kahua kalaiaina no kekahi papa hana ana dala Amerika i hana ia e ka lahui Amerika no lakou iho e hiki ai ke hoala a hoomau ia kekahi ana kulike o ke kumukanawai o na mela@@ dala elua, a e pili aua hoi i kekahi mahele oia ano ana ka ae koke ana e hana ia me ka keakea ole ia o ke dala keokeo a me gula ma ke ana ratio o keia manawa o 16 i ka 1, me ke kali ole i ke kokua a ae ana mai paha a kekahi lahui e aku. * * * *

KOHO ANA I NA SENATE.

   Ua kakou makou i ka hoololi ia o ke Kumukanawai Federala a hoomaopopo ana no ke koho ana i na Senate o Amerika Huipuia ma ke koho pololei ana a kela a me keia kanaka, a he kokua makou i na koho pololei ana mai ka lahui mai ma na ano a pau.

ALAWAI NIKARAGUA.

   He kokua makou i ka hana koke ia o keia Alawai oki.  Ke ahewa nei makou i ka hoopunipuni o ka Aoao Repubalika i ka hooholo ole ana i ka Bila Kanawai no ia mea.  * * * *

NA TERITORI.

   Ke ahewa nei makou i ka hooko ole ia o ka olelo e lilo na Teritori o Arizona, Mekiko Hou a me Okalahama, i mau mokuaina e like me ka olelo a ka Aoao Repubalika, a he kokua makou i home rula no Alaska a me Poto Rico.

   E kokua no makou i ka hoomau paa ia o ka hooko ia ana o ke kanawai e papa ana i ke komo ana mai o ka Pake, a me ke kau ana aku o ia rula maluna o na lahui a pau o ia ano.  * * * *

 

Nuhou Kuwaho.

KA MA’I BUBONIKA MA GLASGOW.

   Glasgow, Scotland, Sept. 1.  Ua hoopuka hou ae ia ka Luna Malama Ola he hoolaha, ua hookomo ia aku la iloko o ka haukipila ma keia kakahiaka he ma’i hoohuoi.  He 83 ka nui o na ma’i e malama ia nei.  O kekahi poe i loaa mua i ka ma’i ke pii ae nei ko lakou oluolu.

HE HANA NOKAU LOA.

   Nu Ioka, Aug. 3.  O Thomas A. Edison, ke kanaka naauao lua ole o keia keneturia ma na mea pili uwila, ua olelo ia ae ‘ua kokoke oia e hoike mai i ka lehulehu i kekahi mea ano hou ana i imi ai.  He mekini e hoopuka ana i ka uwila me ka hoohana ole ia o kekahi ene@i@i.

   O keia mekini ano hou, ua hiki ke hoopuka mai i ka uwila mailoko mai o ka nanahu.  Ina e Lolopono ana keia mekini e lilo ana i mea waiwai nui, ua hiki ke ho malamalama ia na hale, a ke hooholo ia na ka kaa lio olo me ka emi loa o na lilu.

KE KULANA WA PILIPINE.

   Manila, Aug. 1.  O na nuhou e hoike mai ana i na kaua e malama ia ana mawaena o na puali Pilipine a me na Amerika ke hoea mau mai i kela a me keia la.  O na hakaka liilii ana mawaena o na koa Amerika a me na Pilipine a alele mau ia ana ia, a he hapanui o keia mau hakaka ana i papahi ae na Amerika ae i ka lanakila.

   Eia ke kuai hoemi nei ka Ha@ i kela mau la.  Nolaila, mai poina i ke kipa ae.