Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 37, 15 September 1900 — Page 6

Page PDF (623.73 KB)

This text was transcribed by:  Ashley Green
This work is dedicated to:  For my hometown, Kamuela

KE ALOHA AINA

6          KE ALOHA AINA, POAONO, SEPATEMABA 15, 1900

 

HE MOOLELO WALOHIA

NO

ALANADELA

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aa hu Keokeo

-A I OLE-

Ka Loea Hookani Pila Hapa o ke Kulu Aumoe.

            A ma kahi a na kino make e waiho mokaki ana i ku iho ai lakou malalo o ka hoomalamalama ana a na lama ahi a lakou i paa pu mai ai.

            O ke kahua ana i keia i malamaia ai o ka hakaka weliweli mawaena o na koa Italia a me ke kanaka opio, ka enemi hoi o kakou i makawelawela loa ai, ke kanaka hoi i kaili aku i ka puuwai o ko kakou moiwahine? Wahi a Lihano i ninau aku ai.

            O keia no ke kahua, wahi a kekahi o na kanaka i hooho mai ai, a maluna o keia kahua i hookoia ai o ko kakou mau iini, oia hoi, ka make ana o kela wahi aeahaukae. O keia mau kino make, oia no na poe i mauna aku i ko lakou mau ola malalo o ka hoohiki i hanaia.

            Ae, ae, ua maopopo ae la ia'u na mea a pau, nolaila, e huna koke aku i keia mau kino make me ka hakalia ole, no ka mea, he hopohopo ko'u o hoea mai kela hoaloha o ke kanaka opio a hoahuwale ia ae na mea a pau, a e hoomaopopo iho hoi oukou he mea keia na kakou e hunakele loa ai, a o ka mea e kue ana i keia he make wale no kona uku hoopai.

            Ae, ae, ua maopopo ia makou na mea a pau, wahi a na kanaka i hooho aluka mai ai.

            A iloko no o keia wa i hoomaka aku ai na kanaka e eli i ka lua me ka pupuahulu nui, me ke ake ana e nalo keia mau kino iloko o ka wa pokole loa, me ka manaoiana mau ana aole he mea nana e hoahuwale ae ana i ka lakou mau hana puuwai eleele.

            Aka, aia no nae na maka a me na pepeiao o ka moneka a me ke kanaka ano ke nana aku la i ka lakou mau hana, a ke hoolohe pu ia hoi i ka lakou mau olelo i nele me ka uhane aloha.

            A i kela wa aia ka puuwai o ke koa aoo ke lalapa ia la o ke ahi o ka inaina i ka ike moakaka ana ae, aohe he mau puulu powa ka mea nana i hoopoino i ke ola o kona hoaloha opio, aka, o keia mau kanaka hookamani no.

            E kuu hoaloha moneka, wahi a Kaisa i pane aku ai me ka leo hawanawana, ke ike maopopo nei ka ua me ka hoohewahewa ole, aole he mea e ae nana i hoopoino i ke oia o kuu hoaloha opio, aka, ua keia poe koa lokoino no ia a me ko lakou alakai puuwai eleele. Nolaila, o ka'u i makemake ai nau e hooko aku oia kou holomama ana e kii i ka wahine opio a lawe mai maluna o keia kahua i ike ai oia i na mea a pau nona iho. A owau hoi e kiai ae au i keia mau kanaka e hoao nei e hunakele i ke karaima koikoi a lakou i lawelawe ai.

            Ae, e kuu hoaloha maikai, i panai mai ai e kahuna moneka, oia wale no ke alahele kupono a kaua e hooko aku ai. Mamua o ko kaua hana ana aku i kekahi mau hana lima ikaika maluna o kela mau koa a me ko lakou alakai.

            Elike me ka makemake o Kaisa i hooko aku ai ka moneka, a nalo koke aku la oia iloko o ka pouli, a o ke kanaka aoo hoi aia oia ke kiai la i na kanaka e eli awiwi ia i ka lua no ke kanu ana aku i na kino make e ahu mokaki ana.

            No kekahi mau minute loihi ko Kaisa kali ana me ka uluhua no ka hoea koke ole mai o ka moneka me ka ui Alanadela, oiai, ua hohonu iho la ka lua, aia hoi, ua hoohikilele ia ae la oia i ka loha ana aku he mau nehe kapuai wawae e hookokoke mai ana ma kana wahi e pee ana.

            Ua hoohauoli ia mai la kona puuwai i ka ike ana aku aole ia no kekahi mea okoa aku, aka, no kona hoaloha moneka no ia, a ma kona aoao e ukali ana ka wahine opio i hoehaeha ia.

            I ko laua hoea ana mai ma kahi a Kaisa e pee ana, oia no kona wa i pane koke aku ai me ka malie.

            E ka wahine opio e nana aku i kou mau kanaka a me ko lakou alakai e hoao mai la e huna i ka hana ekaeka a lakou i lawelawe ai me ka manao kuhihewa ana ua nalo loa mai ka ike ia ana.

            Elike me ke kono a ke kanaka aoo pela ua aliiwahine nei i nana aku ai i na koa a me ko lakou alakai Lihano e kanu nei i ko lakou mau hoaloha i make. A no kona maopopo ole i ke ano o na hana e lawelawe ia nei, oia kana i huli ae ai a ninau aku la me ke ano pihoi hoi.

            E Kaisa kou hoaloha maikai, e hoike mai heaha ke kumu i halawai ai kela mau kino me ka hopena manaouao, a heaha hoi ka manao o kela mau hana kanu pupuahulu e lawelawe ia mai la i keia mau hora o ke kulu aumoe?

            Ae, e kuu haku wahine e hoike aku no au ia oe i na mea a pau a'u i lohe iho nei. O kela mau kino make e ahu mokaki la, aole he mea e ae nana i hoopoino aku i ko lakou mau ola, aka, na kau aloha no ia i na minute hope o kona oia ana. A e hoomanao iho o ka poe nana i hoopoino aku i ke ola a kau Walala aole ia na kekahi poe okou aku, aka, na kou mau kanaka no ia i hoike hoopunipuni aku ai e huli ana lakou i na L@ Aina i Hookau aku i keia make weliweli maluna o kau aloha. A maanei pu iho hoi oe e ike iho ai he mau ilio have kou mau kanaka i komo iho i na aanu hipa.

            Na ke a mau olelo i hoomoakaka aku i ka wahine opio i ka poe nana i hoomainoino i kana Walata, nolaila, me ka inaina nui e hoonaku ana ia loko o kona puuwai i hali mai ai oia me na waimaka e hiolo makawalu ana a pane mai la.

            E koonani ia na mana lani, no kona hoahuwale ana mai la i na hana weliweli i lawelawe ia ma kahi malu.

            A me keia mau huaolelo i poha ae ia ma kona mau lehelehe i haalele iho ai oia i kona mau hoaloha, a hele aku la no kahi a na koa e kanu ana i na kino make me ka puuwai hopo ole, me ka unuhi pu ana ae he pahi hou puuwai mailoko ae o kona poli.

           

HE MOOLELO WALOHIA

NO KA

LEDE ELENORA

Ka Ui Nohea i Hookaawale ia mai ke Alo aku o na Makua.

-A I OLE-

Ka Wahine Opio i Anamo i na Koikoi a Kona Makuakane i Hana ai.

MOKUNA XI.

KA PUPUHALE MALOKO O KA ULULAAU

            I ke aka hope ana ae o keia la weliweli, ka la hoi i mawehe ae a ka pili mawaena o ka makua a me ke keiki, ka wahine a me ke kane, a i ko Wile nalo ana aku no lalo o ka honua e auamo ana i ka hewa i hookauhihi wale ia aku maluna ona, ua hiki ole ia Nele ke hoomaha malaila no kekahi mau la no ka hele mau ana e lu iho i kona mau kulu waimaka maluna o ka lepo o kana mea i aloha, no ka mea, aia kana keikikane hookahi wale iho no ke waiho la iloko o ko lakou wahi pupupu hale me ka hoomailo ana a ka ma'i.

            Na keia pilikia o hope i kono mai iaia e haalele koke iho i ke kulanakauhale a huli hoi aku no ka home ana i hele mai ai. He mea oiaio, aole ke kahunapule i aa e hookuu hookahi aku i ka wahine opio i hookaumaha ma kona alahele hoi no ka home, a mahope o ko Gaderika waiho ana aku i kona ekalesia iloko o ka hoomalu ana a kona mau hoahanau ua hoi hou mai la oia a hana iho la i ke kaa a ka wahine opio a me kona makuahine aoo i i hele mai ai i ka po mamua aku.

            I ka makaukau ana o na mea a pau, ua kau aku la ke kanunapule me ka wahine opio i hoehaeha ia, a mamua o kona alo e hiipoi ana oia i kana lei.

            Aohe huakai a Nele i hele ai mai kinohi mai e like me keia ka ehaeha, e ike mau ia aku ana kona wai aka e inohe mai ana mai koua mau holohe mai, i kona wai e ike aku ai ua wahi i pili aloha ai me ka ua kane a i haalele ino ai i kia hoomanao na kona puuwai i na wa a pau ana e maalo ae ai maluna o ua alanui mehameha la, aka, aole no nae ke kahunapule i noho haina u iho, aka, ua haawi mau aku la oia i na olelo e homama ia ai ka puuwai o ka mea i hookaumahi ia ma ka himeni a me ka pule ana, a ua lilo kana mau hana hoohauoli i mea kokua nui i ko ka wahine opio mau hora o ke kupilikii loa a hiki i ke kokolo ana mai o ka poeleele aia no na kamahele ke naue malie la ma ke ala loa.

            A mamua o ka aaki paa ana iho o ka pouli, ua hoea aku la na kamahele no ka home aloha o Nele, a mamua ae o ka lakou lele ana mailuna aku o ke kaa, ua hoea mai la ke kauwa wahine o ka hale nona ka inoa o Asi, a apo mai la i na malihini no ka hookipa ana ia lakou maloko o ka home.

            Ua puili koke aku o Nele i kana kauwa wahine me ka helelei ana iho o kona mau waimaka i piha me ka ehaeha, aole nae oia i hoohakalia iho malaila, aka, ua huli ae la oia a komo aku la ika home i hoonele ia me na helehelena aloha o kapa Wile, no ke ake nui e ike i ka helehelena o kana keiki e waiho ana iloko o ke kulana nawaliwali.

            I ka nalo ana aku, ua huli ae la ke kauwa me ka leo pihoihoi a ninau aku la i ke kahunapule i kona wa i lalau aku ai i ke kamaiki e moe ana ma ka poli o ke kahunapule.

            Auhea ka haku wahine aoo Nora?

            Aole makou i ike iaia, wahi a Guderika i panai aku ai, a ua nalowale oia ma ka la i hooko ia ai o ka hoopai weliweli. A i ko'u wa e hoi aku ai i ke kulanakauhale e hoao no au ma na ano a pau a huli aku iaia. A i keia wa e Asi, mai hoehaeha aku oe i koa haku opio ma na ninau a pau i pili no na mea i hana ia ma ke kulanakauhale. Mai hoao oe e hoalaala i keia manao i na no oia e hoao ana e hapai mai aka, e hoao oe e huki aku i kona manao ma kekahi mea okou aku, a e hoolilo aku i kou manawa ma ka malama i na i na opio a me ko oukou wahi home nei. A pehea ka opio ma'i?

            Ua oi loa ae kona kulana nawaliwali, wahi a Asi ka wahine lawelawe.

            Ua haalale koke iho la ke kahunapule i ke kaa a komo aku la no kuhi o ka mea ma'i a waiho ana, a loaa aku la o Nele e kulou ana ma ke aoao o kana keiki, oiai, oia e waiho ana iloko o ke kulana ohewahewa me ka hoomaopopo oia ae i kona makuahine e uwe nei.

            Ua huli l@ mai la ma ka Mauna Loa o David Kahuokalani, kekahi o na alakai o ka Lahui, mai ka lakou kuakai haiolelo aka nei ma ua mokupuni no ka pono o ka Aua Kaokoa.