Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 40, 6 October 1900 — Page 5

Page PDF (738.48 KB)

This text was transcribed by:  Shawna Alapa'i
This work is dedicated to:  Uncle Larry Wah Hin

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 6, 1900

 

OWAI ANA KA ELELEL?

 

            Oiai hoi, he ekolu o kakou mau aoao kalaiaina e alualu nei no ko ka lehulehu kakoo mai, he ekolu ana no poe moho elele e kohoia aku ai no ka Ahaolelo Nui ma Amerika Huipuia.  Na wai ana la ka ai a lakou?

            He mea maopopo aole o lakou a pau ke kohoia aku ana, aka, he hookahi wale no o lakou.  O la mea nui a kakou e noonoo ai, owai la o na moho ekolu ka kakou e koho ai?  Owai la o lakou kai kupono e hele no kakou mao?

            Ua maopopo lea no hoi paha ia kakou he elua no mau aoao kalaiaina nuima kela aina nui mao, nolaila paha hoi, o ka mea pono ia kakou e wae ai, o kekahi moho a kekahi o ia mau aoao kalaiaina maanei.  Ua hilinai makou ua kupono loa no ka aoao Kuokoa Home Rula no na hana kuloko o ke Teritori nei, a i ka hoao ana aku hoi e kikoo mawaho, ke hopohopo nei makou e haule pahu ana.  Malia na kuhihewa makou ma ia, eia nea, o ka makou no nei e hoomaopopo ae nei.

            Ke hilinai nei no hoi makou o ka mea i kupono e kohoia no ia kulana, e pono oia i mea i ulakolako nona iho, aole hoi e piepiele aku, oiai hoi, aole kahi uku o $5,000 no ke kau i lawa pono no ia mea, no ke kumu nana ponoi no paha e uku kona lilo kaahele, ka noho ana ma o, kana kakauolelo, ke manao oia pela, a me kahi mau lilo e ae e ukali mai ana mamuli o ai kulana kiekie.

            Nolaila hoi, o ka moho a ka aoao Kuokoa Home Rula i manao ai, mawaho ae o kona kupono a kupono o e paha ia kulana, he ka naka nele oia.  Aka hoi, o na moho oiwi a kekahi mau aoao ae i manao ai, he mau mea no laua i ulakolako a i kuokoa no laua iho.  Aia makou iwaena o ia mau moho elua.

            Ua ike kakou a pau ia laua a elua, oia hoi, i ke “keiki alualu bipi o na mauna,” ka moho Repubalika, a ia Kama’lii Kawananakoa, ka moho Demokarata, a no ka inoa hope hoi makou e puana ae ai i na lalani mele kaulana a kahiko,

“O ke alii wale no ka’u makemake, O ka luhi o maua me ia nei.”

            No ka mea mua, ua maopopo loa aia oia malalo o na lima o mea ma ae, he mea no hoi i ikeia o kakou a pau i na makahiki i aui ae a e nee malie nei no, aohe oia i puka laelae mai loko mai o ka nahele neneleau hihipea.  A no kekahi iho hoi, aohe a kakou hop@ana no kona hihipea, no ka mea hoi, eia no oia ke lawelawe ponoi nei i kona pno iho, aohe he kaukai aku ia hai.

            Ina kakou e hoouna ana i elele Repubalika, ua like no ia me ko kakou apono aku i ko Hawaii nei hoohui limanui ia ana mai e Amerika Huipuia malalo o Peresidena Makinile, ke poo alakai hooponopono aupuni Repubalika, aka hoi, ina kakou e hoouna aku ana i elele Demokarata, ua like no ia me kekahi pai maopopo loa aku ia Peresidena Makinile a me ka aoao Repubalika, a he hoahewa maopopo loa hoi i ko Hawaii nei hoohuiia ana mai.  Pehea, aole anei hoi ia he mea oiaio, e hiki ai hoi i kela a me keia mea koho ke ike mai mona iho?

            Ke hilinai nei makou he mau kumu kupono loa keia ae la na kakou a pau e noonoo akahele mai ai mamua ae o ka lele awiwi ana aku e apo i kahi a me kahi o na moho.  Ua maopopo loa ka moho Repubalika, ua wae lokahi ia iho nei oia; a o ka ka aoao Demokarate hoi koe, eia nae, ua maopopo loa no i nei wa e lilo ana ia i ke Keikialii.

            A no ka aoao Kuokoa Home Rula hoi, e lilo aku ana no paha hoi ia i na mea e alualu a e ake nei e loaa ia hanohano, a nona hoi makou e minamina nei, oiai hoi, ua hilinai makou aole oia i lawa.  Ina nana io i hooikaika a loaa mai nei i ka lahui ka pono koho balota, alaila, he mea pono ke ike aku iaia, aka hoi, eia makou ke haoaho nei, mo ka mea, na hewa kona hoomaopopo ana iho i kana olelo makuahine a paa mai la oia i kepau no ka malama ia o na hana kau kanawai ma ka olelo namu a na haole.  Heaha hoi keia hoohemahema ana ona?  Nolaila hoi, ina ua hemahema oia ma ia, e oi loa aku ana no kona hemahema ke hoouna ia aku.

            O ko makou hilinai, na loaa mai kela pono hiwahiwa ia kakou ma o ka hooikaika like ana o na aoao kalaiaina nui a elua.  Ina he kanaka hookahi kekahi i kupono e mahaloia aku e ka lahui no kona hooikaika ana no kakou, alaila, ua kupono ia e lilo ia Lunakanawai Liilii (Little) o Hila.  Oia maoli no ka mea nana i nai ia pono a loaa mai la ia kakou, eia nae, me ka hiki ole no ia kakou ke hoole lo ai ko kakou hoa oiwai, oiai hoi, ua haawi kokua no oia ma kahi a palaka loa hoi ma kekahi,  Ae, na hoohemahema oia ia kakou a nana no hoi ka haole ia lakou iho, i mea paha hoi no ko kekahi poe kupono o kakou e haole ai, a koe no na poe ike namu.

            Nolaila, i mea e hoohoka maopopo loa aku ai ia Peresidena Makinile, ua ahona ia kakou @ kakoo lokahi aku i ka luhi a kakou a pau.  Ua hilinai makou aia iaia kakou e pono ai, aole i kani mea okoa aku, a e hewa ole no hoi kakou ke kakoo kau iaia me ka ikaika a pau i loaa ia kakou.  Ina he oiaio ko kakou aloha aina, e pono e haawi aku iaia, aole hoi i kahi ohe luli wale i ka makani.

 

KEKAHI KUMUHAHA A KA AOAO KUOKOA

 

            He mea kahaha loa no ko makou puuwai ka ike ana iho, aia maloko o ke kahua hana a ka Aoao Kuokoa Home Rola i hooponopono hou ia mai ke kahua hana ae a ka aha elele nui a ia aoao i malama ai ma Honolulu nei, ma ka la 7 o Iune, 1900, he pakui e hoopilikia ana i na Hawii,  A oua pakui la e heluhelu ia ana penei:

            “E hooikaika no makou e hookomo ia mai na limahana iloko o ka Panalaau o Hawaii nei, mailoko mai o na poe kupa o Amerika Huipuia.”

            Ma ko makou hoomaopopo ana o keia kekahi kumuhana kupono ole a na alakai o ka Aoao Kuokoa Home Rula e lawelawe ai, oiai, he hana ia e hoonele, a e hoopilikia ia ai ke kanaka Hawaii ma keia mua aku, ma keia koi ikaika ana aku i na limahana Amerika e komo mai, aka, e waiho malie ia aku keia kumuhana na na poe hoohui aina e hoopilikia mai ia kakou, aole hoi na kakou no e imi i poino no kakou iho.

            Nolaila, he mea pono i na Alakai D. Klauokalani, R.W. Wilikoki a me J.K. Kaulia, e kiola loa aku i keia kumuhana iho a lakou i hookomo iho ai maloko o ko lakou kahua hana no ka pomaikai o na limahana Hawaii.  O keia ka KE ALOHA AINA leo uwalo i keia hana hookaumaha a ka Aoao Kuokoa Home Rula.

            Ua hoopuka ia keia kahua hana i hooponopono hou ia maloko o kekahi mau nupepa namu o ke kulanakauhale nei, a me kekahi mau pepa liilii i pai ia a hookomo ia maloko o Ka Loea Kalaiaina o ka Poaono nei.

 

            Ua haawi makana aku na lala o na Ahahui Kalaiaina a me Aloha Aina i ka Moiwahine Liliuokalani me kekahi kii pena o Kona mau hiohiona nani, ua apo ia mai keia kii makana me na manao aloha, ma kela Poalima aku nei.

            O ka Peresidena a ka Aoao Demokarata a me ka Aoao Kuokoa e makemake nei e ike aku e noho ae ana ma ka noho Peresidena o Amerika Huipuia oia no o W.J. Barai@@@, ka Peresidena a ka Aoao Demokarate, ke kanaka i hoike ae kona manao e hoihoi hou ia ke kuokoa o na wahi a Amerika I Huipuia i pakaha ae ai i ka wa o ka Peresidena Repubalika e noho maua ana.

 

AOHE HE PUALIKOA I KOE

 

NAHAHA LIILII KE KULANA O NA BOA I KEIA WA.

 

            Ke Hoonawaliwali Mau ia la Lakou e na Beritania maluna o ka Mokukaua e Laweia ai o Kreiger no Holani.

 

            Ladana, Sept. 20,  Ua telegarapa mai nei o Haku Robata mai Nelsprint, ma ke alahao Pretoria Delagoa Bay, aole i mamao loa mai Komatipoort mai, kahi hoolulu kauahi mawaho, no ka la 19 o Sepatemabe, penei:

            O na Boa he 3000 i auhee aku mai Komatipoort aku mamua o ka nee ana aku o na Beritania mai Machadodorp aku, he 700 i lakou i komo aku iloko o ka Pnalaau o na Pukuku, a o ke koena iho o lakou ua mahuka aku maua alahele like ole, ma ka muliwai Komati, a lawe ae la i kekahi mau wahi ma Lombobo.

            Ladana, Sept. 22.  Ua loaa mai la keia mau hoike malalo iho mai a Haku Robata mai.

            Pretoria, Poalima, Sept. 21.  Ua hoonee aku o Meheun i na Boa ma ka muliwai Hart, ma ke komohana o Klerksdorp a lawe pio ae la he pukuniahi 15 paona i lilo o na Boa ma Colenso.  Ua hopu pu ia he 26 kaa ukana 8,000 bipi, 4,000 hipa.  20,000 poka a me 28 poe pio.

            Ua lawe aela o Keneratat Hildyard is Vryheld, ma ka la 19 o Sepatemaba, me ke kipaku ana aku i na Boa mai ko lakou kulana ikaika aku.  He kakaikahi loa ka poino o na Beritania.

            Perim. Sept. 20.  O ka mokukaua Holani Selderland e holoaku ana oia no ke awa o Delagoa Boa no ke kii aua ia Peresidena Kreuger a lawe mai iaia no Holani.

            No na mea e pili ana i ka lawe ana mai o ka mokukaua Holani ia Peresidena Kreuger mai Lourenso Marques no Europa, ua hana ia ia e ke aupuni Holani i ka wa i hoomaopopo ia ai na makemake O Peresidena Kreuger a holo i Europa no ka imi ana i ke ola maikai no kona kino, ua hoike aku ke aupuni Holani ia Beritania Nui no keia kumuhana, a ua lohe ia mai aile o Beritania e kue aku ana i keia huakai no moana a Kreuger.

 

            Ke @ ia aku nei na poe, i @ i kupono hoi i ke lohe @ aole i hoopaa i ko lakou mau inoa e hele koke ae o hoopaa i ko lakou mau inoa @ @ Pa[a Naua, oiai, he mau la pokole @ no koe o ka pau no ia o ka aohe ana o ka Papa Naua.