Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 49, 8 December 1900 — Page 2

Page PDF (709.65 KB)

This text was transcribed by:  Julia Ann P Kaupu
This work is dedicated to:  Charles Kauhi Kaupu, Jr.

KE ALOHA AINA

2      POAONO, DEKEMABA 8, 1900,

 

HONOLULU......DEC 7, 1900

POE KUE IA DOLE.

            Ua hoopuka ae nei ka nupepa Avestataina o keia Poalima he manae pepa e hoikeike ana aia no oloko o ka auna hoohuaina he poe kue ia Dole.  A ua hoouna ia aku nei e lakou na leta e pekapeka aku ana ia Peresidena Makinile a me Lunahoomalu Hanna o ke kumu i haule ai ka paa balota Repubalika ma Hawaii nei ma o Dole la no ia.

            O keia amu hana imihala ia Dole ua lawelawe ia mamua a mahope o ke koho balota ana.  E hoikeike ana mamuli o Dole i haule ai o Sam. Paka no ka ahaolelo a me na moho holo balota e ae o ka aoao Repubalika.

            O na poe nana keia mau leta i kakau aku nei oia no o Lunakanawai Humphrey, Gear a me kekahi poe o ae.  Wahi a ua nupepea ila*.

            No ka mea e pili ana ia Dole, ua ike na poe maanei aole ana mua hana hooikaika koe wale no elite me na tansani kanaka elua a i ole okolu i kakoo i ka hoohuiaina a na Hawaii i kue ai.  Ina no e Sewall ma ia wahi e loaa ana ao ia haawina hookahi, no ka mea, o Sewall ke kanaka ma ke ano he Kuhina Amerika i sila i ka panina o ka hoohuiaina.  O ka hapanui o na kanaka Hawaii i ko lakou wa i hiki ai i kahi koho balota, ua hoopaa aku la lakou i ko lakou mau balota no ke kue ana i ke kumuhana hoohuiaina a Amerika a ola kue ana ua kue a ka ia ia Peresidena Kaminile e like me ke kue ia ana o Dole, a pela mo o Sewall ina no oia malaila.

            O kumu no paha i ulu mai ai keia mau kue ana mawaena o ka pohai o na Repubalika mamuli no ia o ka makemake ole ana o kekahi poe ia Dole i Kiaaina, me ka makemake ana o Sewall ke lawe ae ia kulana.  No kakou iho e nana aku no kakou i ka lakou mau hana paonioni me ka malie.

 

HE ELUA A LA HAUOLI.

            E malamaia ana e ka hoomaua Moramona he la elua hauoli no ka piha ana o kanalima makahiki o ke kukulu ia ana o ia hoomana ma keia mau paemoku i keia Poakolu iho.  Ua hookuu akea ia aku la ka halapaikau koa i na hoahanau Moramona no ka malama ana i ka ahaaina nui maloko o laila, a ma ka halekeaka Ofiuma e malama ia ai he ahamele me na hana haipule no elua la.  E lilo ana na hooponopono ana o keia hana mui malalo o Lunakahiko Wooley a me kekahi poe e ai.  Eia na Moramona ke kali aku nei i ka hoea mai o Peresidena Lourenzo Snow, a e na una a'o Geo. Pukuniahi a me Joseph Kamika, mauna o ka zealandia i keia Poakahi iho.

            Eia pu na poe hoahanau Hawaii kakaikahi oia hoomana e ola nei, i ke i ka hoea mua ana mai o Geo. Pukuniahi i ka la 12 o Dekemaba 1850, ke kali nei no ka haawi ana aku i na puili lima pumehana ana me ia.

            Mahope o ka pau ana o na hana iubile ma Honoluu nei e hele loa aku ai ua makua nei no ka panalaau o Laie.

 

HE LETA WALOHIA.

            Ma ka halawai ana a ka Papa Ola ma ka Poaha nei, ua heluhelu ia mai la kekahi leta ku i ka walohia mai a George Kanikau mai, he Hawaii i loohia me na palapu a ka ma'i lepera e noho ana ma ke kahua ma'i o Kalaupapa.  E uwalo mai ana i ka Papa Ola, e ae ia aku kana wahine e hoi pu aku iloko o ka panalaau o ka ehaeha mahope hoi o ka ae ana o kana wahine iaia e hoi aku a noho pu me ia, a na ka make e hookaawale i ko laua pili aloha ana.  Mahope o ka noonoo ana o na lala o ka Papa Ola, ua ae aku ia lakou i keia wahine e hoi pu me kana kane maloko o ke kahua ma'i Iepera ma ke ano kokua, a ua haawi ia aku na Luna Nui Reynolds e malama i keia wahine a hiki i k a hoea ana aku imua o ke alo o kana kane, a penei ua leta la:      

                        Kalaupapa, Nov. 23, 1900.

I ka Papa Ola Hanohano.

            E na Keonimana:   O ka oukou kauwa haahaa ma keia ke noi aku nei e ae ia mai ka'u wahine, Mrs. Karoline Kanikau e komo mai iloko o ke kahua ma'i lepera nei no ka noho pu ana me ka mea nana keia noi ma ke ano kokua nona no keia mau kumu:

            Akahi, o ka mea noi ua kokoke e pau ka hiki ana iaia ke hoohana i kekahi o kona mau lima.  Ua hoike mai ke kauka ia'u mamuli o ko'u holoi mau ana a me ka auau mau ana i ka wai huihui, he mea hoi i hiki ole ke hoopau ia koe wale no ma ka loaa ana he kokua.  A ke hopohopo pu nei ka mea noi i kekahi lima e poino ana no ma keia mua aku.

            Elua, o ka noho ana ma ke ahi i ka wa e keku ai a i ole e aiana ai, he hoopii awiwi ana ae ia i ka ma'i.

            He manaolana ko kou mea noi, no ka ae ia ana mai i kokua, he hoopau ana aku ia i ka pii hiiwawe ana mai o ka ma'i, a e loaa pu ana hoi i ka mea i hoehaeha ia he mau hooluolu ana ma ka home.  Ua makemake ka'u wahine e noho pu me a'u ma ke kahua ma'i nei, ina e loaa mai ana he ae ia ana, a aole hoi ona ohana e ola nei.  I keia wa eia oia ke noho nei me ko'u ohana.

            Me ka manaolana e lawe ia mai ana ka palapala hoi a ka oukou kauwa e noonoo ia imua e ko oukou hanahano, ke hoike nei au me ke aoha.

                                    GEORGE KANIKAU.

 

NA MOKU HALI LETA.

            Ona eke leta a pau o ka haleleta ua manaoia aole e hoouna ia ma na mokuahi holo pili aina a pau elike me keia mau la e ike ia nei, aka, ma keia hope aku e hoouna ia aku ana lakou maluna wale no o keia mau moku o na awa a pau o keia mau paemoku, penei:

            Malulani no Kauai, e haalele ana i na Poalua.

            Claudine, Mauna Loa ame Kinau e haalele ana ma na Poalua no Maui.

            Kinau no na awa makani o Hawaii, Mauna Loa no na awa o Kona ame Kau.

            Lehua no Molokai.

 

KA HUAKAI A W. H.  PAIN NO AMERIKA HUIPUIA.

            O W. H. Pain i haalele iho la ia Honolulu nei maluna o ka mokuahi Rio Janeiro no ka hikina malalo o kekahi misiona kuikawa, ua hoomaopopo ia ae nei ua holo aku la oia no ke kuai ana i na alahao kaa uwila no loko nei o ke kulanakauhale a e na wahi mawaho aku.  E hoomaka ia ana ka hana ma na la mua o keia makanihi aku me ka puahi a hiki i kona paa ana.

            Ua hoike ia ae la keia huakai a ka luna nui e ka hui kaa hapaumi no Ameirka Huipuia e kekahi o kona mau hoaloha pili kokoke aku iaia.  Wahi ana:

            Ua ae aku na poe e noho ana mawaho aku nei o keia kulanakauhale e hoopomaikai i keia hui kaa uwila.  Mamuli o keia mau ae i haawe ia aku iaia, e hoomoe aku ana oia i na alahao ma na wahi like ole.  E kipa aku ana keia mau alahao ma kahi a na kanaka e noho puuluuiu ana ma Daimana Hila, Kapahulu, Kaimuki a me ka hookokoe ana i na awawa.

            I ka wa i ninau i aku ai pehea e loaa ai k a mana ia lakou o ka hoomoe ana i kaa uwila, oiai, aole i loaa ia Pain ia mea, a ua hoole pu ka Ahaolelo.

            H mea oiaio, na kue aku ke aupuni i ka Pain noi me ka manao e hoomake koke ana ka hui kaa uwila Rapid Transit i ka hana ana i kona alahao, aka, he elua nae akahiki i hala ae nei aole he mea i hana ia, ua molowa na kanaka i keia mau hana, a ua haawi mai la lakou i na kakoo ana ia makou.

            No ka mea e pili ana i ka ae ia mai, ua hoomaopopo au ua loaa ia Mr. Pain he mau kakoo ia ana e ka hapanui o ka hala ahaolelo e noho mai ana.  Ua ku o a ma na aoao o ke Kuokoa Home Rula a me ke Demokalaka, a na ia poe e kokua ana ma keia hope aku maloko o ka Hale Ahaolelo ma ia kahua o manaolana nei o Pain e loaa ana iaia ka ae ia ana no ka hoomoe ana i alahao kaa uwila nona.

            Ua hoomaopopo ia eia oia ke hoolilo nei i na dala ma ke kuai ana i na kaa, aloahao, a pela aku, no ka holomua o kona hui, a oia kana i holo aku nei no Amerika Huipuia.

           

MOKUAHI HELENE MAI LAYSON ISLAND MAI.

            Ua huli hoi mai la ma ka po Poakolu nei, ka mokuahi Helene, mahope hoi o kona kaawale ana aku no Lysan Islandno 24 la.  Ma ua mokupuni la ka Helene i ka wa i pahola ai kela ino nui o kela mahina aku nei.  Ma ka hoike a kona kapena, oia kekahi o na ino nui loa i halawai me ka Helene, he iakaika ka luli ana o ka moku iloko oia wa ino, a ua lilo aku na waapa o ka aoao hema i ke kai.  O ke kiekie o na ale o ka moana ma kahi he 60 kapuai maluna ae o ka moku, a he ena hoi manawa i haalele ai ka moku i ke awa no waho o ka moana, no ka hoopakele ana iaia mai ka ili ana aku i kula.

            Me ka hana nui i hooili ia ai na lepo manu maluna ona.  Ua lawe pu mai ka Helene he mau manu a me na pahu hua manu no Honolulu nei.  He nui hewahewa ka manu e keia mokupuni, a ma kekahi manawa na uhipu ia ka aina e ka manu.  Ua hiki lakou ke loaa ma ka pepehi ana me ka laau, a o kekahi o lakou ua hopu ia no me ka lima.

            He ekolu la holo o ka Helene mai Honolulu aku nei no Lysan Island a he eha la holo hoi ma ka huli hoi ana mai nei no Honolulu nei.

 

KA MOKUAHI SIERRA.

            Kapalakiko, Nov. 25.   O ka mokuahi Sierra ka m okuahi mua o ka Hui Mokuahi Oeani i kapili ia ma Piladelapia, ua hoea mai la i anei i keia la.  He ekolu la a i ole he eha la i hala ae nei kona upu ia ana e hoea mai ana, aka, ua holo ia mai nei no nae eia he manawa holo loa o 43 la mai ia awa mai a hiki iho la i Kapalakiko nei.

            O ka Sierra oia ka mokuahi lawe ohua nui loa ma keia awa.  He 417 kapuai hema loihi, 50 kapuai laula, 6,000 iona kona kaumaha a he elima ona mau oneki kila.

            Ua hiki iaia he lawe he 233 ohua papa ekahi, 80 ohua papa elua, a me 84 ohua oneki.  He uani na mea a pau maloko ona.  E haalele iho ana oia ia anei ma ka la 19 o Dekemaba no kaua huakai mua no Sidane, me ke kipa ana ma Honolulu, Pago Pago a me Aukelana.

           

            Eia na makai kau lio oke makemake nei e hoopii ia ae ko lakou mau uku mahina.