Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 1, 5 January 1901 — Page 2

Page PDF (633.03 KB)

This text was transcribed by:  Darren Okimoto
This work is dedicated to:  Kaimuki Class of 1978

KE ALOHA AINA

 

2          POAONO, IANUARI 5, 1901

 

HONOLULU JAN. 5, 1901

 

E HAAWI MAI NA LANI I NA KOKUA ANA.

            O keia ae la ka makou noi e hookoia mai keia mau uwalo ana e na Mana Lani no ka Elele a ka Lahui R. W. Wilikoki e noho mai la ma Wasinetona. He mea oiaio aole i loaa iaia he noho lanakila ana, aka, elike no me ka nui o kona manao ino ia maanei, pela no oia e noho mai la ma ke kulanakauhale Poo Aupuni o Amerika Huipuia.

            Ma na hoike oiaio i loaa mai aia no oo Be@r ma ke hoao la e kulai aku iaia mai kona noho elele aku maloko o ka Hale Ahaolelo. He mea oiaio, ina o ka moho a ua poe Repubalika nei kai puka ae nei, aole loa e lohe ia aku ana ko lakou mau leo kue, a ke ole makou e koho hewa no ka haule ana o ka lakou moho ke kumu nui i ulu mai ai o keia mau manao ino.

            He oiaio, e paio mau ana na enemi me ka ikaika o ke dala a me na hana e ae e haulehia ai ka manaolana o keia lahui, a nolaila, o ka wa keia a na haipule e pelu ai ko lakou mau kuli a nonoi aku ia lehova ke Akua e pale aku i na enemi a hoopakele ae i ka mea i hooouna ia aku i wahaolelo no kakou ma Amerika Huipuia. Ua hala na wa o ka mokuahana, aka, o ka lokahi oia wale no ka mea nui i keia mau la e nee aku nei.

            A i ko makou hooki ana iho ke kalokalo ae nei makou e ola ka Elele a me kana Kakauolelo opio i ke Akua. A o ka pono a me ka pololei hoi ka laua e hana ai e haule mai na lani.

 

KE KAHUNA HELE AHI O TAHITI.

            Eia ke liuliu nei o Papa Ita, ke kahuna hele ahi kaulana o Tahiti, no ka hoikeike ana aku i na poe o keia kulanakauhale i kana hana kamahao me ke ahi. Mamuli o ka nawaliwali i loaa iaia i kela mau pule i hala aku nei, nolaila, i hakalia ai keia hana hoikeike.

            O ka kahi e malama ia ai o keia hoikeike aole i maopopo loa, no ka mea, ua hoole ke aupuni i ka haawi ana i kona mau aina waiho wale e waiho nei maloko ae nei o Aala Paka. Aka, eia nae o A H Lewis ka haole nana i lawe mai nei o Papa Ita, ke hoao nei e loaa kekahi apana aina waiho wale o ka waiwai o Bihopa. He nui na poe o ke kulanakauhale nei i makemake e hele aku e makaikai i na hana a keia kahuna Tahiti, aka me he mea la, aole no e loihi loa na la i koe a hoikeike mai no oia imua o ka lehulehu.

 

HOU PAHI MAUKA O KALIHI.

            Ma ka hora 11 o ka po Poaha nei, ua loaa mai la he hoike i ka halewai no kekahi hou pahi i malama ia mauka o Kalihi, ma kahi e kokoke ana i kahi noho o Bila Makai mamua. Ua hoouna koke ia aku la he makai kau lio, a loaa aku ia he kanaka hapa paele e waiho ana iloko o ke kulana nawaliwali ma kona home mai na palapu i loohia iaia ma o ka hou ia ana i ka pahi e George Brown, he paele, aka, ua mahuka uku ia nae ka limakoko.

            Ua hoike koke mai ka makai i ka halewai i na mea e pili ana no keia hou paki, na hoouna kukeia aku ke kaa makai me ka manao no ka lawe ana aku ia Pedro no ka haukipila e lapaau ai kona mau wahi poino, aka, na hoole mai nae oia.

            Ua ku oia i ka pahi ma kahi he ekolu iniha maluna ae o kona puuwai, a he moku pahi pu hoi ma kona poohiwi, a ke manao ia nei e loaa no iaia ka maha. Ua hana ia keia hou pahi i ka wa e malama ia ana he paina luau, a na houmaka mai no hoi keia paina luau mai ka la 31 mai o Dekemaba.

            He mau minute mahope iho o ka loaa aku o ka hoike i ka halewai no keia hou pahi ua komo aku la he paele nona ka inoa o George Brown i haukae kona aahu i ke koko a ninau aku la ia Chillingworth. Ua hopu koke ia oia a ma kona niele ia ana na ae aku oia ma kahi oia o Pedro i na po ia, a@a, aole nae oia i komo iloko o kekahi haunaele. Ua huli ia kona kino aole nae he mea make i loaa aku.

 

HE HOIKE NO NA I IWI KANAKA I LOAA AI.

            Ma kela mau la aku nei ua hoopuka aku makou no ka loaa ana o kekahi mau kino iwi ma kahi wawahi pohaku hou mahope aku o ka Home Lunalilo i koho wale ia ae no kekahi mau haole ia, aka, ua hoea ae la he wahine Hawaii imua o Kapena Paka, nona ka inoa o Kamano Kinimaka a hoike aku la me na helehelena kaumaha, he manaoio kona, aole keia he mau iwi okoa aku, aka, o ka iwi no ia o kana keiki a me kana ipo aloha, a hoike mai la oia i keia moolelo walohia.

            He elua makahiki i hala ae nei ua loaa iho la ka’u keiki nona ka inoa o Keaweamahi i ka ma’i lepera, a lawe ia aku la no ka pa ma’i o Kalihi, kahi hoi ona e noho ai a hiki i kona lawa ia ana aku no Molokai. Iloko oia wa e noho aloha ana oia me kekahi wahine opio, a ua pili paa no hoi kona aloha no ka’u keiki.

            Ua hikilele oia i kona wa i lohe ai ua loaa kana ipo i ka ma’i aka, aole nae oia i hoopau i kona aloha ana nona.

            Ua makemake iho la oia e hoi pu me ia i Molokai ma ke noi aku i ka Papa Ola, aka, ua hoole mai nae ka Papa Ola. Ua hoopilihua loa ia ka manao o ka’u keiki i kona wa i hoomaopopo ai e hookaawale ia ana laua no ka wa mau loa a hooholo iho la e lawe i kona oia ma ke oki ana i ka pahi. Aole nae oia i make, a no oia no hoi kona mau palapu mahope o kona hoihoi ia ana iloko o ka haukipila.

            Aka, ua mahuka hou iho la oia mahope o kona hoihoi ia apa aku no ka pa houmalu o Kalihi, a me he mea la, na malama ia no paha he mau kuka malu ana mawaena o laua, a i ko laua wa i halawai ai, ua mahuka aku la laua no luna o na mauna, malaila i hooholo ai laua e make like laua no ka hoopau ana i ko laua ehaeha.

            He mea oiaio, ua loaa aku keia mau kino iwi e waiho ana me ko iana mau alo e huli aku ana kekahi i kekahi. Mai ka wa i nalowale ai o Keaweamahi a hiki i keia la, aole he mea i lohe ia nona a me kana aloha, a na ka loaa ana ae la o keia mau iwi i hoala hou ae i na hoomanao ana uo laua.

 

NA LIMAHANA PAELE.

            Ua hoaa mai ia maluna o ka mokuahi Zealandia, he 21 limahana paele no ka hui mahiko o Wailuku, a maloko o oia heluna he elima wahine. Ua hookau ia aku lakou ma ka mokuahi Kalaudine a lawe loa ia aku la no Maui. Na keia mau limhana ia lawe ia mai e hoike aku i ko lakou mau hoaloha ma ka home i ke kulana o ka noho ana o keia aina, a ina e ike ana lakou i ko lakou mau hoaloha e holo mai no Hawaii nei, a oia ka wa e holomoku ai ke komo ana mai o na limahana paele iloko o keia mau mokupuni.

 

MOKUKAUA WELIWELI O KA HONUA NEI.

            O ka mokukaua lapana Mikasa i hoolaua ia mai nei ma Beritania ma ka la 8 Novemaba, ua olelo ia ae, oia ka moku weliweli loa o ka honua nei o kona ano. O ke kaumaha o ka Mikasa, he 15,200 tona. @ 400 aupuni kona loihi, 76 kap@ai kou@ laula, a he 27 kapuai. Ele elua ona mau huila epaepa no laua ka ikaika ue 15,000 lio huki. O kona mau lako kaua eha pukuuialu nui umi kumamalua iniha, umikumamalua pukuuiahi nui @ani pinapinai eono iniha, iwakalua mau pu kani pinapinai umikumamalua paona, ewalu pu ekolu paona. Iie 18 mile kona holo i ka hora a o kona lua nauahu ua hiki ke lawe he 1,400 tona nanahu. E lawe ana oia he 730 kanaka.

 

PALAPALA HOOMAIKAI.

            O makou o na ma’i lepera a pau e noho nei ma ke Kahua Ma’i Lepera o Molokai, ma o kou makou komite ia, ke haawi aku nei i na hoomaikai aua ia Mr. Wray Taylor a me Mrs. Walter Hoffman a me na poe e ae i kokua i ka ahamele no ka pomaikai o na ma’i, a me na makaainana puuwai aloha o Honolulu no ka hoouna ana mai i na dala he $994.00 ma ke ano makana Karisimaka. Na ke Akua e koua ia oukou.

            O makou iho no, J. K. Waiamau, James Pruner, Geo. J. Kanikau, Thos. K. Nathaniel, Chae. M. Brewster, Na Komite. Kalaupapa, Molokai, Dec. 27, 1900.

 

NA KE ALOHA I KONO MAI.

            O na wahine e holo mahuka ana maluna o na moku no ka hanu ana mahope o ka mea a ko lakou puuwai i aloha ai, aole no ia he mea malihini. Ua hiki i kekahi kaikamahine ke kau malu me ka pee ana maluna o ka moku, a i ka wa ka moku moana, ua hoike ae la oia. A oia hiohiona ua ike ia ia mamua koke aku nei, e holo mai ana he kaikamahine opio no Ainalee nei no ka hui ana me kana aloha i hoopalau ai. A oiai, he mau mea ilihune laua, ua lawe ae ia keia wahine opio i keia alahele iloko o ka pilikia a me ka inea no ka hooku ia ana o ko laua ma kona alahele i na hana ikaika a pau i haawi ia mai iaia me ka noonoo ole ae hoi i kona luhi, oiai, aia kona mau manao a pau no ka huipu ana me kana aloha, aka, i kona hiki ana mai nae a halawi me kana kane hoopaia ua hoole mai la oia i ko laua hoohui ia ana. He mau la kakaikahi ua lawe ia aku la ua wahine opio nei iluna o ka moku no ke hoihoi hou ana i kona wahi i holo mai ai, aka, mamuli nae o kona makemake ole e hoi aku i kona wahi i hele mai ai, ua lele aku la oia iloko o ke kai. Ua hoopakele ia oia a lawe ia aku la he paahao iloko o kekahi haukipila ihihune, a malaila oia i waiho ai no kekahi mau pule, a make iho la ma o ka nana ana o kona puuwai i ke aloha.

Ainalee Magazine.

 

Aloha no kuu hoa e kalilolilo mai nei.