Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 4, 26 January 1901 — Page 1

Page PDF (687.29 KB)

This text was transcribed by:  Pauline Uyeda
This work is dedicated to:  My husband, George for his help

KE ALOHA AINA

 

HILO BAY, HAWAII

 

UA MAU KE EA KA AINA I KA PONO

 

HOOKUMUIA 1 MEI 20, 1895

 

BUKE VII.     HONOLULU, POAONO,     JANUARI 26, 1901.  HELU 4.

 

LAU OLIVA MAI KE KAI MAI

 

Na Hana a ka Elele Wilikoki e Hooikaika la ma Wasinetona.

 

            Maluna o ka mokuahi Gaelic i hoea mai la i ke kakahiaka Poakolu nei i loaa mai ai keia leta makamaka hou i ka Hon. Dvid Kalauokalani mai ka Elele mai a ka Lahui, a ma kona lokomai kai na haawi mai la oia no ka hoopuka ia ana aku maloko o na kolamu o KE ALOHA AINA, i ike mai ai ka lahui Hawaii holookoa aole ka Elele Wilikoki i noho wale, aka, aia no kona manawa ke paa mau la i ka hana.

 

Hale o na Lunamakaainana,

Wasinetona, Jan. 11, 1901.

 

Hon. D. Kalauokalani,

Aloha nui oe: -

 

            Ua hui au me J. F. Balaunu komisina o na aina aupuni o Hawaii, a na kamailio no na aina aupuni.  Ma kana hoike aohe pono wai o Waiahole i haawiia ia Lansing, koe wale no he wahi pono wai no kona apana aina o laila.  Aohe no hoi he pono wai i haawi kaokoa ia i ka Hui Mahiko o Waialua, a ua hoike aku au iaia he makemake au a me ke komisina aina aupuni Hermanu o onei e hana hou i kanawai no na aina aupuni o Hawaii i loaa he pono aina no na kanaka ma ke ano kaulike a oluolu loa, aka, mamua o ka awiwi loa ana i bila kanawai.

            Ke hoao nei au e hooikaika ina he mea hiki e hoouna ia ke komite holookoa o na Panalaau e hele e makaikai i na aina aupuni o Hawaii a me ke komisina pu i keia wa hoomaha o makou, ua ae no ke komite.  O ka mea nui wale no o ka loaa ona haawina ma ka bila haawina i loaa ke alanui e hiki ai, a ke hooikaika nei au no ia mea.

            Ke hooikaika pu nei au i ka bila haawina o na awa o Hilo, Honolulu, a me na awa ku moku e ae.  Aka, o ka mea nui e ana ia keia mau awa a maopopo, alaila, loaa ka puu dala, me na rula wale no ko onei nonoi ana.  Ua awiwi loa o Cooper ma i ka hoouna mai i ka lakou bila mamua o ko’u hoea ana mai, mamuli o ka hemahema o ia ano hana aole e holo ana i keia kau, a keia kau aku paha.  O ke akahai a me ka oluolu kahi mea nui me ka haahaa me ia mau mea e loaa ai he kahua no na hana pili kalaiaina aupuni o onei.

            He eha makou elele i keia kau.  Owau ka mea hou o makou, a ke maopopo nei e pau ana elua, alaila, komo ana au ma ka helu elua, a o ka helu ekahi ka elele o Okolohamu, a he maikai oia me a’u a he mau hoaloha pu makou.  O ka mea hukihuki aohe ona hoaloha o anei, o ka nui o na hoaloha oia ka mea lanakila.

            Ke hooikaika nei au e wehe ia i wahi kahua ao mahiai no na mea ulu lehulehu no Hawaii a he $15,000 i kulike me ko na teritori e ae.  Ua hui au me Senatoa Clark o Wyoming a ua hoike mai ia’u he noi hoololi kanawai na L. K. Biard o Hawaii, a ua ao aku o Clark e hele mai lakou ma o’u nei ka elele a ma o’u wale no e loaa ai ka ae ia o na mea a pau e noi ia ana i na hale a elua, a eia lakou a pau ke hele mai nei imua o’u e kuka pu ai e like me Haywood no ke awa o Kauai.  Ua hookomo ia e Haywood ma o Senatoa Trye la.  Aole au e hoike i ko’u manao i keia wa, o ko lakou manao ma Eleele, o ko’u manao ma Nawiliwili a i ole ma Wa@ea kahi i ike mua ia ai o Hawaii e Kapena Kuke i makia no kaua mau hana kauiana, oiai, o ka kakou hana pono e hoike aku i ke ao holookoa no kana hana huli aina.

            Aohe mea keakea i ka mahele olelo o na hale ahaolelo o Hawaii, hana iho oukou a holo aole e hooleia e ka Ahaolele o Amerika nei.

            Ua ma’ima’i ia o Mrs. Wilcox, Mrs. Kalanokalani a me kuu kakanolelo ahonui D. Kalanokalani Jr., aka, na oluolu loa nae lakou i keia wa.  O wau wale no koe a me na alii opio Keoua me Hanakapu.  He maikai makou a pau.

            E aloha i na hoa hanohano a pau o ka Aoao Kuokoa Home Ruia a puhi ke Teritori.  E ola o Hawaii i ke Akua.  E aloha ia J. K. Kaulia kekahi kalaiaina o Hawaii.

Owau no,

R.W. WILIKOKI.

Elele o ke Teritori o Hawaii.

 

HALAWAI KA ELELE ME SENATOA BALAUWINA.

 

            Wasinetona, D. C. Ian. 11.  O Senatoa H. P. Balauwina, kana wahine a me ka hoahanau o kana wahine i noho mai nei ma Balitimoa no kekahi manawa, ua hoea mai la lakou i keia kulanakauhale ma ka la inehinei, a hoohala iho la ia la me keia la me Loio Haywood.  E huli hoi aku ana oia no kona home ma na paemoku Hawaii ma ka la apopo ma ke alahele aku o Nu Olina.  A ua hoohala ia ae he manawa loihi e Balauwina a me Haywood ma ke kuka ana ma kekahi mau kumuhana lehulehu e ike ia nei ma Hawaii i keia mau la.

            Ua kipa aku o Senatoa Balauwina e ike i ka Elele Wilikoki, a ua malama ia he mau lanna maikai ana.  He mau luna aupuni e ae no kekahi ana i kipa aku ai e ike a me Agena Baraunu, me ia ua malama hou ia he mau kuka ana e pili ana i na kanawai aina.

           

            He makalapua a ulumahiehie no ke ola o Kamaile Alii i keia mau la e noho nei ma Kona home ma Wasinetona Hale.

 

UA MAKE AKU LA KA MOO

 

He Kanaka Hoole Waiona o James K. Kaulia Mai, Keia La Aku.

 

            Me ka hauoli makou e hoike aku nei i ke akea he kanaka hoole waiona o James K. Kaulia i keia la a no ka wa mau loa aku Ma ka halawai hope a Mr. Murphy i haawi ae ai maloko o ka luakini haole o Keaukeano Hou ma ka po Poakolu nei, mamua hoi o kona haalele ana iho i keia mau paemoku.  Ua hoea aku la o James K. Kaulia me kona hoaloha John K. Prendergast ma ia luakiai no ka hoolohe ana i na olelo naauao a keia kanaka no na mea pili i ka inu waiona.

            Ua haawi pu mai na poe ana i hoohulihuli ai i na manao paipai no ko lakou kupaa ana ma ka aoao o ka hooie waiona, a i ka hooki ana iho o ka lakou mau haiolelo ana ua kahea ia mai la na poe iloko o ke anaina i makemake e lilo i poe hoole waiona e ku se iluna a hele aku e hoopaa i ko lakou inoa maluna o ka palapala hoohiki hoole waiona e Mr. Murphy, me kona heluhelu pu mai hoi i na olelo o ua hoohiki la imua o ke anaina.

            Ma keia wa i ike ia aku ai ke kahi poe o loko o ke anaina i ke ku ana ae a hele aku la imua no ke kakauinoa ana malalo oia hoohiki mawaena o lakou o James K. Kaulia kekahi alakai o ka la hui i ike ia kona inu nui i ka wai ona i na la i hala hope aku la Ua ku ae oia me na kapuai maloeloe a hele aku la imoa o kahi e kakauia ai o ka inoa, a mahope o kona lelu lima aloha ana me Murphy ua ike ia aku la oia i ke kulou ana iho a hoopaa aku la i kona inoa he kanana e kapae loa ana i ka lawe hou ana i ke kiaha o ka nele a me ka pili @ ia mai ia po aku a no ka wa mau loa.  A no ka hooiaio ana i kana hoohiki ua kau ae la oia i ka @hine holu.

            Ua hoohauoli ia kona mau hoaloha o ka Ua Kukalahale nei @ kona waiho loa ana i ke kiau weliweli o ka waiona, no ka mea oia kekahi o na kanaka i ike ia kona kulana makaukau ma ke alakai ana i keia lahui.  Nolaila ma keia po ae la ua lawe mai ia oia i kana olelo kaulana a hookoaku la.  Kill the snake.  (E pepehi i ka moo.)  Ua make lo ka moo nana i hoolilo iaia i alakai hilinai ole ia.

            Ua hele ae oia i keia kakahiaka me kona lipino holu e kau ana ma kona kuka me ke kahi ana i kona umiumi i pakui i ka waiona.  I keia la aole keia o Mr. Kaulia mua, aka, o Mr. Kaulia keia i hanau hou ia.  Mahalo.

 

MOKU LAWEKOA WARREN.

 

            Ma ka auina La Pule nei, a hoea mai la ka moku laweko Warren mai Manila mai.  Aole oia i manao no ke kipa apa ma i keia awa, aka, i kona hiki au nae ma kahi he 500 mile ma @ akau o keia mau paemoku e holopololei ana no Kapalakiko, ua ike iho la ke kapena i ka poino o kekahi mau paipu ma@ nolaila, ua hooiho mai la oia kona moku no keia awa no lapaau ia ana aku oia mau hemahema e na keiki o ka hale nae nao.

            E hoihoi ana oia he 165 @ ma’i, 55 kea i hookuu ia, 18 @ haukipila, a me kekali mau o e ae.  Aia pu maluna o ka m@ he 107 @ino make o na koa, @ nie make maluna @ na kauoa na, mai na palapu mai a me make ma i, a no ia mau kino ke keia hapa o ne hae o ka mo@