Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 8, 23 February 1901 — Page 5

Page PDF (693.55 KB)

This text was transcribed by:  Marsha Bolson
This work is dedicated to:  Caroline Akana Heu

KE ALOHA AINA, POAONO, FEBERUARI 23, 1901

 

            HOOLOHEIA KE KUE A GEAR

            (Mai ka aoao 1 mai)

leta i hoakaka ia maloko o ke kumu hoopili. Mamua o ka hiki ana iaia ke pane aku, ua ninau koke mai ia Kekahi mau hoa ia Wilikoki ina paha ua makemake oia i loio nona. Ua hoakaka aku o Taylor ua maopopo ia Wilikoki na kumu hoopii a ua hoopuka mai oia ua makaukau oia no ka pane ana ia lakou.

            "E pane ana no au me ka pololei," wahi a ua Hawaii la, "aka, imua nae o ke komite a aole hoi mamua o keia mau poo hakahaka i hele mai nei ianei."

            Ua hoakaka mai ka lunahoomalu o ka hoolohe ia ana o keia hihia imua no ia o ke akea, a o ko Wilikoki mau pono e nana ia me ke akahele.

            Wasinetona, Feb. 8. O na kumu hoopii kue i ka Elele Wilikoki o Hawaii ua laweia mai ia e noonoo e ke Komite Koho Helu 1. Ua hoea mai o Wilikoki i uakaliia e Lunamakaainana Robinson o Indiana, a ua hoea mai oia ma ke ano he hoalaoha a he loio nona. Ua olelo aku o Robinson i ka wa i hoomaka ai na hana, oiai, o Wilikoki he malihini i ka paio ana i na mea pili koho balota, ua ae oia e hele mai e hana no ka pono o ka Elele.

            Ma ka noho ana o ka aha ma ka auina la ua waiho aku la o Lunamakaainana Robinson i ke ia mau pane a Wilikoki no na kumu kue e pili ana i na leta i hoopii ia ai oia, penei:

            "Oiai, oia (Wilikoki) he kanaka Hawaii, e kaana pu ana me na kanaka i ko lakou manao makee no ka Moiwahine Liliuokalani i kona wa e noho moi ana a aole hoi ona manao aloha no ka mana hoomalu i lawe koke ae mahope o ka noho moi ana.

            Oiai, mahope o ka hoohuiia ana o Hawaii aole oia i maopopo piha i ke kukulu a i ole i ka manao o Amerika Huipuia, aka, oia mau kanalua ana a pau ua hookaawale ia aku ia i ka wa o ka Ahaolelo i haawi aku ai i na kanaka o Hawaii he mau kanawai maikai.

            Oiai, ma ka hui pu ana me na kanaka, i na manawa a pau, me ka manao makee oiaio, na kakoo aku oia ia Amerika Huipuia ame kona mau kanawai, a i keia wa he kakoo ikaika oia no ke Kumukanawai a me ke Aupuni o Amerika Huipuia.

            Ua ae oia ma ka la 31 o Ianuari, 1899, a me ka la 8 o Markai, 1899, ua kakau oia i na leta i hoike ia ae nei maloko o ka paiapala hoopii; oia mau leta i olelo ia he mau leta ia o ke ano pilikino a me ka malu, a na hoouna ia aku ia i ka mea ana i manao ai he hoaloha nona a aole la oia e kumakaia ana i kona mau manao hilinai. Ua olelo hou mai oia o na leta i olelo ia ua kakau la ia a ia malalo o ka manao kuhihewa maoli me ka maopopo ole i ke kuiana o ke aupuni o Amerika Huipuia i na kanaka o Hawaii.

            Oiai, malalo o na kanawai o Amerika Huipula ma kekahi koho balota akea a pololei ua koho ia iho la oia ma ke ano he Elele mei Hawaii mai, a aole he mau kumu e ku nei a i ole i ku iho nei e hoole ana i kona koho ia ana."

            O na leta pakui hou i kakau ia e Wilikoki ua lawe ia mai, a ua waiho aku oia i kana pane e like ae ia me kinohi. O keia mau leta ua kakau ia ma ka 1899 e kue ana i na hana a Amerika ma Pilipine.

            O Gear, ka mea hoopii, ua ku ae oia a paio aku la o ke koho ia ana e Wilikoki aole ia i pololei, oiai, o na olelo o ke kanawai a Amerika Huipuia i hana ai aole i hoo@o ia. Ma ka ninaninau ia ana o Gear, ua kamailio ae oia na hana oia he mau haiolelo e kakoo ana i ke koho ia ana o Paka i elele, kekahi o na moho kue ia Wilikoki, a maloko o heia mau haiolelo ana aole oia i ninau ina he kuleana o Hawaii e koho i elele. Ua olelo ae o Gear maloko o ka Wilikoki mau haiolelo, ua kamailio ae oia e hoihoi ana oia  i ka Moiwahine Liliuokalani. I ka wa o ua Gear nei i olelo ae ai ua hoino loa o Wilikoki i na Amerika, ua puana aku la ka Elele "hoopunipuni," aka, na papa koke mai kona ioio iaia. Mahope o ka waiho ana mai o Gear i kana mau hoike ua haawi mai la oia he haiolelo kue ikaika e pili ana no ka Elele.

            I keia wa e malamaia ana o ka haiolelo ua okomo mai la o Mann i keia mau olelo na kakau ia no kekahi mau leta e kekahi poe koikoi i kokoke loa e like ke kipi me ka Wilikoki e pili ana i na Pilipine.

            Ua haawi mai o Robinson he haiolelo ikaika no ka pono o Wilikoki, e kue ana i na poe nana i kumakaia i kela mau leta malu a i hana hoi ia mea i kahua no keia mau kumu hoopii. Ma ka Poalua ae nei e lawe hou ia mai ai keia hihia maluna o ka hooponopono kanawai.

            Wasinetona, Feb. 3. He koikoi na kumu hoopii o ke kipi no ke kaoo ana ia Aguinaldo a me ke kupono ole e noho maloko a ka Ahaolelo, o na kue ia i waiho ia aku la no Robert Wilikoki, ka elele mai Hawaii mai, ua manao ia aole he hana e lawe lawe ia ana no ke kulai aua aku iaia. No ke kipaku he hopohopo na kanaka o na aoao a pau, o ke kipaku ana aku la Wilikoki, ina no ua pololei na kumu hoopii, e hooulu mai ana ia i na uluaoa like ole maioko o ka Pakipika. O ke kumuhana e lawelawe ia aku ana oia ka waiho malie ana ia Mr. Wilikoki ma keia kau e noho nei a me ka Ahaolelo kanalimakumamahiku i puka mai nei oia.

            Ua ike ia aku o Wilikoki ma ke ano e hana ana no ka aoao nohoalii o Hawaii, a na loaa iaia he lanakila nui maluna o na Repubaiika a me na Demokalaka ma na kau Ahaolelo elua. He nui kona mau kakoo mai na Hawaii, Iapana, a me na Pake, kekahi hapa o ka lahuikanaka, a na manao ia ina e hoihoi ia aku ana oia e hoopuni ia ana oia e keia poe a e ulu mai ana paha he maupioo ana.

 

AOLE NO E OLA LOIHI ANA

            Ladana, Feb. 4. He lauahi ka Moi Edawada VII na ka ma'i io ulu o ka puu. Aole he mau manao e kanalua ai no keia hoike a o na kauka akamai o loko o ke aupuni ua hooiaio ae lakou ua helu ia na la o ke ola ana o ka Moi Edewada. O kona ma'i na like loa no ia me ko ka Emepera Frederika o Germania i make a pela pu hoi me kona hoahanau i hahai aku ma ia alahele like ka Duke o Edineboro.

            O Sir Felix Semon, e kiai mau nei i ka Mea Kiekie me ka hoopulu ana i kona puu me ka wai laau, oia ka mea nana i hoopuka ae i keia mau olelo, a ua kumu keia ma'i iloko o ka ohana o ka moi aole hoi he manaolana no ka pakele mai.

            Ua palahalaha ae keia lohe maloko o Ladana i keia po, a o Sir Felix, ke kauka akamai loa ma ka lawelawe ana i na ma'i ma ka puai maloko o ka Emepaea helookoa, eia oia ke kiai makaala mau nei i ke ola o ka moi.

 

                        NA KOA HOU NO MANILA.

            Wasinetona, Feb. 7.  Ua hoopuka ia ae ia na kauoha e Kuhina Kaua Root i keia la e hoouna ana i na puali mua o na regimana koa hou i kukulu ia ae nei e ke kanawai koa. E kauoha ana i ka bataliona kuikawa i kukulu ia ae nei ma Presidio, Kapalakiko, e hoouna ia aku laua ma ke auo o na bataliona ekahi ia o na regimana 26 a me 27 o Amerika Huipuia, a e holo aku hoi laua no Pilipine me ka la 16 o Feberuari.

            O na bataliona kaualio ekahi a me ekolu o ka regimana kaualio elima na haawi ia aku ia ke kauoha ia laua i keia la no haalele ana aku i na kahua a laua e hoolulu nei ma ka Hikina a me Colorado no ka holo ana aku i Pilipine.

 

            IKEIA HE MAU AKA PAHAOHAO

            (Mai ka aoao 1 mai.)

le he kii like loa i hana ia no Peresidona Makinile e na poe kaha kii akamai e like la me keia a na kukuna o kala i hana ai. No elua minute o ke kau ana o ua kii aka nei ua lo@@ ae la ia e like me ka nee ana o ke kulana o ka la, a ma ka hora 1:10 ua ike ia aku la aole o ke kii aka o Peresidena Makinile kekau ana, aka, he mau nanaina i kulike loa me ko ka Moiwahine Vitoria ko kau ana kekahi mea i like me ke kalaunu.

            Ua kau keia mau hiohiona o ka moiwahine i make no elua a ekolu paha minute ua emi malie aku la ia a hiki i ka nalowale nana.

            He elua hora mahope iho ua ike hou ia aku la ua mau aka la e kau ana ma ke kia pohaku ma ka aoao hikina akau, ma kahi hoi he kanaha kapuai mawaho aku p ka lanai.

            E ke kiai heaha ko ka po e haule hou ana anei he poo aupuni? Kupaianaha no na hana a ke Akua.

 

            NA LIMAHANA PORTO RICO HOU NO HAWAII NEI.

            Nu Ioka, Feb. 7, He lono telegarapa kai loaa mai nei i ke Sun mai Ponce, Porto Rico, mai e olelo ana:  Ua haalele iho la ka mokuahi Keleponi ia nei ma ka la ihehinei  no Nu Olina me 800 limahana Porto Rico maluna ona e holo ana ma ko lakou alahele no Hawaii. Ua hoohauoli ia na limahana no na keena maikai i hoolako ia no lakou a m na mea ai e hanai ia aku ai ia lakou. Ua hoea aku o Kiaaina Allen a me Kakauolelo Hunt o Porto Rico e nana mua i keia mau limahana mamua o ko lakou ae ia ana e holo aku no Hawaii.

 

            Ma ka nana aku i ka la wehe ahaolelo o ke Teritori, aole no i loaa aku ka ulumahiehie o na la wehe ahaolelo o ka wa o ke aupuni moi. Ke kani o na pukuniahi, ka bana a me ka hele o na koa.

            Ua hookuu ia mai kekahi Pake i hoopaahao ia ma Kawa no ke puhi opiuma ma ka Poaono nei, malalo o ka olelo hooholo a Lunakanawai Humphreys, aole he kanawai i koe e ku nei no na poe puhi opiuma.

            He nui na halekuai i komo aihue ia ma ka po La Pule nei, aka, aole nae he nui o na mea i lilo aku i ke kolone. Ma ka nana ia ana o na wahi i komo aihue ia ai ua like loa me ka hana akamai a Bila Kamaa ole i na la i hala aku la.