Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 9, 2 March 1901 — Page 2

Page PDF (582.74 KB)

This text was transcribed by:  Ashley Green
This work is dedicated to:  To my dedicated Halau, Na Pua O Ka La'akea! Imua!

KE ALOHA AINA

2          KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 2, 1901

 

HONOLULU ......MAR. 2, 1901

            MA KA nupepa Hoku o ka Poaha nei Feb. 28, makou i ike iho ai na lawe ia mai la ka  hihia koi aie o Mrs. Owana Wilikoki iloko o ka Aha i keia kakahiaka e ka Loio Kikila Baraunu, a ua uku ia aku la nae e W. H. Pain Luna Nui o ka Hui Kaahapaumi, nona ka huina o $365.73, a pau aku la ia pilikia, hoohana no paha na Repubalika, he hi-apaiole la hoi ka haole wani a ka olelo.

            I NA rula no kahi i noke iho la na hoa o na hale a elua i ka apa a pau okoa no keeia pule ilaila, a he uuku loa na wahi mea i hana ia, eia ka olelo a kahiko, “iluna no ka ua waele e ke pulu o lalo.” Aole o ke kali a haule ka ua alaila lalau ka oo hele ka mahiai. Na ka palanalelo ia haana na ka mea manaoio hana ole, e kala ia mai makou ke hoohalike iki ae paha me keia: I hea iho nei no hoi oukou e Home Rula ma kahi i apa ai, he mahina okoa oukou i Oahu nei, a e noho mau ana na kula pi a pa a oukou i na la a pau pehea no hoi i hana e ole ai ka makaukau i o la honua, aia no me oukou ka hapanui o ka halee. Aole no a oukou nana ae e kaukai aku i ka hai, o ko oukou makaukau no ka oukou e nana. I ka wa e noonoo ia ai no na rula o ka hale, ua makaukau e oukou a he waiho wale aku no i ke komite oia hana. Na lakou ia e wae, e lu, e hoololiloli, pokole ka hana nee aku ana na hana imua aka, aole nae pela keia e ike ia nei.

 

MAI LILO I POE POO KII.

            Maemae ke kulana o na moho o ka Mokupuni o Hawaii ame ko kekahi mau wahi a ae no, a makou e hoomaopopo aku nei i keia mau la, (ina naee hoi pela mau aku) eia lakou ke hoao nei e hana i ka lakou mau hana me ka manao kuokoa, me ka makemake ole i kahi mau hana poholalo a kekahi poe o lakou i hoao iho nei e hana, oia hoi, ua makemake ia e punukuia ko lakou mau ihu, e hauhoaia na lima, a e kupeeia na wawae a paa, malalo o kekahi Komite o ehiku lala e koho ia ai, a e haawi ia ka mana o na hana a pau iloko o ka lima o keia Komite, o ka lakou mea e hooholo ai oia ke hooko ia, o ka lakou e hoole ai oia ae la, a e hoohalike ia lakou nei a pau me he poe poo kii la. Aka, mamuli o ka lokahi ana o keia poe “manao kuokoa” apau ua kue loa lakou a haule wale iho la ia mau hana ino poholalo i moeuhane palaualeloia e ko ana, a mai lilo na moho a kakou i poe kii leo ole, oiai, ua lilo aku la ka leo iloko o ka “pahu olelo kupua.” Laki.

 

KA AHAOLELO MUA O KE TERITORI HAWAII.

(Mai ka aoao 1 mar.)

kaua kakauolelo pokole e paa ana i ka laua mau buke, a e ku ana hoi me ka makuakane e hooko aku i ke kauoha a ka Hale malalo o ka mana o ka makai e kipakuia aku ai laua. Ua alakai ia aku laua mailoko mai o ka Hale no waho, e like me ke kauoha i haawi ia aku i ka makai.

            I ke kaawale ana aku o Kupa ame kana kakauolelo, ua ku ae laa o Emaluka a olelo ae la: E Lunawalaau, aole makou e hoole ana i ko Kupa kuleana a i ole o kekahi mana hooko paha o ke aupuni no ka hele ana mai i keia Hale, aka, ke hoole nei makou i kona kuleana i ka lawe i noho paa nona iloko o kona kulana noho luna aupuni.

            Ua hoopanee ka hale a noho hou i ka hora 10 o keia kakahiaka Poakahi.

LA HANA EKOLU.

HALE O NA SENATOA.

            Ma ka hora 10 o ka Poaono noho hou ka hale o na Senatoa. Weheia na hana ma ka pule a ke kahunapule Rev. Kekipi. A ua manao o Peresidena Russell ua hiki no ke kapaeia ke kahea inoa nolaila, aole he maopopo o na hoa i akoakoa ae.

            Ua nui ka loloiahili o na hana i ike ia maloko oia hale ma na mea e pili ana i ka unuhi olelo, oiai, na makemake na hoa haole e lohe i na mea a pau i kamailio ia ma ka olelo Hawaii e unuhi ia ma ka olelo Enelani, a o na Hawaii i na olelo a pau i kamailio ia ma ka olelo Beritania, a ua hiki pono ole ia Maheleolelo Bush ke unuhi pono mai i kekahi mau olelo. Na Kakauollelo Crypless i heluhelu mai i ka moolelo o na hana o ka Poaha, a na Bush i unuhi ma ka olelo Hawaii, a aneane e piha ka hora no ka heluhelu wale no i ka moolelo o na hana o ka la mamua iho. Mahope o na hooponopono ana i ka mooleo ua hoomaka aku la na hana ma ka hora 11.15.

            He leta mai ka Hale o lalo mai ka i heluheluia e hoike mai ana, ua makaukau ia Hale no ka lawelawe ana aku i na hana.

            Ua ku mai o Kikila Baraunu a noi mai la e heluhelu ia ka palapala a ka Hale o lalo e waiho ana ma ke pakaukau e pili ana no ka hele ana o ke komite e hui me ka Kiaaina. Ua aponoia a na heluhelu mai ke  kakauolelo i ua palapala la.

            Ma ke noi a Carter, ua koho aku ka noho i keia mau inoa i komite; Kikila Baraunu, Keoki Kaaka a me Keoni Baraunu.

            Ma keia wahi ua kauoha ia aku ke kakauolelo e hoike aku i ka hale o lalo na makaukau kona komite, a hoopanee ia ka hale a noho hou i ka hora 1 oia auina la.

            I ka wa i noho hou ai ka Senate ua ku mai la o Kikila Baraunu a hoike mai la ua hui aku ke komite me ke Kiaaina a e lawe ia mai ana kana haiolelo mahope koke iho o ko lakou noho hou ana. I keia wa no i komo mai ai o Kakauolelo Pilikino Hawes a haawi mai la i ka haiolelo. Ua heluhelu ia mai ka haiolelo loihi a ke Kiaaina e ke kakauolelo, a ua kokoke e pau ka manawa hana oia auina la.

            Na White ua makemake oia e heluhelu ia mai ke Kuahaua Ku okoa, a mahope iho o na palo ana ua ae ia mai la kona manao, a i ka pau ana oia hana ua hoopanee iho la ka Senate a noho hou ma ka hora 10 o keia kakahiaka Poakahi.

KA HANA EHA.

HALE O NA LUNAMAKAAINANA.

            Ma ka hora 10 o keia kakahiaka Poakahi i noho hou ai ka Hale. Weneia na hana ma ka pule a J. N. Kamoku. Ua heluheluia mai ka moolelo o na hana o ka La Ekolu. O ka hana mua i lawe ia mai oia ka heluhelu ia ana o ka haiolelo a ke Kiaaina e ke kakauolelo ma ka olelo Enelani no na poe lohe i na olelo elua ua maopopo ia lakou ka haiolelo a ke Kiaaina, aka, no ua Hawaii ike ole i ka olelo Enelani e noho ana lakou a hiki i ka pau ana oia haiolelo i ka unuhi ia ma ka olelo Hawaii a pai ia hoi ma na apana pepa liilii.

            Na Mossman i noi mai e waiho ia ka heluhelu ana i keia haiolelo ma ka olelo Hawaii a hiki i ke pai ia ana, aponoia, a maanei i noi hou mai ai oia e hoopanee ka hale a noho hou ma ka hora 1:30 o keia auina la.

LA HANA EHA.

HALE O NA SENATOA.

            Ua akoakoa mai na hoa a pau ma ka hora 10 o keia kakahiaka Poakahi, a mahope o ka pau ana o ka pule a me ka heluhelu ia, ana o ka moolelo o ka la hana ekolu, ua hapai koke mai la o Kikila Baraunu i ka hoike a ke komite maluna o na rula..

            Ua ulu koke na paio anaa no kekahi mau rula, a no ia kumu hoopanee ia ka noonoo ana o ka hale ia mau rula a hiki i ka hora 1:30 o keia auina la, a i ka loaa ole ana he kumuhana hou no ia kakahiaka, ua hoomaha ka Senate a noho hou i keia auina la.

LA HANA ELIMA.

HALE O NA LUNAMAKAAINANA.

            Noho ka Hale ma hora 10 a.m. mahope o  ka pule a ke kahunapule, heluheluia ka moolelo o ka Poakahi a aponoia.

            Ku mai o Mossman a noi mai la o kona makemake e kapae ia na rula, a e lawe mai ana oia he bila e pili ana i na lilo o ka Ahaolelo.

            Kue mai o Robikana me ka olelo mai ua halahu o Mossman mawaho o ka rula.

            Ninau mai o Makekau i na paha ka Hale ka hana nei malalo o na rula o ka M. H. 1898.

            Ku mai o Mossman a olelo, e pono ka Hale e lawelawe ia na hana mai lo o na rula Ahaolelo a hiki i ka wa e pau ai na rula i ke pai la.

            Na Mokimana ma ke kapae ia ana o na rula, ua heluhelu mai la ola i ka bila e pili ana i na lilo o ka Ahaolelo.

            O ka bila haawina no na lilo Ahaolelo o keia kau he $45,000.

            Mahope olailaa ua lawe mai la o Beckley he olelo hooholo e heluhelu elua ia mai e ke kakauolelo ka olelo hooholo e pili ana no ke koho ana i komite e holo ai i ke kahua ma’i lepera o Kalaupapa.

            Na Gilfillan e pono o na hoa no a pau o ka Hale ke hele i hiki ai ia lakou ke ike pono i na mea a pau. Ua hooholo lokahi ia ka olelo hooholo a Beckley.

LA HANA ELIMA.

HALE O NA SENATOA.

            I ka wa i kahea ia ai o na Senate aole i hiki ae na Senatoa Kikila Balaunu, Carter ame Balauwina, a mahope lakou i hoea mai ai.

            Ua noi mai la o Kale Aki e ae ia aku oia e lawe mai i ka bila no ke koi poho pauahi. Ua kue loa ia kana noi, a ma ke koho ana na haule. Aole he mea i hana ia no na rula i ka la mamua iho.

            Noi hou mai o Kale Aki e lawe ia mai ka noonoo ana e na koa no ka pauku 44 o ke kanawai o ka Ahaolelo o Amerika i hana ai e pili ana no ka hana ia o na hana a pau o ka Ahaolelo ma ka olelo haole wale no.

            Kue mai o Kaiue me ka olelo mai aole oia he mea kue olelo hooholo, aka, aole nae oia i ike pehea la e hiki ai ke lawe ia mai ia olelo hooholo, oiai, aohe rula o ka hale e ku ana e hiki ai ke hoonee la na hana imua. Ua kue loa mai oia no ka lawe ia mai o kahi hana iloko o ka hale me ka pau ole o na rula i ka hooponopono ia, nui ka paio ana o na hoa ma keia mea. Ua hooikaika loa na Repubalika e hana ia no na hana me ka pupuahulu me ka nana ole o na rula o ka hale.

            Ma ke kohoia ana ua haule.

            I na rula wale no ka hapanui o na hoa o ke Senate kahi i mili ai, a he umi mau wahi rula i pau hiki i ka hora 12 o ke awakea.

(E nana ma ka aoao 3)