Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 9, 2 March 1901 — Page 7

Page PDF (697.20 KB)

This text was transcribed by:  Desiree Shahoian
This work is dedicated to:  To Mrs. Odon's Kindergarten Class of 1955

KE ALOHA AINA

POAONO, MARAKI 2, 1901   7

MOOLELO BOONI PUUWAI

NO:_____

Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele!

Ka Makaikiu Kupaianaha!

MOKUNA II.

KA HOME PUANUANU I NELE I KE ALOHA—KA WAI ACIDA KAILIPONIUNIU.

  Aole e ka ma@ame, aole loa au i lohe a mahui iki no ke kumu o keia huakai awiwi ana o ka hele ana aku nei, ua haalele iho oia me ka pupuahulu nui a makou i hoomaopopo aku ai he hana nui kana, wahi hou a ka ona hotele i pane mai ai me kona hoomaopopo pu ana mai o keia lede e damailio pu nei me ia o Mrs. Lema no ia, aka, ua lilo nae keia hoea ana aku o Mrs. Lema i Barae i mea haohao loa no ua ona hotele nei, a oia kana i nalu iho ai iaia iho, aia he mea pohihihi mawaena o ke kane a me ka wahine, a o ua mea ponohihi aia heaha la ia, aka, malia nae paha o ke ano mau no hoi o ke ano o ka noho ana o ke kane a me ka wahine ka hookekee a hoolalao o kekahi, alaila, huli hoi kekahi.

  O keia iho la na noonoo i hauli wale ae no aloko o ka ona hotele, koe nae ka hiki ana iaia ke hooiaio loa, a malia paha ua kuhihewa oia, alaila, me ia no kona kumhewa, aka, no kau nae e ka mea heluhelu, aohe a kaua niele a hoohewahewa ana no ka mea, ua maopopo no ia kaua ke kumu o keia haunaele ana ana o ka noho home o keia kanaka a me kana wahine.

  Mahalo a nui i kou lokomaikai e ka ona hotele, wahi a Silevia iaia i heawi aku ai i kona hoomaikai no kela mau olelo o ka hoolauna i loaa mai iaia. Aole au i manao ua hala oia.

  Me keia mau olelo a ua Silevia neo, lele iho la ia mailuna iho o ke kaa, a hookuu aku la i ke kaa me ka uku ana aku no kona luhi, alaila, haawi ae la ia i ke aloha ahiahi i ka ona hotele a hala aku la ia ma ke alahele a ka ona hotele i hiki ole ai ke hoomaopopo aku no kana wahi e hele nei. Aka. no kaua e ka mea heluhelu e hookolo eku ko kaua meheu heluhelu mahope o na ui Silevia nei a e loaa no oia ia kaua e kamoe ana kona mau kapuai me ka awiwi nui a hiki kona ku ana mawaho o kekahi halekuai laau a me ke kali a hookaulua ole iho, komo loa aku la oia no kahi o ka pakaukau kuai a nonoi i ke keike kuai e haawi mai iaia i mau auneki Ladama (laau make), no ka mea, wahi a ua Silevia nei, ua makemake oia ia mea i hiki ai iaia ke hoonalowale i kona mau ehaeha mai kekahi ehaeha kuhohonu i loaa iaia ma ka puuwai. ka eha hoi n n@ hoohiaa aku laia no kekahi mau po.

  O keia noi laau make a kela wahine mua o ke keiki kuai, oia ka ua keiki ala i nana poho mai ai me ke pahaohao, a huhu na ninau mai ia oia:

  He niho eha anei kou, a i ole, he ha paha ma ka puuwai?

  O laua no a elua, eha ka mho me ka hui, a eha hoi ka puuwai me ka walania me he kui ala, wahi a Silevia me ka wahahee nui.

  Alaila, e pono oe e lawe i keia omole, no ka mea, oia ka laau kupono no ia mau eha, wahi a ua wahi keiki ala me ke kuhikuhi ana iho i na omole laau o lawili ia e waiho ana iloko o ka pahu aniani.

  He kupono ia no keia ano laau, aka, o ka oi loa aku nae o ka laau maikai e hoonalowale ia ai o keia mau oha oia no ka Ladama. nolaila. ia’u i ka Ladama, wahi a Silevia.

  Kahaha. aole paha e hiki, ke ole au e kuhihewa aia he kanawi e pili ana no ia mea o ke kuai ana aku i ka laau make, a o kekahi aole no e hiki ai’u ke kuai i ka laau make wahi a kahi keiki i panai mai ai.

  O! Ua hiki no ia oe ke kuai mai i ua laau ala i ka poe i hilinai ia, e hoopaa aku ana au i ko’u inoa iloko o ka oukou hake moolelo o ka poe i kuai i keia ano laau. Ua ike anei oe i ko’u inoa. O Mrs. Lema o Lokowai Home ko’u inoa. Maopopo aku la an i ia oe?

  Ia Silevia i hoopuka aku ai i kela inoa ike koke iho la ia i kona kuhihewa nui iaia i hoomaopopo iho ai aole loa ona wahi kuleana ika maluna o kela inoa o Lema, a na ia mea i hoopii ae i ka ula ma na papalina o ua Silevia ala, a o ia ula ka kahi keiki i ike mai ai a hooma nao koke ae ia ia no kela eha io mai ke kumu. Nolaila, me ke kali hou ole iho o ua wahi keike ala, kii aku la oia i ka omole Ladama a kau mai la iluna o ke pakaukau, a hao ae la i mau auneki elike me ka makemake o ka wahine, a oiai, ua wahi keiki ala ua lilo hou aku la ma kekahi wahi malalo o ne hoouna ana a ua Silevia nei, ua kioe malu hou iho la ia i mau auneki Ladama a ho-o iho la iloko o kana paolo i loaa mua.

  Alaila, ma ka olelo pokole ana ae ua lawa kela mau auneki Ladama e hoouha i kekahi mea kino hanu ola iloko o ke aupuni uhane me ka hakaha ole, i ka minute mua ana e ale ai aiai.

  Nolaila, mahope o ka uku me na kamailio ana a Silevia me kahi keiki kuai laau haalele iho la ua Silevia nei i ka halekuai laau a huli hoi aku la oia no Lokowai Home me ka puuwai i hoopiha ia me ka hauoli, no ka mea, i kela hora aia ka ipuka o kela ao ua hamama koke mai ia, a o ke ki o ua ipuka ala, ke paa ala ia ma kona mau lima.

  Ano, e ka makamaka heluhelu o ke a ka hooko ana a ua ui Silevia nei i ka mana o kana hoohiki mahopa iho o kona ike ana ua haalele io m@ kana kane iala, a ua olaio hoi na olelo a kela leta kumakaia. Aka, e ninau iho ana paha oe nohea mai la ke dala i loaa i ua Silevia nei. Aole anei ia o ke dala a Ailika Lema ke kumakaia a oie ka haalele wahine? Ke pane nei ka mea kakau aole, o ua mau dala ala na Silevia ponoi no ia, oiai, kona mau la o noho ana me kona luaui makuahine a oiai, o na wahine i loaa na kane he lako ma ka noho ana, aole loa he mea a lakou e noonoo ae ai no ia mau wahi dala mailuilu, aka, i keia mau hora iho la nae o ka nele a me ka hune, aia ua mau wahi dala nuku nei o ka mailuily ke haawi mai la i ka lakou mau kokua ana iloko o ka hoopakele.

  Nolaila, ma ka hooko ana o ua Silevia nei e kana hoohiki oia ka kaua e makaikai aku ai, a e ike no auanei kaua e loaa no ua ui Silevia nei e ku ana iloko o ka pa ilina o ka halepule o Rafaela, a maluna o kekahi o na he kupapau e kalele iho ana ua ui la a houlohe i na ke ana a ka hele i ka manawa o ka hora 10 o ka po.

  Wahi a ua Silevia nei: O ka hora umi keia, a ke ke mai la kela leo i ka leo kanikau hope no’u ma keia ao, no ka hoike ana aku i ko ke ao holoukoa na ka mana a me ka ikaika o ka wai akika kiili poniuniu i hookuu mai ia’u mai ka noho inea ana ma keia ao a iloko o ka maha mau mao. Ala a pau ae keia mau luhi, alaila, i ka lani iluna lilo au e pii ai.

  Me keia mau olelo a Silevia, leha ae ia kona mau maka iluna o na aouli lani a hoomaikai ae la ia i na la o keia ola ana, huli ae la ia a nana i na puu a me ka waiho lahalaha mai o ka aina, hoomanao ae la ia i na ia o ke aloha e kokohi ana iloko o ka puuwai, aka, ua hala ia mau la a i keia minute he hookahi wale no mea i koe o kela olelo hoohiki e make oia malalo o ka mana a me ka ikaika o ka wai akika mamua o ke kakahiaka.

  Nolail, a hiki mai ua manawa ala o ka hooko ana i kana hoohiki, aia oia e noho ana iluna o kekahi he kupapau, a ma kona lima akau e paa ana oia i kela puolo laau Ladama, a kaikai ae la iluna no ka lu ana iho iloko o kona waha me ka noonoo a hoomaopopo ole o ua Silevia nei oia ola ana e kiola a e hoomaunauna nei aole ia nona iho. O ka mea hope wale no i ala mai iloko o kona hoomanao ana la minute i koe a pau ae, oia kela kamaiki hehe i haalele aku ia ihohe a ua Silevia nei i kanaenae ae ai: Ua oi aku ka pono, ka maemae, a me ka hemolele e iohe ole oia i ka moolelo e pili ana no kona makuahine poino a ehaeha nei iloko o ke kauma ha, Alaila, mai na hoomanao ana no kana kamaiki, noni i ae la oi ke Akua e huikala mai i kona uh@ ne luuluu, a e kala la hoi kona hewa ma keia ao.

  Pili iho la kona mau maka iloko o ka hiamoe, a hoomaka iho la ia o iu iho i ka laau make iloko o kona waha me ka manao o ka manawaia pau ae. aia hoi, me kekahi lima ikaika a ua Silevia nei i ike ole ai i ka hoea ana mai lele liilii ana ua puolo laau make nei i kahi e, a he leo moakaka o ke kanaka kana i lohe i ke kamailio ana mai me ke oolea.

  Heaha ka ano o keia hana au a ka wahine opio? Ua aa anei oe e hoea aku imua o ke Akua ola me keia ano? Eia oe ke hoao nei e pepehi a e hana ino ia oe iho?

HAALELE I PUNA NA HOALOHA.

I ka Nupepa KE ALOHA AINA,

Aloha oe:

  E oluolu oe e hookomo iho ma kou koiamu i keia mau hua e kau ae la maluna, “haalele i Puna na hoaloha”

  Ua haalele mai ia o S. Kekuewa i keia oa pumehana a ua hele aku la ma kela ao puauanu ma ke ahiahi Poaono, Feb. 23, hora 7:30 o m. ma Laie. Kookaiiloa. kona wahi i make ai. A eia malalo nei kona wahi moolelo.

  Ua hanauia o S Kekuewa Kea ma Makuu, Puna Hawaii, ma ka ia lo o Okatoba, 1849, na Mrs. Kaohuwalu aine J.W. Kea, a na laua mai keia mau keiki, Mrs. Kaluahine Mrs. Kanokum. ka. Joseph Kea, S. Kekuewa, John Naholowaa Kea

  Ua hoonaauao ia o S. Kekuewa Kea ma ke kula apana o Puna, a mahope mare oia i ka wahine no Kau Hawaii, o Miss Lahela Moopuu a na laua mai hookahi kaikamahine e ola nei o Kauika Lahela kona inoa. Ma ka makahiki 1869 kona m re ana me Lahela Moopuu A na Kapika Lahela hoi he mau keiki o ola nei, nolaila, ua kani moopuna ia ku mea i make.

  Ma ka makahiki 1873 ua make aku i o Lahela Moopuu, a mare hou aku la o S. Kekuewa Kea he wahine hou oia o Miss Hianaieni, a ua luna mai a laua mai he alua keiki e ola ne, o Kauakahi me Miss Keahi. Ua hanau ia keia mau keiki ma Makapala, Kohila Hawaii a mahope ua kouio aku la o S. Kekuewa Kea a me Niaualani (w) i ka Hoomana Moremona, oia ke kumu o ko laua hoi ana mai no Laie. a malaila laua i noho ai me keia mau keiki he mau makahiki a make aku la o Niaualani (w) ma Laio i k i 1894, a mahope mai mare hou o S. Kekuewa Kea he wahine hou nona ka inoa o Mrs. Kanele. a me ia wahine oia @noho ai ahiki i kona make ana aku ia.

  He kanaka oluolu a heahea he hookipa i na hoaloha. Ua nohu aloha oia me na makamaka ma Laie, a ua lilo na noaloha he mea nui, He hooikaika no na mea pili no ka ohana noho ana, ua lawa no na mea pili no ke kino pela no hoi no na mea pili i ka noho hoamana ana he hoomanawanui. Noiaila, ke noho nei ka ohana me ka u @ ka luuluu no kona naalele ana mai ia makou ka ohana, a pela hoi me na keiki ma kua ole, pela no hoi me ka wahine kane ole. Nolaila, e hoomaikai ia ka moa o ke Akua ma ua lani kiekie he malu ma ka honoa a he aloha oia i kanaka nina uo i hana a uana no i kanaka naha no i hana a uana no i luwe aku, i hoomaikai ka inoa o ka Haku Iess Karsto—Amene.

  J Naholowaa Kea.

Honolulu, Feb. 28, 1901.

  He kuai hoemi uni o na Uhi Moe ma kahi o L B Kerr & Co., ke malamaia ana ma ka Poakahi, mar 4, he mau waiwai i ike nui ia, a i noolilo oie ia hoi ma na kumukuai haahaa ma Honolulu nei mamua. no kekahi pau ia wale no keia kuai hoeml.