Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 10, 9 March 1901 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

HONOLULU             MAR. 9,1901

 

KA PONO I KAUKAI IA.

 

            Oiai, he loa ka manawa a ka lahui i noho ai me ka hoomanawanui, e kaukai aku ana o ka hoea mai he manawa maikai no lahui e milenio ai, a e hauoli ai ka manao no ka noho ana aku iloko o kekahi ano kulana hooponopono aupuni ano hou ae mai na kulana aupuni lehulehu i noho ia ai e ka lahui a ike i ko lakou mau hopena inea.

            Mamuli oia uiha o ka lahui i ke ano o na hana a ia noho ana aupuni i hala ae nei, ua ku ae la ka lahui me ka lokahi a hoopaa iho la me na manao pupukahi, e hooikaika ana me ka nana ale ae i na hoino ia, e loaa he lanakila ia lakou ma ka pahu balota, ma ka hoouna ana i na Moho Kuokoa i kaukai ia aku ai ka pono ia lakou, a hoea mai la nae i ka hopena, ua lanakila ka manao kupaa o k lahui, a na loaa he lanakila nui iloko o na hale elua o ka Ahaolelo, ma ka lilo ana o ka hapanui o na hoa o ka hale ma ka aoao Kuokoa Home Rula. Aka, a hoea iho la i keia mau la a ka Ahaolelo e noho nei, aole he wahi hana a makou e nana aku nei i lawe ia mai no ka pono o ka lahui, e na Moho Kuokoa a ka lahui i koho ai, hookahi no mea nui a makou e ike aku nei.

            O ka waha kole a me ka puni hoopaapaa o na Moho Kuokoa, me ka ike no hoi aia ia lakou ka mana alakai o ka hale, hoolilo wale aku no e hoopau manawa ai i ka hoopaapaa i na mea ano ole, a pomaikai ole o ka lahui. Aole makou i olelo ae nei ma keia no ka hale o na lunamakaainana, aka ke olelo a ao aku nei makou i ka hale o na Senate, mai hoopau wale i na hoopaapaa ano ole.

            E nana aku i ke alahele e alakaiia mai la e ka hale o na lunamakaainana, ke hele nei ka lakou mau bila kanawai no ka heluhelu elua a ekolu, aole hookahi a na Senatoa i heluhelu ia ae, oiai anei ko ka lahui pono ia lakou. Aole, he maka no ko ka lahui e nana aku nei, a he pepeiae no e lohe ai.

            A o ka makou ia e ninau ae nei, auhea iaho la ka pono o ka lahui i kaukai aku ai e loaa mai ana he maha no lakou, ina pela iho la ka hala o na Senetoa e hoopau manawa ai, a hala ae na la he kana ono i ae ia mai ma ke kanawai? Na ka lahui ia e pane ae, malia he manao okoa aku paha kekahi mahope aku i lilo wale ai ka manawa i mea pepehi ia e lakou nei?

           

            He nui na poe piliwaiwai i paa i ka hoopu ia ma ka La Pule nei.

 

HE MAU BILA KANAWAI MAIKAI.

 

            Ua hoomaopopo iho makou i keia mau la iho la, he mau bila kanawai maikai loa kekahi i lawe ia mai e kekahi mau hoa o loko o ka Ahaolelo, maloko o ka Hale o na Lunamakaainana ame ka Hale no hoi o na Senetoa, a mamuli o ko makou ike ana he mau bila kanawai maikai io ia, nolaila, na manao makou he mea pono ke hoike ia aku la mau mea maikai imua o ko makou, eia no ko lakou mau wahaolelo ke hoao nei elike me ka hiki e hana i na mea maikai io a pono maoli no hoi no ka nohona o ka lahui oiwi o Hawaii nei, a mai kona aina e mai no paha.

            Ua lawe mai o Dike o Mau he kanawai e hoopau loa ana i na auhau kino, e like me auhau kuia, auhau alanui, auhau kino. Na Lunamakaainana Hihio o Maui i lawe mai he mau kanawai elua e pili ana i ka hoohana ia ana o na paanana kupa Amerika wale no ma na hana aupuni apau, a pela pu hoi me ke kaupalenaia ana o na hora hana i ewalu hora hana wale no o ka la hana hookahi. Ua hoomaopopo makou, e lawe mai ana o Senetoa Kikila Balaunu o ka Mokupuni o Oahu nei, he kanawai e hoopakele ana i na waiwai lewa a waiwai paa o ke kanaka i komo iloko o ka iea a hooopaa ia kona mau waiwai malalo oia hoomalu.

            O ke ano nui o keia kanawai a Kikila i lawe mai ai, oia ka hoomahuahua ana ae i ka huina waiwai io o na waiwai lewa a pela pu hoi me ke ano oia mau waiwai lewa e hiki ole ana ke paa malalo o ka hoomalu. Me he mea la, o ka huina waiwai io oia mau waiwai i hiki ke hoopaa ole ia aku e ka hoomalu aie ana, e hiki ana kona waiwai io ma kahi paho o $2,00 na lako paahana hoi a ke kanaka e pono ai kona ola ame kona ohana, aia ka waiwai ia hiki ke paa ole malalo o ka hoomalu aie ma kahi o $500.

            He Repubalika ka aoao kalaiaina i puka ai o Kikila Balaunu i Senatoa no ka Mokupuni o Oahu nei, aka, o kana bula kanawai nai i hoikeia ae la, e lilo ana ia i kanawai e pomaikai like ai na kanaka koho balota o na aoao kalaiaina apau o liko nei o ka aina.

            I kamakou e koi aku nei i na Senatoa Hawaii ame na Luna makaainana, aole pono lakou e kue i keia bila kanawai maikai maoli, no ko Hon. Balaunu, Repubalika ana, e nana ia ka waiwai io a me ka pono maoli o ka lahui kanaka ilihune o Hawaii nei, ma o ka pomaikai laulaha la a keia kanawai e haawi mai ana maluna o lakou, ina e hooholo ia ana.

            Ehoomanaoia, ke ole makou e kuhihewa, ia keia wa e ku nei ke kanawai o keia ano, he uuku loa kahi huina waiwai o ke kanaka e pakele ana mai ka paa ole ia ana aku e na koi a hoomalu ana a ka aie, penei e maopopo ai.

            Ma ka Pauku 1035 o ke Kanawai Kivila i hoouluulu ia ana ai ma ka makahiki 1889, ua hoikeia na waiwai e pakele ana mailoko aku o ka hoomalu ia ana, oia hoi.

            "O ka Bibala ohana, o na kii ohana, a me na buke kula, elua puaa, eona kae ame na ia apau e po o ai, a me ka io, ame ka palaoa, a me hookahi apana aina, kahi e ulu ana ke kalo, a me ulu e ae paha i hoomakaukau ia no ka ohana, aole nae e oi aku ka nui oia apana aina mamua o ka hapa eka hookahi, ame ka pahale, aole nae e oi aku mamua o ka hapaha eka ka nui, ame ka hale noho, a mau hale e ae paha e ku ana maluna iho o ua pahale la, ina aole e oi aku ka waiwai iloko oia hale, a mau hale paha, mamua o na dala he elua haneri a me kanalima.

            Ua maopopo loa i keia wa e nee nei ka aina, aia ka waiwai ia o na pahale a me na hale a me na waiwai lewa o kekahi poe lehulehu loa mawaena o na kanaka Hawaii, mamua aku o ka hookahi taunani a pii aku no. A ina e ku mau ana ke kanawai e paa nei i keia wa, e like me ia makou i hoike ae la ma ka pauku 1035 o ke kanawai o 1889, alaila, e lilo ana he mau haneri dala waiwai lewa a me waiwai paa no ka paa ana malalo o na hoomali aie ana, a lilo kela kanaka a me kona ohana i poe kuewa maluna o ko lakou aina hanau iho; aka hoi, mamuli ka hooholoia ana o ke kanawai @ manao ia nei e lawe ia mai ana e Hon. Kikila, e loaa ana he maha i ka poe ilihune no lakou kahi huina waiwai mai ka elua haneri kanalima aku a hoea i ka hookahi tausani ma ka waiwai lewa a he elua tausani hoi ma ka waiwai paa ma ke ano he home.

 

HE ULIA POINO.

 

            Ma ke kakahiaka Poalima o keia pule i hala aku nei na loaa iho la i ka pake kuke a Kapena Kalaka o ka hui o Waila ma, me kekahi ulia : poino mamuli o kona lele ana mai kekahi kaa hapaumi aku o ke alanui Beritania oiai oia e hoi ana no kahi o kona haku. I ka hiki ana ma ke kihi o ke alanui Vitoria ua makemake iho la oia e lele malaila, a noi aku la i ke kalaiwa e kaohi iki iho i ke kaa, aohe nae he hoolohe ia aku ke kuupau ia no ke kaa i holo nui, na hoomaka aku la oia e lele a mamuli o ka hapa pu o kana lele ana ua hina iho la oia ilalo, a loaa mai la kona wawae hema i ka huila o ke kaa a pepe iho la. Ua lawe ia aku oia no ka haukipila.

 

LETA A KE KAKAUOLELO D. KALAUOKALANI OPIO

Hale o na Lunamakaainana,

            Wasinetona, Feb. 18, 1901.

Hon. Jas. K. Kaulia,

Aloha oe a nui;--

Ua loaa pono mai kau leta o ka la 31 o Ian. i hala me ka maikai a ua hauoli no kouhoomanao ana mai i kou pokii nei. Eia no makou, he noho nei me na haawina hookahi no hoi keia e manaolana nei ua loaa like ia ia oe me ka ohana. I keia manawa ke hauoli nei ko makou noho ana mamuli o ke kumu, ua loaa ia kakou ka lanakila, ma o ka Elele ia, oiai, ua hooholo lokahi iho nei na "Committee on Election No. 1" no ka pono o ka Elele a kakou. Maanei pau loa ko Gear ma wahi ikaika. Ua hoike aku nei no ka Elele ia oe i na mea a pau ma kana leta. O ka hoike piha a ke komite e hoouna aku ana ia oe ke loaa mai i keia mau la iho. O na Lunamakaainana a me na Senetoa aohe o lakou hoolohe i na olelo imihala i lawe ia mai no ko kakou Elele a me ko kakou aoao Home Rula a ina he manaoia ko lakou e hehi ia ko kakou aoao a e holo hoi mahope o ka manao kalaiaina o kena mau aoao kalaiaina iho o kakou, i na la ua hana lakou pela, aohe mea nanalakou e papa. he mau kahoaka maikai keia no ko kakou lanakila ma keia mua aku. E hookaulua iho ana paha makou ke kahea ia mai e ka Peresidena ka Ahaolelo Kuikawa elike hoi me na wawa nupepa e ike ia nei. E haawi i ko@ aloha a me ho ka wahine a kaua a hiki i ka wa a ka Haku e hoohui hou ai ia kakou.

            Oau no kou oiai,

                        D. Kalauokalani Jr.

 

NA KOI POHO PAUAHI.

 

            Ua makemakeia na koi poho pauahi a pau, e waiho ae i ka la kou mau koi me na kope elua i unuhi ia ma ka olelo Beritania a me ka olelo Hawaii, ma ka lima o ke Komite Pauahi. E noho ana ke Komite Pauahi e hoolohe i na koi @a na palapala hoopii ma ke ahiahi Poalua, Mar. 12, 1901, hora 7 p.m. ma ka Foster Hall. E loaa no na palapala Hoohiki (Affidavit) ma ka lima o na komite, a ma ke keena poo o ka aoao Home Rula, Foster Hall.

                        James K. Kaulia,

            Lunahoomalu o ke Komite Koi Poho Pauahi.

 

            E holo aku ana o J. S. Spitzer o ka halekuai lole "The Hub Clothing House," no Nu loka, Piladelapia a me na kulanakauhale o ka Hikina, no ke kuai ana i mau waiwai hou no kna halekuai, ma keia Mariposa.