Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 10, 9 March 1901 — Palapala a ke Kiaaina i ka Ahaolelo. [ARTICLE]

Palapala a ke Kiaaina i ka Ahaolelo.

{Mai ke Kuokoa mau I ka Hale Ahaolelo o ka Tentorl o Hawaii: Na ke Kaoawal o ka Ahaolelo Koi o Amerika e hoomaopopo t»oft i kekabf aaponi oo ka Teritori o Hawaii ī hooknmnla ma ka ae ana aka o Hawali i ka olelo hooholo Kanawai o ka Aha-, olelo no ka hai ana olaPae«ioa me Amenka Halpala. O ka manawa mawaena ofa ae aoa, ma ka la 12 o Aog*te, 1898, « me ka manawa i hoomaka aku ai e lilo be uana Kanawal Teriiori ma ka la ' 14 o lane, 1900, oia no ke aa o ka loli ana- Oiaij | &e aaponi HawMii oa ko'mo ako i malaio o ka maoa o ke Aopooi o AmerikA Huipuia, eia oae e boo-1 tuaa aka aoa oo oia e hoohuna ; eko i kekahi o oa koleana o ke ; «apnni kookoa. E obi ana hoi 1 na aahaa date malalo o kona; fnaa kanawai ponol iho malooa o tia waiwai i boopae ia boi mai na «fna e mai a malona pa no hoi kekahi o na waiwai e komo mal ana mai Amerika Hoipnia. maīama ana no hoi oia i kona «nan nobo ana plli kaoikela me ea aina e ako, ī komohia pa mai &o hoi o Amerika Haipaia. E hoomao aoa no boi ola i kona mao ro!a hoomala e kae aoa i na wahi a pau o ke ao nei. O keia kuiana ano kuokoa ka mea i hoonio mai i na mnaa pohihihi i ka wehewehe, a na lilo he mea kopono no ka pono o ka iehulehu e noonoo ī kekahi laoa anponi ma Wasioetona. O na honloii i haoaia e ke KaHAwai Teritori ma na oihanao ke fculoko ka oaea i hooola mai i kekahi mao pilikia ma ka hooponopono ana o na bana Ahaolelo. Ua kono ia hoi kekabf «nao kakaaolelo oihana ma kekahi man ano e ukali aku i ka lakou mau hana a komo aku iloko o kekahl maa oibana • ako. O na mana a me na hana o ka Oihana o ka Lona Hooponopono Hana Aapam, ma na ano nni, aa like no ma ko ke Kohioa malalo o ka Bepabalika, koe ako hoi ma kekalii o na i boakbka pono ia e pili ana i na laikini, i na hai hoohaii na hui, na bana imi wai. wai o na wahioe mareia, a me na hana kakan kope o na hoolilo an», na mea e pili ana i na hale hoopaahao, na ootari, na lilo wale o na aioa, na mea i hoololi ia e ka Loio Kahina, a me na mea e pili ana i ka maUoaa Aoa o n» kanawai a me oa iiaoa ana a k» Hale Akaolelo, a me na haoa o ka hoolaha ana i na olelo kuahaua a ka maoa hooko, na moa hoi i hoololi ia e ke Kakauolelo o ke Teritori. Na haoa hoi a me ka mana o ke Komisioa kahiko o na aina eopuui a me ageoa o oa aina anua hoohui ia i ka mea boo-

! kahi. I* Koai{ftfnft o n& afna aoy\xui. Ma keia mknawa, m&Ulo o na kMi.io» i hookwawiile ia ma ,||i Ks« Abaolelo o 1898, ua paewaewa loa bof na «kn o na paa oīhaoa. Oiai ka Loio Kobioa, ka Paakei a me ka Luoa Hooponopono o na haaa aapaoi e loaa ana U kkeo pakahi eono tttu»ini dala 0 ka makaliiki, oiai, ka oihana a ka Lqd» Hoopooopooo Q..ka oibsna hoooaaaao e paa ia ana, ex oweio e ke Kabloa o ko oa aioa e ka mea e aka I» aoa ma 1$ kataaa knhma. O ka nka makaulki o ke Komiaioa o na aina anpani he ekela taasani dala, o ko ke Komieina o na mabi-ai a me ūa kauu laau he elaa laaeani hno|kahi baueri dn!a o ko ka Luoa Aua-aina be ekolu taasani dala, oi&i hoi aole be uka o kaPeresidena o kti Papa Ula. £ like me ia e ike ia iho ana ma oa puaoaae aoa t aa hoihoi boi «n} na laaa aapnai kiekie hooko eha ma kekahi papa ma o lakoa ibo me ka aka makabiki o eba iaoaani elima baneri daia pnkahi; aa kopono boi 1a hoemi ana 1 ka nka me na ana i boonobo nobo ia oo na lona anpnni Tericorf e iike me ia i nko ia e ke aupuoi Federala. Ua hoihoi boo ia ke komisiaa o oa aina aapuoi, ke koumioa o oa baoa mahiai a me kaoa kumaiaaa a 1 ka £jeresideoa o ka Papa Oia, makēkahi papa okoa aku | me na uka i like aka ka piii me ko ka Laoa 4looia Buke Hetu. He oioau kekahi iloko o ko'a oa-

80 ioa aole he toeA kupooo e loaa Bkn be elon» taosani elima h»neri dala. O oa kumu o keia mau h >n» » me fce koikoi a paa loa I mahele* bele ia mamua mawaena o ke Kouaiaioa o ua aina aapooi a ni ka ogana o oaaina aupani ma)alo 0 ka BepQbH)ika eia ke Komi-1 Bina o oa aioa aapnni. E pili ana i ke Koluiaina o na bāna ma* bi a me kann nlnlaan ua makemake ia e hooakea akn i ka palena o kana bAna a of loa akn i ke kahaa bana o ka Boreau o na" bana mahi a me kana nlulaau inahiko, a ma īa mea ua lawa ole hoi ka nku oia mea. Ua hapai ia mai hoi keia mau luna aupuni e na mana aupuui o ke uupuui Federala, ka poe e hooikaika nei np ke kufeula ana i kakahi wabi hoao i np mea mahi a me na mea kanu maloko o ke Ttritorl, e hookohu la he mau Komisina no ] ia kahoa batja. I ' U ka Perekidena o ka Pāpa Ola j kekahi !ona aupuni i Joohia i fee ! kabi manawa i na haifa nui a me | uu kaunaaha pu no e pTli auA 1 ka malama ana i k| oU o N lehulehu. He mea isaopopo loa i hiki i kekahi ke īawe-

tftwe ! aa tian«i o kona lulaoa me kit uku v\t elike LOi ldo ka eeeu !'akn ltapotio la i.oūii a me koDA hooikiiika aua. Ke akn nei »□. te pono e hookomoia ke kiio maka* hiki-e'ua o kn Teritori ma la 1 o īaiai, 1901, a pela bo! ea haawina e hoolioīoia ai. 0 na kum« no ko'u maoao no ke!|i, oia hoi; Akabi—E hoomaka aoa ka hela makahik! ana o ke kaa o pa hann hooponopooo hela o na <la!ao k« anpuni o Amerlka Huipuia taa ka la maa o lalai o kela a me keia makahiki, a malalo hoi oia rula e 1110 ai ka kakoo maa hanA maa maa o n& lioopouopono heln da!a ana t ke hoomauia, he mea piHkia loa a kapon& c!e hoi no na kama maopopo loa, e hoomaikai hou ai i ka kakou maa ano ban& e ukali akt ai ka w& o ka kakou maa aao bana helu i ka

boobolo ia aoa o na haawiaa (oa kahi hol o ka hookoma ia *ua h$ maa mahioa mamua o kg lakou holo ono, e like me mamaa aliu aei. Qe mea akak* o feekati auo haua e !ibe me kela ka mea 1 malao iā e ka Nai (Federals) ma ka hana aua i ka Paaka 53 o ke Kanawai.Tfi.ri'tori,. e like me ia i ike ia ma na huaolalo e ol#lo ana no ke bau noho mau o ka AhaoLelo «la kooa be!e ana inainaa o ke kau o elaw.-makahik 1 ka wa e hookaawaie ia ai na baawiaa. O ka haule ana o ka loaa as- - dute a me na loaa haU leta i komo mai ma ka hoohui aioa ana he hoohai koikoi hoi ia i ko kakou inaa oihana baa. Iloko o ke ae o 1898 a tae 1899 o na loaa mai keia maa alauai mai aia i ka $2,399,167 87 a o na hoolilo he $381,270.22. 0 kei» emi ana mai o o» loaa kai kono ae hc kapono e hoaie ia kekahi paa dala mahiahu» no oa hana hou aka a k« aupnni.

Ma na lioike malnna o na dal& 1 naakemake ia no te kau e hiki mai ana t ! komo pa ai na hoike 0 na loaa I manaoia o na loaa'aapani no 1901 mai ka Pouka a mai k i Laaa Hooia, ka uaua liuina loaa i manao ai oia hoi be $2.314,000, a o hope hoi he $2.175,550. No keia mau hoike loaa, i mauaoia i hooia mai 1 ke anpuai e uui aua uo ke d*la po ka hookele lawtk pooo aa» i aa hapa o fee T?ritori, koe aku uia kahi o U%oa hoa « ke aupaui, ke ote hoi e loohia ke aupuui i k«kahi pilikla ike c»le la naoa e kouo ae i oa hoohīo nni «na. Oiai hoi ka maoa o kaT-nt ri e lomo aku 1 ka aie aa fcaupaleaa ia a aia hoi ka hopeaa ioa oia mea i ka apoue» K»aika F«?tesidena ua lilo hoi he mea 'maikai loa i ka Ahaolelo e uoouoo pouo

... ka uiuau o ka LuuLui ixnn I ī & loaa koiuu iiiuu «ua na iiUO ,y Llkl al l£s mttloU'|ieJfc Ia ai |,e (tpjk.pi o tia aulau aea e like me i;a inea Llki e kaolUe ai u e iiookauliilii ai holi ke kapouo aoa 1 da?a no ūh bwuti hou a ka aopoai, 0 ka ale lajb ui*. &e olq naai i y ka $ie LeU oka Eepubalika a Q Hawaii, i lawe ia |ie a, ia e A^ika Hoipnia e l»e ti, 18MQ0* Kt. ko£ &ei ua Aaierik» Huipuia e lookaa be $3,235,4. oia ia, a hookoe ILo boi be aie no ka Teritorl o HaWaii o $950,570.31. Ma 6a olelo o ke f£anawa! Teritori—pankn 53, e plli ana I n& hoaie, tiB kaapaleha fa ka hnma nni aie e manaola ak« e aie iloko o kakahi makaliiki hōokah! o ka Teritori ī ba hookahi pahan«ri kenet?t malooa o ke koam

wuiwa! helana o ka waiwai ka t ka aohan ō ka Teritori e lilke me ia ihoike īa ma ka heln nni kopt loa ana Ka hela ana r o ka naakahiki 1900 ka hela aoa i hoīke mai i ka haioa kamn Walwal 0 197, 491, 684; no la mea o k& aie i ku ke aieia be ī ka <9akabiki mua q ke. kaa o elua m»katiki e biki maifiaa he 915.81, a oia hela a oi ak,y paha no ka laa o ka makahiki. ī£a hnina hoaie i konoia ma nk helahonlanla he $1.946,900, he hookahi paha hoi oia huiūa 1 kapooa uo ka hoai€t ia i kekttbi o ke kaa e hiki mai aua. ' Ua noike mai ka hoike a ka Pankn oa hoaie maa ia aka hoi ka haina dala o $799,000 i ka helu © ka moohela-hoaie mai na dala e komo maa aa* mahope mai o ke Kau Ahaolelo o 1898. Ua hoomaopopo boi oa hooloula loaa me hoolilo uo.kn hoihoi hoo. ana ! keia pea dala a I ka moohelo dala lofta man oa hoolilo ia ma ke ano he loaakomo mai. Oi» ai, aole keia ālantfi i.maoaoia he mea k upoao meoii, aka, he me& 1 oae e makemake t e ao t kuma. O kekaM q ' na daia ! loaa na loaa mai na anbao malnna o na waiwai īīoko o ka hapa hope o Okatoba a me na pale etaa o Novemaba. Mē n& 4aia oi aka o keia wa a me aa mahiua mai na kumu e ae & paa e nele no hoi ke aapuni ī ke dsla, elike me !» i hoike ia e ka Ponka, he man mahina mamaa o [k% ohiia ana o nft anhaa waiwau { ina Uid boi e holhei Ia ka hoai* j maa a ka waihona ioaa mau elike | Uio ia k kuiukulai ia aku uei» oia k.i mea e haiia ja. | > Ke kono aku nei an Ika hooi holo iaana o kekahi kanawai ho« i ai« no kekahi huina data 1 oi aka I mamua o ka mea i m*kemake ia | aoo, ma kahi bot a ka A.J>aolelo ' e hiki ai i keia, a me keia K*u e hanwi ai i kekahi p«u dala ellke 1 m? ia i m:ikemaKe fn, » maia halna e alo ae ai i ka hana man ana i i kekahi kanaw.u l oale q keU * me keia K«u. Oia aUaui hoi kai noohoio ia e «a o ISUo a Utk ike ia ka uiiaUhi. Aoleipauv