Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 14, 6 April 1901 — Page 4

Page PDF (639.92 KB)

This text was transcribed by:  Marsha Bolson
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 6, 1901

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE

Lunahooponopono.

HOGAN E. KALUNA

Luna Hoopuka

ALEX NAWAHI.

Luna Hoohana.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

PUKA PULE.

E hoopuka ia ana ma na kakahiaka Poaono a pau.

 

No ka Makahiki                                  $2.00

No ka Pono Mahina                              1.00

No ke Kope Hookahi                                         .50

 

KEENA HANA

Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370, Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi.

 

HONOLULU                                     APR. 6, 1901.

            O ka makou e kali aku nei ahea la ka lawe ia mai ka bila kanawai no ka uku o ka Moiwahine, o ka hana pono ia e hoopapau iho ai ilaila e hooikaika ai, aole o keia bila ua hele a ku kalahea.

 

            He lono lauahea ko makou, ua hoolimalima ia kahi mea o ka aoao Kuokoa Home Rula e hana i kahi hana hoopa uha a hooloioiahili ai a pau ae ka Ahaolelo me ka holopono ole o na kumuhana (Bila ano nui) a ka aoao iho no o lakou i manao ai e lawe mai maloko o keia kau. Aneane pololei anei paha ia lono, a ua hiki paha ke akioma ia aku ma ke ane o na hana e hana ia mai nei. O kahi kaaka ia e lilo ana i Emepera no Hawaii nei ma keia mua aku.

 

NA LONO KIPE.

            O NA lono lawe kipe i kamailio nui ia e makou na nupepa a pau o ke kulanakauhale nei, aole ia he mea uuku, aka, ua palahalaha ia, a ua hele laula ae ma na huina alanui, a komo loa aku ma kekahi o na keena oihana a iwaena o na anaina hooluana, e hoohuoi ana, e ui aku a e ui mai ana kahi i kahi; no hea keia puu dala a ka Hui (Party) e hoopaki nui mai nei, hele ka wai hele ka a-la? Ua maopopo loa he nele kakou, a hiki ole ka hoi ke hoolawa ia na poe misiona a kakou i hoouna ai i na aina e mamua aku nei, oiai me ka hana nui i loaa mai ai na kokua i kuahaua maoli ia ka lahui holookoa mai Hawaii a Kauai; a pehea hoi i oili m@ alahi mai ai keia mea maikai a loaa ana i kahi poe o kakou me ka luhi ole, aole i lohe ia ua nui ka poe i hoahu dala mai na mokupuni mai no ka pono o ka Hui (Party), ua ulu mai ka manao hoohuoi iloko o kahi poe, malia o ua dala eepa nei paha keia e lohelohe wale ia nei. Nolaila, auhea ka hoi ka manao hoopono, ka manao kuokoa a oukou i haawi ai i ka oukou mau olelo maikai imua o ka lahui ma ua wa ha@o elo, mamu a ka wa koho balota? E hele mai ana oukou e hooikaika i ka pono o ka lahui (aole o kekahi hui), a hana ana nukou me ka manao kuokoa, (aole o ke koi mai i kahi poe e hoopilimeaai aku i ka oukou mau alakai lalau) e hana ana oukou i ka pono kaulike o na mea apau. Auhea ua pono kaulike 'ia o na mea apau? (aole paha o ko kahi hui wale no e like me keia e ike ia nei i keia mau la).

 

HAPAI HOU IA KA BILA KAA HAPAUMI.

            Ma ke kakahiaka Poalua nei i ka wa a ka Hale i noho ai no ka hoomaka ana aku i na hana oia la, ua hoohikilele ia na hoa hanohano o ua hale la i ka wa o Lunamakaainana Kauimakaole i ku mai ai a heluhelu mai la he noi e lawe hou ia mai ka bila kaa hapaumi e noonoo. Oiai no nae oia kekahi e na hoa i pepehi i ua bila ia i ka la mamua iho. Ua kokua ia mai keia noi a Mahoe kekahi makuakane o ia bila. I ka ike ana o Emaluka kekahi mea kue loa i keia bila e hoola hou ia ana ka moo a lakou i pe pehi ai, ua ku ae la oia a noi e hoopanee i ka Hale, a ua moe hou aku la ua bila la.

            Me ka manaoio o na hoa hanohano o ka Hale ua make kau loa aku la ua bila nei, aka, ma ka Poakolu nei nae ua ala hou mai la oia a kupaka ae la me ka ikaika me ka manao kuhihiwa e loaa ana iaia ka lanakila maluna o kona mau enemi, e noho makuakau mau aku ana no lakou nei, a haawi hou ia aku la ha puupuu ikaika nana i hookaanini aku i ua moo la no lalo o ka papahele.

            Ua lohe ia mai aole no i make loaa ua bila nei, a e ala hou mai ana oia ma kekahi o keia mau la aku ma kekahi ano kino okoa hou ae paha elike me keia make aku la ke kino peelua, a e ola hou mai ana ma ke kino Lepelepeohina (Butterfly). Ke ninau nei KE ALOHA AINA me ke pahaohao, heaha ke kumu o keia bila e hapai mau ia mai nei, he aka kupaianaha anei aia ke hahai mai la mahlpe o na makua o keia bila?

            O na hoaloha o keia bila hookalakupua kaa hapaumi oia no o J A Akina, F W Bele, S H Haaheo, J K Hihio, I K Kaauwai, H M Kaniho, G Kauimakaole, S Kawaihoa, S K Mahoe, J P Makainai, W Mokimana, J K Paele ame J K Penikalaka. Na poe kue: Wm. Aileta C H Dickey, J Emaluka, J Ewaliko, A F G@fillan, W H Hoogs, J W K Keiki, J K Kekaula, J W Keliikoa, Jonah Kumalae, R H Makekau, W B Nailima, J Monsarrat, R Puiki, A G M Robikana ame S W Wilikoki.

            No na hoa Home Rula i koho kue i keia bila ko KE ALOHA AINA hoomaikai kiekie ana, no ka mea, ua haalele aku lakou i ko lakou aoao, aka, a lawe ae la lakou a hooko i ka manao kuokoa hoopono, hoopilimeaai ole, me ka puuwai oiaio, me na lima paumaele ole, a e maemae auanei ko lakou inoa imua o ka lahui. Ua paio aku lakou no ka pono kaulike o na mea a pau, oiai, aia no iloko o keia bila (ke ole makou e kuhihiwa) he pauku e hoopilikia ana i kahi poe mea aina, oiai, he mana ko ka hui kaa hapaumi e komo aku ai iloko o na kuleana aina a lakou i makemake ai me ka nana ole ia o na keakea ia ana mai. A ina no o ua wahi la i makemake ia a aia ia ma ke kahua a kekahi hale nani e ku ana, he mana no ko keia hui e hoonee aku ai i ua hale ia a lawe ae ia wahi i alanui alahao. Kea ke ino o keia, ina io hoi pela iho la ke ano.

 

            KE KALI NEI AHEA LA.

            Eia na makaainana Hawaii ke kali nei me ka iini e lohe aku i na mea hou a ka Elele Lahui, R.W. Wilikoki, i hui hoi mai i ka Poakahi nei maluna o ka moku lawekoa Hancock, no kana mau hana hoi i lawelawe mai nei ma Wasinetona. A hiki nae i keia la, aole halawai makaainana i kahea ia e ka Elele.

            Ma ka po poalua nei ua haiolelo ae ua Elele la imua o ka papa hooko o ka aoao Kuokoa Home Rula ame na hoa hanohano oia aoao maloko o ka Ahaolelo, e hoike piha ana i na mea i hanaia eia ma Wasinetona ame na ka ia i loaa ma kona alahele.

            Ua noonoo wale no ka Elele no keia poe, aka, aole nae oia i nana mai i ka lahui ka poe nanan oia i koho aku a hoike mai hoi ia mau mea hou ana i haawi aku i keia poe kakaikahi. Ke kali aku nei na makaainana ahea la oia kahea mai i halawai, a he hana kapakahi ia a ua Elele nei o ka hoike i kekahi poe kakaikahi a koe hoi ka hapanui o ka lahui. Malia nae paha no ka paa loa o ua Elele nei i na paina luau i keia mau po ke kumu o keia hoopoina ana i ka lahui. E kali hoomanawanui no kakou malia e ia aku a hoea mai.

           

            Eia ke malama ia nei he kuai hoopau e ka halekuai o Painapa ma.

            Aole i malama ia ae ka paikau hookuku a ka puali A. a me B mamuli o ka hoopau wale ana o ke kapena o ka puali A. i kona manao hookuku.

            Ua hoike ae kekahi Senatoa Home Rula o Maui i kona ona kulipolipo ma na huina alanui o ke kulanakauhale nei, ma ka Poaono nei. Minamina makou i kona hoolapuwale i ke kulana ana e paa nei.

            Ua hoea mai la ka Pekina mai Kapalakiko mai me kekahi mau ohana paele, mamua o ka hoea ana mai o ka moku i keia awa, ua hipuu ia ae ia kekahi anau paele opio ma ka berita laahia o ka mare.

 

HE MEA MAKEHEWA.

            O na mea i ike ia ma ka noho ana o ka ahaolelo ma ke ano me he kahua makaikai la o na hana lealea, ua hanaia la ma ka la inehinei e na Home Rula, i hoike ae i ko lakou manao kakoo e hooholo ia ka bila kaa hapaumi. Mahope o kekahi mau kamilio inaina ana, ua koho iho la lakou he komite, a o ka lakou hana oia hoi ka "hulipono" una aku i kekahi mea i kamailio ia e kakahi nupepa Hawaii, ua hoolilo aku na poe kakoo kaa hapaumi ia lakou iho ia Pain no ka $1,500. O ka holopono o keia hoopii ua hiki ole ia makou ke kamailio aku, aka, o ka mea wale no nae nana i hookahaha oia ka haahaa loa o ka puu dala i kamailio ia. O ka hui kaa hapaumi he waiwai oia i hiki ke haawi hou aku maluna ae.

            Ua hoao ia ae e koho i komite no ko noii ana i ka moolelo e pili ana i ka paina uku ole, aka, o ka mea nae nona keia manao, ma kona noonoo akahele ana no ka wa elua, ua hooholo iho la oia e unuhi aku. Ua minamina makou no kona hana ana pela, no ka mea, aia he nui na mea maloko o keia hana e pili ana no Nolt@ e hoonanea ia ai ka lehulehu. Malia nae paha o hoea mai no na mea oiaio ma keia hope aku maloko o na hana o ka Aha Hookolokolo Kiekie.

            O ka mea oiaio, o na Home Rula e kakoo nei ia Pain eia lakou ke hookomo aku nei ia lakou iloko o ka pilikia, mamuli o ka hiki ole ia lakou ke hoakaka mai i kekahi mau mea. E helu pakahi ae kakou i kakahi oia mau mea.

            I.  Heaha ka pomaikai e loaa mai ana i ka lehulehu ma ka haawi ana aku i ka mana i kekahi hui kaa alanui e haawi mai ana i na hoohana maikai ole, a maloko o ka bila haawi mana aole i olelo ia a i ole i hooholoia e hooponopono hou ae oia i kana hana?

            II.  Ina aole he mau hana ino i hoohana ia a i ol i hoao ia no ka pono o keia bila, no keaha i uku ai ka hui kaa hapaumi he bila mawaena o $300 ame $400 i hanaia e kekahi lakai o ka aoao Kuokoa Home Rula? Heaha ka mea a ka Luna Nui i manao ai no ka panai ana mai?

            III.  Nawai e hoolako nei me ke dala kekahi alakai Home Rula i pili kokoke aku i na poe o ke kaa hapaumi no ka uku i ka paina ana o na hoa Ahaoleleo e kakoo nei i keia bila, maloko o ka haleaina?

            Ina e hiki ana i na hoa i hoeha ia ke pane i keia mau ninau me ka pololei ma ke alaheie a hoopau ia ai na manao hoohuoi a lakou e ike nei eia ke ku nei, alaila, aole he waiwai o kekahi komite no ka niele ana. ----Avalataisa Aperila 5.

            [Ke hoike maopopo mai nei ka Avalataisa ua loaa no he mau haneri i kekahi alakai o ka Aoao Kuokoa Home Rula. L. H.]