Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 15, 13 April 1901 — Page 1

Page PDF (577.17 KB)

This text was transcribed by:  Lynne Minamishin
This work is dedicated to:  Minamishin 'Ohana

KE ALOHA AINA

HILO BAY, HAWAII

UA MAU KE EA O KA AINA I KA PONO

BUKE VII. HONOLULU, POAONO, APERILA 13, 1901. HELU 15

 

AUWE KA MAKE E!

            OIA KA KE ANO O KE ALO HA'AINA OIAIO.

He Leta Ano Nui @ Make ai ka Lahui.

            Malalo iho ke hoopuka hou aku nei makou i kekahi leta i hoopuka mua ia no @ makou ma ka nupepa KE ALOHA AINA O Feb. 27, 1897, i ka wa mamua aku o ka hoohui aina, a ke lawe hou mai nei makou a hoolaha hou aku i keia leta i ike pono iho ai kakou i na mea i hoiloli kahiko ia iloko o keia kanaka hookahi no i makemake i ka hoohui aina, a ua ko ia mea. A eia hou ke wa e ia mai nei ke makemake hou nei oia e huliamahi aku lahui hoolookoa i poe makaainana Repubalika no Amerika. Ma ke ana hoomeamea i "Kuokoa Home Rula Repubalika" paha i aha la. Eia iho ua leta nei, a e heluhelu ia me ke akahele i maopopo pono ke ano o ka Elele a ka lahui i hilinai kuhihewa ai he pono.

Hon. J. H. Blount:

            Komisina o Amerika Huipuia,

            Ua oluolu au e waiho aku i ka'u buke hoiliili o na mea i pai ia i mea e hoike mai ai i kekahi malamalama o na mea nana i hoeueu mai ai ia'u a me ko'u mau hoa ma kela hana ohumu kipi iloko o Mei 1892.

            E oluolu e nana iho i kekahi leta a Fred M. Somers i ka nupepa Examina o Kapalakiko i kakau ia ma ka la 24 o Mei 1892, me kekahi palapala i pai ia ma ka nupepa Illustracted American, ma ka la 26 o Dekemaba 1891, a me kekahi mau palapala i pai ia ma ka nupepa P. C. Advertiser o Honolulu ma ka mahina o Mei 1892.

            Ma ke ano nui, ua pololei keia mau hoakaka. O ko'u manao nui, oia ke kukulu ana i Repubalika me ka manao e hoohui aku mahope me Amerika Huipuia. A ina e hoole ia ka hoohui aina e ko oukou Ahaolelo, a'u hoi e manaolana nei aole e hana ia pela, alaila, ke manaoio nei no au, o ke ku ana o ka Repubalika me na launa kokoke loa me Amerika Huipuia ma ke ano kalepa a ano e ae paha, oia ka oi loa aku o ka pono no Hawaii nei. Ma keia manao ana me ka haahaa, aole he mea pono ke noonoo ia no kekahi manawa, ke kukulu hou ana i ke Aupuni Moi.

Me ka haahaa kou no,

R. W WILIKOKI

            Ohuohu mau no KE ALOHA AINA me nao no like ole.

 

WILIKOKI ME NA REPUBALIKA

            Eia ka Elele Robert Wilikoki ke pane mau nei, "Nawai i hoike aku ia oe, " i ka wa e ninau ia aku ai ina ua huli oia i Repubalika, Alaila, e hoole mai ana oia i ke kamailio hou ana ma ia kumuhana.

            Mawaho ae, ua ae aku la o Wilikoki @ lilo i Repubalika. O keia hana, ina e hoea io mai ana, ua hooko ia mai nei ia ma Wasinetona, a o ka misiona a ka elele i huli hoi mai la no keia mau mokupuni i keia wa no ka sila a me ka haawi ana aku ia i ka aoao Home Rula i na Repubalika.

            Ua hoomaopopo loa ia o ka manao maoli keia o Wilikoki a me na hana a na Kuokoa oloko o na ahahui pu me ia no ke kakoo ana i ka "poe makee" a i ole i ka manao kue o Humphreys i na misionari.

            Aole no holopono o Wilikoki ma kana mau hoao ana. Aka, he manaolana no nae kona @a makaukau kona mau hoa. Ma ke kakoo ana aku o Kalauokalani a me Rusela malia paha oia ke kumu e hiki mai ai, aka, o Bila White nae a me kona puulu ua kue loa aku lakou i keia manao a e paio aku ana hoi a hiki i ka hopena

            O keia manao o White ua hoomaka'uka'u aku ia i ka elele. O ke kanaka mai Lahaina mai he mana nui kona iloko o kona aoao a he mea hoi i hiki ole ke paani wale ia aku. O kana mea e hana aku ai, ina oia e inaina e haalele aku ana oia i kona aoao a lawe mai he lehulehu o kona mau hoa. Ua hoopua wale ae o White oia kana @ana e lawelawe aku ana.

            Na keia hana a White i hoololi iki ae i ka Wilikoki mau hoolala ana. Ma kahi o ka hoonee mua ana aku i keia kumuhana e kuka ana oia me kona mau hoa. Ua hoouna ia aku la na palapala koi ikaika ma na mokupuni a pau e kauoha ana i na hoa o ke komite kuwaena o ka aoao Home Rula, e hoea mai lakou i ka La Pule, a e malama ia he aha kuka ma ke ahiahi o ka la 15. O keia mau elele e a'o ia aku ana lakou e ko mo ma kekahi o na aoao mana me ka hakalia ole. E hoike pu ia aku ana ia lakou ua koi ikaika mai la o Senatoa Collum a me na lunamakaainana ano nui o Wasinetona e @ welawe ia keia alahele. O ke komo ana iloko o ka aoao Repubalika e kuhikuhi ia mai ana ia ia wa.

            Ua olelo ia ae aia no malalo o Wilikoki kona aoao. Na keia hui ana nae e hoike i ka oiaio ame ka ole o ia mea. - Hoku, Aperila 10.

 

HE MAU MALIHINI HANOHANO.

            Ua kipa ae ma ka Hale o na Lunamakaainana ma ke kakahiaka Poaha nei o Lunamakaainana Parker o Peneselevania a me kekahi mau lunakanawai no lakou na inoa o Williard, Cooper, Ladd Kincaid ame Johnson, e holo ana no Pilipine maluna o ka moku lawekoa Buford, no ka lawelawe ana i na aha hookolokolo oia panalaau hou o Amerika.

            Ua hoea mai lakou i ka ahaolelo malalo o ke alakai ana a ka Elele Wilikoki, a ma ka aoao o Lunahoomalu Akina i noho iho ai lakou. Na ka lunahoomalu i hoolauna mai ia Lunamakaainana Parker imua o na hoa hanohano, a na haawi mai oia he mau haiolelo pokole e haawi ana i ko lakou hoomaikai no na @oa hana kanawai, a mahope mai ona na lunakanawai.

            Ma ka aoao o ka Hale ua ku aku o Lunamakaainana Bekele a haawi aku la i na hoomaikai no na olelo oluolu a na malihini a me ko lakou hoea ana mai malalo o ke kono a ka Hale.

            Ua hoomaha ka Hale no kekahi mau minute pokole no ka haawi ana i manawa lulu lima mawaena o na malihini ame na hoa hanohano o ka hale kau kanaw@@

            Ma kahi noho o Ioela ma K@@ ako ae nei, ua hopu ia ih@ l@ e Hope Makai Nui Chilingworth me elua mau kokua he poe pi@@ waiwai, ma ka po Poaono nei. Aole he nui o na poe i paa i @@ hopu ia, mamuli o ka malama @@ ana he hakaka mawaena o na m@@ kai a me ua poe haihai kanaw@@, a iloko o keia hakaka ana ua pau aku la kekahi poe piliwaiwai ka mahuka, a ua ho@@@ ia kekah@@ kekahi lima o Chillingworth iloko o ia uluaoa.

HE UUKU NA MEA I HANAIA

            Ma ka nana ana ae i na mea i hana ia e keia kau Ahaolelo iloko o na la hana he 41 mai ka noho ana a ka Hale a hiki i ka Poakolu iho la, Aperila 10, he kanawalu bila i lawe ia mai e noonoo, he elua i kakauinoa ia @ ke Kiaaina, he ehiku i lawe ia aku no ke kakauinoa ia ana e ke Kiaaina.

            Iloko o na koena la he 19 i koe, he 10 la i haawi ia no ke Kiaaina e noonoo ai no ka apono a i ole no ka vito ana mai i na bila e waiho ia aku ana. Nolaila, maloko wale no o na la 9 i koe no hoa o ka Ahaolelo e hooikaika ai i ka lakou mau bila, a o na la aku i koe he mea maopopo ole ia, no ka mea, o ko ke Kiaaina mau @a aku ia, a ina he manao hoapaapa ko iala, aole he mea hiki ke kue aku, no ka mea, aia no oia ke hoapa la iloko o na @a a ke kanawai i olelo ai. Aka, mailuna loa mai hoi ina e ae mai ana oia e noho hou no ka Ahaolelo no 30 hou aku la.

            A oia ka makou e i ae nei ua pau na la ma ka hoopaapaa a me ka hoopanee wale a@a, aole nae he mau mea ano nui i lawe ia mai.

 

MAKEMAKE E NOII PONO IA.

            Ma ka noho ana o ka Hale o na Lunamakaainana ma ka auina la o ka Poakolu nei, ua lawe mai @a lakou he olelo hooholo e niele @a o Kau@a R@sela no ka@a mau olelo i hoola@a @@ maloko o ka Avalata@s@ o ka la 8 nei, ua lawe na hoa o ka Hale o na Lunamakaainana he $65,000 kipe. Mahope o kekahi @@u kamailio ana a na @@@ no ka lak@@ hana kupono e ha@a aku ai ia Senatoa Rusela. Ua koho ia iho la he komite o ekolu no ka hele ana aku e huli pono i ka oiaio o keia mau olelo kipe i hoopuka ia.

            O na komite i koho ia oia o Wm. Mo@imana, J K. Paele, a me Jonah Kumal@e. O ka pane a Kauka Rusela oia ke kaili ia aku nei.