Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 16, 20 April 1901 — Page 1

Page PDF (625.71 KB)

This text was transcribed by:  Kapalai De Silva
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

UA MAU KE EA O KA AINA I KA PONO

HOOKUMUIA I MEI 20, 1895

BUKE VII.     HONOLULU, POAONO, APERILA 20, 1901.      HELU 18

 

NA KA MANA O NA PUUPUU I HOOKI I NA OLELO HOOHAAHAA

            Wahi a kekahi mea kakau o Europa, o ke Keikialii Jonah Kalanianaole, a i ike nui ia o Cupid, ua ike ia aku oia he kanaka i makemake i ka ai, aka, he manao hakaka. Eia o Cupid ke kaahele makaikai nei i ka honua, a o ua Hawaii nei i ike nui ia, he nui kana mau mea e ai nei, a pela pu hoi me ka hakaka.

            O na alii Hawaii nei he ehaeha loa oia i kona ili, a o ka mea e kahea aku ana iaia "paele" he hooulu ana mai no ia i ka haunaele. Oiai, ma kana huakai kaapuni honua me kana wahine ui, he elua mau hakaka nui i lawelawe ia eia, a ua hoomama ia kana eke ma ka uku hoopai o $500.

            Ma Montreal, Canada, oiai o Kalanianaole e noho ana ma kekahi hotele nani, ma ekakhi manawa ua hele aku la oia i ke keena ako lauaho no ka ako ana i kona lauoho. A oiai, i ka wa i hoea mai kona manawa e lawe ae ai i ka noho ako lauoho, ua komo mai la he haole malihini Amerika, a i kona ike ana mai iaia nei, ua kamailio ae la oia me ka leo nui, "aole oia i ike i ke kumu i ae ia ai kekahi kanaka paele maloko o ke keena ako lauoho o kekahi hotele helu ekahi." Aole i pane aku ke Keikialii no keia mau hana hoohaahaa, a i ka pau ana o kona ako lauoho ana a kahea aku la ke kanaka ako lauoho no ka mea mahope aku ona, ua pane mai la ua kanaka Amerika nei me ka hele ana mai, "ke lawe nei au i ke kulana mua o kekahi nika."

            Ua lalau koke aku ke Keikialii iaia a huki ino mai la iaia mai luna mai o ka noho a kiola aku la iluna o ka papahele me ka haawi ia aku o kekahi mau puupuu maluna o ka helehelena o ua kanaka Amerika nei.

            Na keia haluku i lawe mai i ka luna nui o ka hotele no ke keena ako lauoho a ike iho la i ka Amerika iloko o ke kulana kupilikii, a hoike aku la iaia ua loaa iaia ka hanohano o ka hoeha ia ana e kekahi keikialii. Ua ku koke ae ua Amerika nei iluna a olelo mai la ia Cupid. Aole au i maopopo i kou kiekie. Ua loaa ia'u ka uku pani kupono. E oluolu anei kou hanohano e huipu me a'u ma kekahi omole huihui uku? Aole i hoole o Cupid i keia kono.

            Ma Geneva, Switzerland, (o Genf ia wahi i kapaia), ua komo hou ua keikialii puni hakaka nei iloko o kekahi paio hahana. Iloko oia o kekahi hale aina e inu wahi bia ana, ua hoea mai la he elima mau kanaka opio Burcheu, a lawe ae la i kekahi pakaukau e kokoke ana iaia. Me ke ano olelo kikoola o ka manao hakaka ua pane mai la kekahi o lakou i ke kuene e kipaku ia kela kanaka eleele mai loko aku o keia rumi. A i ka wa o ke kuene e hoomaka aku ana e hoike i ke kulana o keia kanaka ku koke ae la ua keikialii nei a hele aku la e huki i ka ihu o ka mea nana keia mau olelo, oia o Kauna von Farstenheim, me ka haawi ana aku he peku mahanahana iaia.

            I ka wa i pau ai ka inu bia ana a ua alii opio nei, ua hele hou mai la he elua mau kanaka a hoike mai la ua makemake ka mea ana i hoohaahaa aku ai e hakaka lua, ua hoole aku ua keikialii nei, a puka mai la ka huaolelo hohewale mai ua mau kanaka la.

            Aole i kali iho ke alii opio, aka, ua lele aku la oia a kui aku la ia laua a walawala aku la laua iluna o ka papahele, aole oia i hooki iho i kona mau lima, aka, ua lele aku la oia maluna o na kanaka ekolu i koe a kiola aku la ia lakou iluna o ka papahele, a he mau kuene me kekahi mau pakaukau kekahi i komo pu iloko o keia hoopoino ana a ke Keikialii.

            Ua hopu ia ke Keikialii a lawe ia mai la imua o ka lunakanawai i maopopo ole i ka olelo Enelani, a hookau ia aku la ka uku hoopai o 2,000 maka ($500) maluna ona. A i keia wa aia oia ma Aferika Hema. Oehuehu no na hana a ke Keikialii Kalanianaole.

 

KA VITO MUA A KIAAINA DOLE.

            Ma ke kakahiaka Poakahi nei i loaa mai ai i ka Ahaolelo ka bila mua loa i vito ia e Kiaaina Dole, oia hoi, ka bila e hoemi ana i ka auhau o na ilio wahine, aole i $3.00 e like me keia wa e auhau ia nei.

            O ke kumu o ko Dole kue mamuli no ia o kona makemake ana e hoemi iho i ka heluna o na ilio. Oiai, ua manao ia e loaa ana no kekahi mau ma'i mai na ilio meeau e auwana ana ma o a maanei. Ua hana ia keia kanawai e ka Ahaolelo o 1896. O ka hana a na hoa o keia Ahaolelo no keia bila i vito ia mai la oia ke kali ia aku nei.

 

UA HOO-REPUBALIKA IA KA LAHUI ALOHA AINA E KA ELELE WILIKOKI

            Elike me ka makou i haupu wale ai he manao hoohui Repubalika ke kumuhana ano nui a ka Elele Wilikoki i huli hoi mai nei i hope nei, he mea oiaio, ua hooko ia mai ia mau halia ana ma ka noho ana o ka Aha Elele ma ka po Poalua nei.

            Ma ka hora 7:30 oia po ua akoakoa ae la na elele, na lala o ka Papa Hooko o ke Kuokoa Home Rula a me na hoa hanohano o ka Ahaolelo, a o na Hawaii mawaho ae o lakou ua kipaku ia mai me ke pani pu ia o ka puka ia lakou, he poe hoi i makemake ole e lawelawe ia na hana ma kuono, aka, e lohe like na mea a pau.

            A imua o keia poe kakaikahi ae la i ku mai ai ka Elele Wilikoki a hoike mai la i ke kumu hana pee poli nana i koi pupuahulu iaia e hoi awiwi mai i hope nei. Ua hoomaka mai kana kamailio ana, oiai, na ia aoao i hoouna iaia i Wasinetona, ua makemake oia e hoakaka mai ia lakou i ke kumuhana maikai e lawelawe aku ai malaila, ana hoi i manao ai e hooko aku, ma o kana mau mea i ike aku nei ma ke kulanakauhale kapitala; o keia kumuhana oia ka hoouna ana aku iaia, aole ma ke ano he moho na ka aoao Kuokoa Home Rula, aka, ma ke ano he moho na ka aoao Kuokoa Home Rula Repubalika. Ma keia e hooko ia ai na makemake o Hawaii, no ka mea, o ka Repubalika a me ke Demokarata wale no na aoao i ikeia maloko o ka Ahaolelo, o kekahi mau aoao ua kapa iho no lakou ia lakou iho he Kuokoa Repubalika, a o kekahi poe he Kuokoa Demokarata, aka, e hui pu aku ana no lakou me kekahi o keia mau aoao ae la. I wahi e ike ia ai a e mana ai, he mea pono e hoololi ia ka inoa i wahi e hiki ai ke hoohui pu ia aku me ka aoao Repubalika ma Wasinetona, a ma ia ano e loaa ai na kakoo mai na Repubalika mai ma Amerika, aka, e ku kaawale ana no nae keia mai ka Repubalika mai o Hawaii nei. Ina oia e hoouna ia aku ana he elele na ka aoao Home Rula Repubalika, ua olelo ae oia e loaa ana na mea a pau ana i makemake ai, ua hiki iaia ke hookaawale aku ia Kiaaina Dole, a e hooko hoi i na mea a pau a na Home Rula i makemake ai, aka, he mea makehewa nae ka hoouna ana aku he elele na kekahi aoao mawaho ae o keia mau aoao kalaiaina ikaika elua.

            Ina oia e hoouna ia aku ana ma ke ano he Kuokoa Home Rula Repubalika ua hiki loa i ua Elele Robata Wilikoki nei ke hoolilo ia Hawaii i mokuaina, no ka mea, aia i na Repubalika ka mana, me ka loaa ole iaia o ka inoa Repubalika, aole loa oia e ike ia mai ana, aka, me ka huaolelo Repubalika i pakui ia aku mahope o ka inoa, he mana nui ke loaa ana iaia, a me na Hawaii. Mahope o keia wahi ua huli ae oia a kamailio aku la i na Senatoa a me na Lunamakaainana i ka pono ole o ka lakou mau hana e lawelawe nei maloko o ka hale kaukanawai, a ua ae wale aku lakou e lanakila na Repubalika maluna o lakou, oiai no nae aia ia lakou ka hapanui o ka hale. Ua a'o pu mai oia e ku no ka Papa Hooko Home Rula e like me ia 65 lala me ka ae ole aku i kekahi haole Repubalika a i ole Demokarata e komo mai. Mahope o ka pau ana o na hoakaka ana a ua Elele Wilikoki nei i kona manao, oia hoi, ka pakui ana aku i ka inoa Repubalika mahope o ka inoa Kuokoa Home Rula, a e ike ia ma keia hope aku "Kuokoa Home Rula Repubalika," ua hapai ia iho la ke koho ana.

            Ma ka helu ia ana o na balota ua ike ia iho la he 31 i kakoo i ka makemake o ka Elele, a he 7 kue i ka hoolilo ia ana i Repubalika. Ua hoomaka koke ia na hoopaapaa ana i keia kumuhana. Ua ku ae la kekahi poe a pane mai la ua hilinai lakou ia Wilikoki, aka, pehea e hiki ai ia lakou ke hoomaopopo aole oia i hana apuka ia mai nei, a e loaa ana ka lakou mau mea a pau e makemake nei. Malia paha he hana kolohe keia a na poe kalaiaina ia Wilikoki, aka, pehea lakou e maopopo ai?

            Ua apoipoi ia mai na poe i @@ @@@ e hoike i ko lakou mau manao kuokoa e kue ana i keia kumuhana e ka hapanui o na hoa o ka hale, me ka puka mai o kekahi mau olelo hooweliweli.

            Ma keia hooholo ana a ka hapanui o na elele a me ka Papa Hooko, ua loli ae la ka inoa o ua Kuokoa Home Rule nei i Kuokoa Home Rule Repubalika, a o kona inoa ia e o mau aku ai ma keia hope. O ka nalohia loa ana aku la keia o ua inoa @@@@ a ka lahui i hiipoi ai, he Aloha Aina, kalaiaina, Home Rula, a i keia wa he Repubalika. Aloha no kakou i ka hoo-repubalika e ia ana me ka maopopo ole o na haawina pomaikai e loaa mai ana.