Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 16, 20 April 1901 — Page 2

2          KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 20, 1901.

 

HONOLULU APR. 20, 1901.

 

NO KEAHA I PUPUAHULU AI

            ua minamina maoli makou i keia manawa no ka hoolilo koke ia ana o ka aoao Home Rula i Repubalika me ka pupuahulu la ana ole, me ka noonoo akahele ole ia hoi, ame ka maopopo pono ole no hoi i ka lahui o ke kmu nui o keia hoohui ia ana.

            I ka makou hoomaopopo iho ma na olelo a ka Elele Wilikoki, ua loaa iho keia mau kumu:

            1. - I mea nona e ike ia mai ai me na manao ohohia ia e ka aoao Repubalika o Amerika.

            2. - I lilo koke aku ka kakou i aupuni mokuaina, no ka mea, aia ka ka mana o ka ahaolelo iloko o ka lima o ka aoao Repubalika i keia wa.

            3. - O ka aoao Repubalika o Amerika, he aoao kue mikanele ka ia, a he aoao kue hoi i ka aoao Repubalika i kukulu ia iho nei e na kupa a me na poe e ae ma Hawaii nei i ke kau koho baleta i hala, a he aoao Repubalika hoopono a hinuhinu ka ia e loaa nui mai ai i ka lahui na pomaikai a manuunuu wale.

            Ina e hakilo pono iho ana ka lahui i keia mau kumu me ka haawi ana iho i na noonoo ana me ka naanao a me ke akahele no hoi, e hiki ana no ia lakou ke ike iho me ka hoohewahewa ole i keia mau mea.

            1. - O ka aoao Repubalika o Amerika i hoohui ia aku nei e ka aoao Home Rula, oia no ka aoao kalaiaina e noho mana ana ma Amerika Huipuia i ka manawa i ka M. H. 1893, i na aoao Repubalika nei no hoi kakou i @we mau aku ai i na makahiki i hala aku nei, e noi ana me ka haahaa e hoihoi hou mai i ko kakou mau pono kumu i kaili wale ia.

            I ua aoao Repubalika nei no hoi o Kalani i noi mau aku ai me ka haahaa e hoihoi ia mai Kona mau pono i kaili ku ia mai ka wa e noho ana ke alii, a hiki i ke kaikai kino maoli ana aku o ua alii nei a ka lahui i Kona kino wahine a imua ponoi o na maka o ka lahui aoao Repubalika e uwalo ana me na leo aloha no Kona mau pono, aka, aole nae he maliu ia mai a hiki i Kona hoi ana mai nei. A oia iho la kekahi mau mea ano nui i hiki ke hoike aku i keia wa no ke ano o ka aoao Repubalika a ka lahui i hoohui ia aku nei e ka Elele, a he nui aku no na mea i koe e hiki ke hoike ia aku i ka lahui.

            O kekahi o na kumu i hinuhinu a lilelile loa ai ka ua Repubalika nei o Amerika, no ka mea, he poe kue mikanele aole ka e like me ko onei poe he mikanele keia poe Repubalika.

            E ka lahui e, he hu ka aka a mamae ka iwi aoao i keia mau olelo a ne Elele nei a ka lahui, ka i no hoi na keia poe mikanele no hoi i hana na hana poina ole ia kakou mamua aku nei, a oia mau hana no hoi ka ka mana hooko o Amerika a me ka lahui Amerika Repubalika i kakoo mai nei a lilo ae nei kakou i Aupuni Teritori.

            Kupanaha ka Elele i ka olelo iho, o ko Hawaii nei aoao Repubalika aole ka i like me ko Amerika, pehea la oia i ike ole ai i keia mea. Ke olelo hou nei ua Elele nei - i loaa ke aupuni mokuaina.

            E ka lahui, he kanalua loa makou i keia mea. O makou no kekahi makemake e loaa ia kulana aupuni oi ae i ko keia wa, aka, pehea la e hiki ai ke manaolana aku no ia mea, oiai, eia ko kakou Ahaolelo Hawaii ke huikau a ke lawelawe mai nei i ka lakou mau hana iloko oia hale hanohano me ka mahalo ole ia e ka lahui mai o-a-o, a o ua Elele nei hoi ke a'o mai nei e hoohui aku me ka aoao Repubalika o Amerika.

            E ka lahui, o keia mau mea a pau e hana ia nei e kakou ka lahui Hawaii ponoi maanei, aole loa ia e nalo i na maka o na lahui naauao, a o ka oi loa aku no i ka lahui Amerika; a eia iho ka olelo, pehea la kakou e haawi koke aku ai i ke Aupuni Moku aina no ke Teritori o Hawaii, oiai, aia ke huikau mai la ka ai a kawele-a.

            E ka lahui Hawaii aloha aina e, ke kamailio nei makou i keia mau hoakaka maluna ae aole ma ke ano a me ka manao e hoino i ka aoao Repubalika o Amerika, ka aoao hoi e noho mana nei i keia wa, aka, o ka makou mea i makemake ole ai o na hana hookamani. Heaha auanei hoi ka mea e nanai ai a maemae ko Amerika aoao Repubalika, a o ko Hawaii nei aoao Repubalika hoi inoino iho la? Oiai hoouna aku nei no hoi keia aoao Repubalika i ko lakou mau elele no ka wae moho Peresidena i ka ahahui nui o na Repubalika ma Amerika. Apo ia mai nei no hoi me ke aloha nuiia no e ka aoao Repubalika o Amerika a me ka lahui Repubalika no hoi a me ka Peresidena o Amerika. Nolaila, o ka makou e nonoi aku nei i ka lahui, e noonoo me ke akahele, noonoo me ka naauao kankamakua, alaila, hooholo iho i ka mea pono e hana ai, aole hoi e like me keia i hana pupuahulu ia iho nei.

 

            E lawe nui i KE ALOHA AINA i ike mau i na mea hou o keia mau la e nee nei.

 

AOLE HE HUPO KA AOAO REPUBALIKA O AMERIKA

            He mea kupanaha maoli ke hoomaopopo iho i na olelo a ka Elele Wilikoki, a ua olelo mai ina e kau ia mai ka huaolelo Repubalika mahope o ka Aoao Kuokoa Home Rula, alaila e holopono ana kana mau hana a pau, a e ike ia mai ana oia e ka aoao Repubalika me ke ohohia nui ia.

            Ua nui ko makou haohao no keia mau hana a ua elele nei a ka lahui, a oia ka makou e ninau ae nei, he poe hupo anei na Repubalika o Amerika e puni wale mai ai no i keia mau hana?

            Ke manao io nei makou o ke kanaka i aahu iho iaia iho me na aahu o ka hookamani, a he okoa o loko, aole loa ia he kanaka kupono ke hilinai ia ma keia mua aku.

            O ka huaolelo Repubalika wale no anei ke kumukuai no na manao maikai o ka aoao Repubalika o Amerika Huipuia.

            Na wai la i a'o mai nei na elele nei a ka lahui e hoi mai a a'o mai i ka lahui e like iho la me keia a kakou i ike iho nei?

            O ka makou e hoomaopopo nei o ke kumuhana a ka aoao Repubalika o Amerika Huipuia, ua like no ia me ke kumuhana a me ke kahua hana a ka aoao Repubalika o Hawaii nei, a no keaha la ka elele e a'o mai nei i ka lahui aole e hui pu me ka aoao Repubalika o Hawaii nei, aka, e hui aku nae me ka aoa Repubalika o Amerika Huipuia.

            He mau mea keia na ka lahui e noonoo ai, ina he ino ka aoao Repubalika o Hawaii nei, alaila, he ino pu no ko Amerika Huipuia Repubalika, no ka mea, o ua aoao la no ka makua nana i kakoo na makemake a pau o ka aoao Repubalika o Hawaii nei no ka hoohui ana i keia aina me Amerika Huipuia i na makahiki i hala.

            Ke kamailio nei makou i keia aole ma ka manao e hoalaala mai i na mea i hala hope aku nei, aole hoi no ka makemake e hoino a e hoohaahaa i ke kulana o ka aoao kalaiaina Repubalika kuloko a me ka aoao Repubalika o Amerika Huipuia, aka, i olelo ae nei makou i keia no ko makou manao ke alakai hewa maoli ia nei ka lahui i keia wa me kela mau huaolelo Repubalika e kau mai mahope o Kuokoa Home Rula, alaila, hanee nui mai na pomaikai a ke ke ahua.

            Ua maopopo mua no ia makou elua wale no aoao kalaiaina mana nui o Amerika, oia ka Repubalika me Demokarata, a no keaha ko ka Elele Wilikoki ku ole mai ma kona ano he alakai no ka lahui a kukala akea mai i ka lahui. "E huli mai kakou a pau ma ka aoao Repubalika no ka mea oia ka aoao mana a ikaika iloko o Amerika, oia ka aoao e pono ai kakou a i ole e huli ae paha kakou ma ka aoao Demokarata oiai, o ka aoao lahui ia ma Amerika, a pela aku me ka hoopoina ana i na mea i hala, aole hoi o o ka uhiuhi laumamane mai e hoomakapo ai i ka lahui, a e aahu ai hoi i ke koloka o ka hookamani.

            No makou iho, ina o ka aoao Repubalika io ka aoao e pono ai ka aina, e holomua ai ka lahui ma na ano a pau a e ku lanakila ai na pono o na mea a pau iloko o keia Teritori, me ka nana ole i na mea i hala i hana ia mai maluna o kakou i na makahiki i hala, alaila, e kokua ana makou, aka, aole nae o makou makemake e alakai hewa ia ka lahui mamuli o keia mau hana ano pukalua a ua elele nei a kakou, nolaila, he mea pono i ka lahui ke makaala aole ka pupuahulu, he poino no ka hopena o na hana pupuahulu a pau a oia ka makou e olelo ae nei aole he poe hupo na poe o ka aoao Repubalika o Amerika Huipuia e puni wale mai ai no i ke kau ia aku o ka huaolelo Repubalika mahope o Kuokoa Home Rula.

 

REPUBALIKA! REPUBALIKA!! AUWE KA MAKE!!!

            Aohe heluna i koe o keia inoa Aoao Kuoka Home Rula, aka, he Repubalika maopopo ke olelo ana. Nolaila, o ka inoa hou o ua aoao nei a Wilikoki i hoowalewale mua iho nei ia oukou e ka lahui, he Kuokoa Home Rula Repubalika, oia ka inoa hou. Hei ka lahui i ka upena kuu a ka lawakua. POLOLEI, OIAIO, ke koho a KE ALOHA AINA, eia ka o ka mea huna io no ia a ua Elele nei i pee poli iho la. Ka makana nui ia ana i hoihoi mai nei na ka lahui.

            Ke olelo nei makou, he lapuwale ka Elele a me ka Peresidena Nui o ka Home Rula, a pela pu me kona Aha Hooko kapulu a me na Elele mana ole i mahaoi mai nei i anei e hana i keia hana apuka i ka lahui. Ke hoole nei makou aohe mana o keia mau hana, ua apuka maopopo ia ka lahui aloha aina e keia poe.

 

            Ua make mai nei he makai ma Kikako, he 27 makahiki o kona noho ana iloko o keia oihana, aka, o ka mea kupaianaha nae he hookahi wale no ana lawehala i hopu ai. Ua olelo ae oia, o ka hana a ka makai he malama i ka maluhia, a aole hoi e hoopilikia wale aku ia hai ma ka hopu ana. Ua olelo ae kona mau alii he malama loa oia i ka maluhia ma na wahi a pau e hoonoho ia ai e kiai.