Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 17, 27 April 1901 — Page 5

Page PDF (692.15 KB)

This text was transcribed by:  Michael Casupang
This work is dedicated to:  Mr. and Mrs. Amador Casupang (mom and dad)

KE ALOHA AINA

 

 

NUI KO MAKOU INAINA IA.

 

            Ua lilo na nupepa i mea inaina loa ia e kekahi mau hoa o ka Ahaolelo no ka hoike i na mea oiaio a no ka hoahewa aku hoi ia lakou ma na hana ano ole a hoopau manawa wale a lakou e lawelawe ai.  Ma ko makou ano he wahaolelo no ka lahui, e hoike ana hoi i na mea a pau no ko lakou pono i na mea a hana ia nei maloko o ka Ahaolelo, i ku aku ai makou a huai aku la i na mea a pau.  Ma kahi o na hana pono a lakou i lawelawe ai malaila ko makou kakoo ana, aka, ma kahi hoi o na hana kolohe e lawlawe ia ana malaila ko makou kue ikaika ana.

            A mamuli oia mau kue ana a makou, ua lilo aku la ia i mea e hoopihaia ai kekahi o ua mau hoa hanohano nei me ka inaina, lohe mai makou he hookahi wahi kaaka ua hele ka a okalakala heu pa pipi, a puka ae la na olelo ino no ka puala kaumaka a ka lahu KE ALOHA AINA, me ka i iho he keu kela o kahi nupepa lapuwale e pono kahi Lunahooponopono e lawe ia mai maloko nei o ka Ahaolelo, a e @ mai imua o na hoa hanohano o keia Hale.  Aole io paha.  E nana ae hoi kakou i na olelo haakei a ua poe Home Rula Repubalika a puka lahui nei.

            Ua like me na olelo haakei a Diabolo i i aku ai i ka Haku e kukuli iho a hoomana aku iaia, a pane ia mai ai e ka Haku:  E hele pela ʻoe Satana; a pela iho la keia.  Ua maopopo loa o ko makou Lunahooponopono ka helu ekahi o ka opiopio loa i ike ia iwaena o na poe i noho Lunahooponopono no kekahi mau nupepa oiai, ua hoomaka oia e lawelawe ma keia oihana i kona wa he 21 wale no makahiki mai ka 1896 mai, o na poe no a pau i ike maka i kona wahie kino @ iki opio ua komo maoli no ke kahaha no ia mea (aka puali no nae ka hau nui i ka hau iki).  Ua like loa me Golia i i aku ai ia Davida:  E hele mai i oʻu nei a e haawi aku no au i kou io i na manu o ka lewa a me na holoholona o ke kula.

            Eia i kahi maa wale no ia la a kahi uku iki Davida i lele aku a pa i ka lae oka Pilesetia, huli kaanini a kaka ana ka wawae i ka honua.  Pela hoi keia poe Kuokoa (ole wale) Home Rula (ole) Repubalika (Kokua hookahuli aupuni a hoohui aina, a apuka lahui) i olelo kikoola ae ai me ka haakei e laweia ko makou Lunahooponopono opiopio a kukuli aku imua o lakou a mihi aku.  E, na ka mea hala ole e pehi mua mai i ka pohaku, wahi a ka Haku, aole na ka poe lima lepo.  He mea oiaio, aole makou i makemake e kapulu wale aku mahope o ka lakou hana, ina ua ike aku makou he mea kupono ole ia i ka lahui.  A oiai, KE ALOHA AINA, he nupepa ku kaokoa nona iho.  Aole oia e hana ana malalo o kekahi hui i hoohaiia e like me na nupepa e ae, e laa ka nupepa Home Rula i kuai ia ihe nei ma na mahele.  Aole pela ke kulapa o KE ALOHA AINA, aka, he nupepa ia e noho ona ia ana e ka mea hookahi wale iho no, a pela i loaa ai iaia ke kulana kuokoa e hiki ai ke kamailio laula ma na ano a pau, o ka aoao maikai e alakaiia ana e ka poe naauao, oia ka makou aoao e kakoo aku ai ma keia mua aku no ka pono o ka lahui, aole no na aoao kalaiaina e lawelawe mai nei i na hana o keia kau Ahaolelo mua o ke Teritori.  A oia mau hana a lakou a makou e ike nei a e lohe nei oia ka makou e hoike aku nei ia oukou, na lilo iho la nae ia i mea e inaina ia mai ai, No laila, e ka lahui Hawaii na oukou no e kaana no oukou iho i ka oiaio o na olelo a na nupepa a me na hana e lawelawe ia nei i keia mau la.

 

(Mai ka aoao 1 mai)

 

ola ai na kane, na wahine a me na keiki.  Aole i pahee pono loa aku kana mau olelo i ka welowelo, no ka mea, ua loaa koke aku ia oia i na pahuna leo a ka awaawa mai kekahi poe Home Rula a kuhihewa mai la oia he Repubalika, a hoomaka mai la oia e okalakala.  Nolaila, ua nui aku na pakuikui olelo i haawi ia aku iaia e kekahi poe Repubalika a hiki i ka pau ana o kana haiolelo.

            O ka haiolelo hope oia po oia no ka Elele Wilikoki.  Ua hoike mai no oia i kona nana ino ia e na enemi.  I knoa apo maikai ia ana e na aoao kalaiaina Demokalaka a me Repubalika ma Wasinetona.  Kona aʻo ia ana mai nei e na Demokalaka me na Repubalika, o ke alahele wale no e loaa ai ka pono i ka lahui, oia ka hoorepubalika ana i ka lahui.

            O ka Repubalika ma Amerika, aole hoi o ka Repubalika liilii hamo puna o Hawaii nei, aole i ike ia keia Repubalika hamo puna a me ke Demokalaka hamo puna o Hawaii nei.  O ka Repubalika a me Demokalaka ma Amerika Huipuia i ko ke keiki wa no e oili mai ai he makuakane Repubalika, he Repubalika mau loa aku ia oia a pela no hoi na Demokalaka, aka, o keia mau aoao kalaiaina i kukulu ia ae no keia wa wale ae nei no, aole ia i ike la e Amerika (alaila, e ike mai ana no o Amerika he hoopunipuni ka Elele, no ka mea, o keia inoa Kuokoa Home Rula Repubalika, aole ia he poe Repubalika maoli i hanau ia mai e na makua Repubalika, aka, he poe aloha aina lakou e kue ana i na Repubalika).  Ua haanui mai oia o ka hoorepubalika ana aku ia kakou oia ka mea e loaa mai ai o ke telegarapa moana a me ke aupuni mokuaina ia kakou, wahahee) a mai puni i na nupepa.  O na poe noonoo moowini oia kai puni i na olelo a Wilikoki a ae mai la e lilo i mau repubalika.  Aka, o ka hapanui loa o ka lahui e noho nei aole o lakou hoihoi iki i keia hoorepubalika ia ana ae nei, aole hoi i punihei i kela mau olelo a hiki i ko lakou ike pono ana aku ua holopono kana mau hana.

            Ua hoike pu mai oia imua o ka lehulehu me he mea la, aole oia i makemake e hooholo ia keia bila okana aina i kona wa i pane mai ai, he mea makehewa ka hana pupuahulu ana i kekahi hana iloko o keia wa haiki, aka, e noonoo me ke akahele.  Eia kekahi poe, wahi ana, e makemake nei e hoopau i na hookohu a Dole a hookomo aku i ka lakou mau inoa, aka, he hana pakiki no ia na lakou e lawelawe ai, no ka mea ina o e pau ana keia kanaka e kii hou aku ana no o Dole i kanaka hou a hoonoho ae malaila.

            Aole no he mea e ae i hooikaika loa e hoopau i na hookohu a Kiaaina Dole, aka, na ke alakai nooonoo papaau no o na aoaoa Home Rula Repubalika nei.  A maanei i hookuu ae ai na hana a nune aku nune mai ka lehulehu ua olelo mai hoi o Wilikoki e kokua like ana hoi na aoao kalaiaina Amerika i kona wa e hoea aku ai he Kuokoa Home Rula, eia ka he hoopunipuni, a oia keia kumuhana hoi hou i hope nei e hoorepubalika ai ia kakou.

 

POHA KA MAʻI SAMOLA POKE MA KAUAI.

 

Ma ka hoea ana mai nei a ka mokuahi Mikahala mai Kauai mai, ua lawe pu mai la oia he lono hoohikilele o ke poha ana ae la o ka maʻi samola poki ma ka mahiko o Lihue, Kauai.  O ka mea i loaa i ka maʻi he limahana Porto Rico.  Ua lawe ia mai keia hoike e ka Makai Nui Coney imua o ka Papa Ola, a me na hoike a Kauka Goodhue a me Kauka Watt he maʻi samola poki ka mea i loaa i keia Porto Rico.  Ua hoomalu ia ka hale o ka mea maʻi e waiho ana a me na poe e ae maloko o laila i wahi e palahalaha ole aku ai keia maʻi luku weliweli.

            Ua kauoha ia aku la ka oihana makai malaila e haawi i na kiai makaala a me na hoomalu ikaika i na poe e puka mai ana mai keia apana mai me ke puhi kukaepele ana ia lakou.  Ua hooholo lokahi ka Papa Ola e haawi ia na kiai makaala ana e keia awa, o na leta a pau e puhi kukaepele ia, no ka mea, ua manao ia e hoea mai no na anoano maʻi maloko keia mau leta.  Aole e hoouna ia aku ana na kauka o Honolulu nei, oiai, aole i nee palahalaha aku keia maʻi.  Eia na lono hope ke kali ia aku nei me ka hopohop ia.

           

NO KA LAWE ANA MAI I NA LIMAHANA GUAM.

 

            Eia ke noonoo ia nei no ka lawe ana mai i 2,000 kanaka Guama no Honolulu nei, no ka hoohana ana maloko o na mahiko a me kekahi mau wahi e ae o ke kulanakauhale nei.  Ma o ka huli hoi ana mai la o Mr. Romberg mai Guam mai, ua loaa aku la iaia he kauoha mai na agena mahiko aku no ka ohi ana keia heluna i hoike ia ae la.

 

HE keaka ko keia po.

 

PUEHU KA WAIHONA O KA AHAOLELO

 

Ma ka noho ana o ke Senate ma ka Poakolu nei, ua lawe mai la o Senatoa Kaaka, he olelo hooholo, e waiho mai ke Keena Waiwai i ka hoike piha o na dala i hoolilo ia a me na bila i uku ole ia, i hiki ai i ke SEnate ke oonoo i na mea hoolilo ia a me na mea i uku ole ia.  Ua hoololi ia mai ka olelo hooholo me kekahi pakui, a e hoike pu ia mai ke koena ma ka waihona.

            O ka pane i loaa mai i ke Senate mai ke Kakauolelo Nui mai o ke Keena Waiwai e pili ana i kela $45,000 a me na hoolilo, penei no ia:

Haawina . . . . . . . $45,000

Huina i unuhiia e ka Hale o na Lunamakaaina a hiki i keia la . . . $25,783.56

Huina i unuhiia e ke Senate . . . . $17,148.54

Huina o na hoolilo . . . . . . $42,932.10

Koena . . . . $2067.90

 

Ma ia auina la no ua loaa hou aku la he hoike i ke Senate mai ke Kakauolelo aku o ke Keena Waiwai ia auina la Poakolu no ua unuhi hou aku la ka Hale o na Lunamakaainana he $1,983.45, a o ke koena wale no i koe o kela $45,000 he $84.45.  Puehu wale aku la no ia mau dala i ka makani, he puahiohio ka mea i loaa.

 

HE HALAWAI MAKAAINANA

 

Ka na Lunamakaainana me na Senatoa Home Rula i keia po.  Heaha la ka manao o keia halawai he makemake paha i ka lahui e noi aku ia Dole e hooloihi aku i na la o keia kau Ahaolelo a i ole e hoopunipuni mai ana paha i ka lahui i na kumu i holopono ole ai ka lakou mau hana.

 

HOOLAHA

UA MAKEMAKE O MAUNAKEA e hoike eia oia ke manao nei e pakui mai i mahele waiwai paa iloko o kana oihana loio a e lawelawe aku ma na ano hooponopono ana a pau e pili ana i na aina.  He manaoio kona e oi loa aku no ka hoopomaikai ia o ka lahui Hawaii ke waiho mai ma kona mau lima i kekahi aina a lakou e manao ai e hoolilo, hoolimalima a moraki paha, a e hooko koke aka no noi oia me ka eleu ia hana.  O kona ike olelo Hawaii a me ka ike i na aina a me na moo-waiwai a hookuleana o na aina ma Hawaii nei kona mea i kupono loa ai noa ka hooko ana aku ia ano hana no na Hawaii oiwi.

KEENA OIHANA:  Hale Kamabela, Rumi 20-21.  Kihi o na Alanui Kalepa me Papu.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na mea a pau he mau umeke ka lakou a me ka mea nona ka Moe Koʻa e waiho loihi nei ma kuu keena nei e kii koke mai lakou iloko o na la he 15 me ka uku pu mai i ka luhi o koʻu hoomaemae a malama ana a me ka hoolaha ana, a ke hala keia mau la i hoolahaia ai he mana koʻu e hoolilo ai i keia mau waiwai

Owau no me ka oiaio

JOHN MALEY

Honolulu, Mar 30, 1901