Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 18, 4 May 1901 — Page 1

Page PDF (583.28 KB)

This text was transcribed by:  Miala Leong
This work is dedicated to:  Marian Vieira Leong

KE ALOHA AINA

 

HOOKUMUIA I MEI 20, 1895

 

BUKE VII.     HONOLULU, POAONO, MEI 4, 1901.      HELU 18

 

HOOKUU KA AHAOLELO HOME RULE ILOKO O KA MOKUAHANA

 

            He mea kaumaha no makou ka hoike ana aku i ka lehulehu, ua hoea mai na hora hope o ka hookuu ana o ke kau ahaolelo mua loa o na Home Rule, aole iloko o ka lokahi, aka, ilokono ia o ka paonioni a me ka mokuahana.

            Ma ka hora 11:55 o ka po Poakolu nei, Mei 1, i hoopanee loa ai keia kau ahaolelo o na Home Rula me ka holopono ole o na hana. I hoopuka ae la makou he ahaolelo Home Rula ia, no ka mea, o na poe k@ia i kue aku i ko Dole manao, ua pau aku la no ka ahaolelo i ka po Poalua aku la Aperila 30.

            O na hoa Senate a me na Lunamakaainana Repubalika a pau he 16 a me 5 Lunamakaainana Home Rula ua ike lakou ua pololei o Dole, a haalele lakou i ko lakou mau noho, aka, aole nae pela ka hapanui o na Senatoa a me na Lunamakaainana Home Rula, he 24. Nolaila, ua manao lakou e hoomau hou aku no ekolu la e pau ana ma ka Poalima. Aka nae, malalo o kekahi mau kumu maopopo ole ua hoonee pupuahulu aku la lakou i ka lakou mau hana imua a hookau iho la i ka ahaolelo iloko o ka lakou mau la hana i helu ai he 58.

            Ua hooholoholo like na hale kau kanawai i ka laua mau hana ma ia Poakolu, a he nui na bila i koe i pau i ka heluhelu ekolu ia. O ka hana ano nui wale no i ike ia ia la oia ka noonoo ana i na Senatoa no keia kau elua makahiki e hoea mai ana. O na inoa i koho ia no Hawaii oia o J. P. Kaohi a me J. T. Brown. Ma keia wahi i hoomaka mai ai ka paonioni, oiai, ua makemake o Senatoa Kanuha e noonoo pu ia ka inoa o Senatoa Rusela, aka, ua hoole ia mai. Ua nee mai la ke koho ana i Maui. O ka inoa i lawe mua ia oia @ S. E. Kaiue. Ma ke koho ana hooholo ia. Waiho mai o Kanuha i ka inoa o Balauwina, aka, ma ke koho ana na haule. Waiho ia mai ka inoa o Senatoa White, ma ke koho ana he 22 balota ae a he 1 kue oia o Kanuha. A oiai, he hookahi balota i koe, alaila, loaa ka hapanui o ka hale. Ua hoole ka Peresidena Kaiue i ke apono aua i keia inoa, ua waiho aku o White i kana hoopii imua o ka noho ua koho pono ia oia, ma ka ninau ia ana ua aponoia.

            Ma keia wahi ua haalele iho la o Emaluka me Kanuha i ka ahaolelo, a no ka loaa ole o ka hapanui e hoomau aku ai i na hana, ua hoopanee ka Hale.

            Ma ka lawelawe hou ia ana o na koho Senate ia po, ua lawe hou mai la no o Kanuha i ka noonoo e waiho pu ia ka inoa o Rusela ma ke koho ia ana o ko Hawaii mau Senatoa, aole nae he mea i hoolohe ia a lilo aku la ka hale no ka noonoo ana i ke koho ia ana o White, ma ka lawe hou ia ana mai e koho o na balota mua no he 22, a he elua kue oia o Rusela a me Kanuha. Ku mai o Emaluka a hoike mai la ua koho pono ia o White e ka hapanui, a e hoonee aku na hana no ka noonoo ana i na Senatoa o Oahu nei.

            Ma keia wahi i ku ae ai na Senatoa Rusela a me Kanuha a haalele iho la i ko laua mau noho Ua hoouna koke ia ka makai o ke Senate e hopu ia lana a hoihoi hou mai ia laua iloko o ka hale, aka, ua nalo koke aku laua iloko o ka pouli. Nolaila, ua hoouna loa ia ka makai e kii ia Senatoa Kauha ma kona home mauka o Kalihi, a ia Rusela mauka o Puowaina. Ua pii ke okalakala o Emalka a me Kalauokalani a makemake iho la e hoouna ia na makai no ka hopu ana i keia mau hoa, no ka mea, mamuli o ko laua haalele ana ua hiki ole na hana ke hoonee aku imua ma o ka lawa ole o ke koramu.

            Ua hoomaha ka noho hui ana o na hale, a lilo aku la hoi ka hale olalo ma ka lakou mau hana kanawai. Ua loaa aku o Kanuha ma kahi hoolulu kaa hapaumi e huli hoi ana no kona home a hoihoi hou ia mai la no ka hale ahaolelo. O Senatoa Rusela hoi ua hoole loa mai la oia i ka hoi ana mai. A ma ka hora 11:45 ua akoakoa hou ae la na hale elua no ka hoolohe ana i ka hoike a ka makai. Wahi ana:

            Ua loaa aku ia'u o Kanuha ma kahi hoolulu kaa hapami a ho ike aku la au i ka manao o ka Hale, a mahope o kona noonoo maikai ana, ua ae mai la oia e hoi mai.

            Wahi a Kanuha. I ae au e hoi no ka hoike ana aku i ko'u mau manao ia oukou.

            Hoike ka makai no Senatoa Rusela. Ua loaa aku oia ia'u ma kona hale a hoike aku la ua makemake ia oia e hiki mai imua @ keia Hale. O kana pane. Ina he $100,000,000 e haawi ia aku iaia aole no oia e hele mai, a ina no @ hoouna ia aku na makai a pau o keia kulanakauhale no ka hopu ana iaia, aole no oia e hele mai ana, a o ke kanaka e komo ana iloko o kona pa e ki ia no ia e@@ i ka pu. Ma ke kauoha a ke Kiaaina ua pau ka Ahaolelo ma ka la inehinei, a aole he Peresidena i koe no kekahi hana hui.

            Oiai, ke hookokoke loa la n@ minute i ka hora 12. Ua hiki ole ke hana aku i kekahi han@ nona. A no Kanuha hoi ua makemake oia e hoike aku i kona manao, aka, ua kue mai o Bekel@ aohe manawa no ka hoolohe ana i kona manao, no ka mea, ua kokoke loa mai la ka wa e hoopanee ai ka Ahaolelo. Ma kana noi ua hoopanee ia, a hoi iho la ka hale e hoopau i kana mau hana hope loa.

            A i keia wa i noi mai ai o Emaluka e hoopanee loa no ka wa mau loa. Kokua ia. Ua ku ma@ ka Lunahoomalu Akina a hoike mai la na hoopanee loa ia k@ Ahaolelo. Ua ku mai o Bekele e noi mamua o ka hookuu loa ia ana o ka Ahaolelo, e haawi mai @ o Rev. J. N. Kamoku i mau leo pule. He walohia kana mau hu@ pule hope no ke Ahaolelo e ailiili ana no kona manawa hope loa, a ike ia aku la ua waimaka o kekahi mau hoa i ka helelei ana ih@ a m@ ka hora 11:55 o ka po @ hookuu ai na hana.

            O ia haawina hookahi kai lawelawe ia maluna o ka Hale o na Senate, a mahope o ke apono ia ana o na hana a pau. Ua kauoha aku la ka Peresidena ia Kalauokalani e haawi mai i mau leo pule mamua o ko lakou hooku@ ana.

            A o ka hopena iho la kei@ o na hana a keia kau Ahaolelo i lawelawe ai loko o ka paonioni a me ka mokuahana. A e like no hoi me ka makou i hoike mua aku a e pau ana keia Ahaolelo me ka waiwai ole pela @@ no kakou ka lahui e ike nei.

 

KE KAU AHAOLELO KUIKAWA

 

Ua hoopuka ae la o Kiaaina Dole he kuahaua e malama ia ana ke Kau Ahaolelo Kuikawa no ka noonoo ana i ka bila haawina, ma keia Poakolu ae, Mei 8, a penei na olelo o ua kuahaua la:

            Oiai, O ka Ahaolelo ma kona kau mau o 1901, aole oia i hooholo i ka bila haawina no ka auamo ana i na hoolilo o ke aupuni a me ka uku ana i kona mau aie.

            Owau, o Sanford B. Dole, Kiaaina o ke Teritori o Hawaii, ma ka mana i haawiia mai ia'u e ke kanawai ma keia ke kahea nei i ka Ahaolelo e halawai hou ma kekahi kau kuikawa no ka noonoo ana i ka bila haawina no keia mau makahiki elua e hele nei, ma ka Poakolu, la 8 o Mei, A. D. 1901.

            No ka hooiaio ana i keia maluna ae ke kakauinoa nei au me ke kau pu ia o ka Sila o ke Teritori maanei.

            Hanaia ma ke Kapitala, ma Honolulu, i keia la 1 o Mei, A. D. 1901.

            (Sila)                                                                SANFORD B. DOLE

            Na ke Kiaaina:

                        HENRY E. COOPER

                                    Kakauolelo o ke Teritori