Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 19, 11 May 1901 — Page 2

Page PDF (597.81 KB)

This text was transcribed by:  Uilani Paalua Campana
This work is dedicated to:  William H. and Ruth L. Paalua

KE ALOHA AINA

POAONO, MEI 11, 1901.

 

HONOLULU    MEI 11, 1901.

Ke kuhikuhi aku nei na poe o ka aoao Home Rula Repubalika na ka poe Repubalika hapa nuku i hoopuhili i ka lakou mau hana a holopono ole.  Ke hoole loa nei makou ia mau olelo wahahee, he aha ka mana ia poe uuku mamua o ko lakou nui, o ka pololei na lakou nei no i iuwaiele wale i ka manawa, a i hana i na hana lapuwale hoololoiahili hoapaapa i kahi mau hila a kahi poe, he mea oiaio, ua hele mai kahi poe o na kuaaina me ka manaoio hana, a kaukai mai la na keia poe alakai pukalua o anei e hana i ka lakou mau bila a makaukau, alaila, he waiho wale aku no ka lakou iloko o ka hale, oia nae, i ka mili i ka apa wale ia mai no a hala ka manawa, nolaila, lilo iho la ia i mea ukiuki loa na kekahi poe ka hoapa maoli no a ko anei poe, nui kuahewahewa ka lilo no ka unuhi ana, ke pai ana, ka hooponopono hou ana i kahi mau hila, ua lilo iho la nae ia ia mea waiwai ole aole i lawe ia a hooholo ia iloko o ka hale, ua heluhelu wale ia no kahi mau bila komo iloko o ka lima o na komite o ka paa aku la ia o ka na i ka lani, kupaianaha na hana oehaa a keia poe.

 

NA HOOKOHU HOU A DOLE

Ma ka noho ana o ka aha kuka a ke Kiaaina, ma kekahi halawai kuikawa, ma ke kakahiaka Poaono nei; ua waiho aku o Kiaaina Dole i keia mau inoa no ka lawe ana ae i na kulana aupuni i hookakahaka ia ma o ke kue ana o ke Senate, oia hoi:

 

O James H. Boud, (Kimo Boe) Luna no na Hana Hou, ma kahi o James A. McCandless i kue ia kona hookohu e ke Senate Hawaii a me William H. Wright, Puuku no ke Teritori nma kahi o Theo. F. Lansing, i kue ia kona hookohu e ke Senate.

 

O keia mau inoa a Dole i Waiho mai la imua o kona aha kuka ua apo ia aku ia e lakou me ka lokahi.  He poe no ia a pau no ka aoao Repubalika, a nolaila aole ia he mea na lakou e hoohalahala ai.  No makou iho ke hauoli nei makou i ka ike ana aku o na inoa a Dole i waiho mai la no keia mau kulana he mau ewe Hawaii wale no i noho a kamaaina iloko oia mau keena.  Ua ahona lakou e lawe ae ia mau kulana aupuni kieie mamua o ka ike ana aku he mau haole malihini kai hoonoho ia ae la malaila.  O ka manao koe o ke Senate i keia mau hookohu hou a Kiaaina Dole.  Ua manaoia e apono ana no lakou.

 

O Kimo Boe he 26 makahiki o kona noho hoomanawanui ana iloko o ke keena kalaiaina, a na pii oia mai ke kulana keiki lawelawe a hiki i kona kau ana ae la ma ke kulana pane poo oia koena, ka Luna nui o na Hana Hou.

 

W. H. Wright, na ekolu makahiki i noho ai maloko o ke keena waiwai a hiki i kona lilo ana ae la i Puuku a ma na makahiki mamua aku he luna ohi auhau oia.

 

Ma ka Poalua nei i hookohu ia aku ai o Edward S. Boyd i komisina no na aina aupuni no ke pani ana ma kahi o J. F. Brown i kue ia e ke Senate.

 

Aole no he malihini o E. S. Boyd i keia keena, aka, no 12 makahiki kona noho paaua ana no ia keena, a no elua makahiki i hala ae nei na lawe ae la oia i ke kulana kakauolelo kiekie no keia keena aupuni.

 

O na lala hou no ka Papa Ola i hookohu ia mai la oia o Kauka Kupa, C. L. Garvin, E. A. Mott-Smith, Fred C. Smith a me Wm. Auld (Uilama Clo).

 

Aole i maopopo ka Peresidena o ka Papa Ola i keia wa, aka, ua manao wale ia e lawe ae ana o E. A. Mott-Smith ia kulana.

 

Ma ia la pu no ua hookohu ia aku la o Henry Hapai i puuku no ka waihona o ka lehulehu ma kahi o W. H. Wright i hookiekie ia ae e Kiaaina Dole.  O Mr. Hapai ke poo malama buke o ke keena waiwai, a ua loaa iaia ka makaukau piha no ka lawe ana ae i keia kulana hou.  Ua hoomaka kona lawelawe hana ana maloko o ke Keena Waiwai ma ke ano he wahi elele wale no i ka makahiki 1894, a ua hoopii ia ae kona kulana i malama buke no ke keena dute awa i ka 1897, a mahope o kona noho ana no elua mahina malaila, ua hoi hou mai la oia i ke keena waiwai, a ua hapai koke ia ae la kona kulana i malama buke nui e Kuhina Damon.  A oia kulana kana  i paa ai no eha makahiki a hiki i kona hapai hou ia ana ae la ma kekahi anuu kiekie hou ae ma ka Poalua nei.

 

Ke haawi nei Ke Aloha Aina i ka mahalo i ke Kiaaina Dole no ka ike ana mai la ia mau Hawaii ponoi, he ole hoi ka hoopomaikai aku i ka malihini o kahi e mai.  A ke haawi aku nei i ka hoomaikai i keia mau keonimana Hawaii ponoi i pii ae la a kau i kaupoku o Hanalei a ke puana ae nei.  Ua kupono ia wahi na oukou e noho he mau kanaka Hawaii ua lawa ka makaukau no ia mau kulana aohe mea e nema aku ai.  Na ka poe naauao e like me oukou e lawe ae na oihana kiekie, aole na ka poe naaupo o lawelaweia auanei na hana me ka hawawa a oi aku ka pilikia.

 

NO KA HOPII ANA IA DOLE

Ma ka mokuahi Mariposa o ka Poakolu nei i haalele iho ai o Bekele ma ke ano he elele mai ke teritori aku nei na na hoa o ka aoao Kuokea Home Rula, me kekahi palapala hoopii ia Peresidena Makinile i apono ia e lakou maloko o ka Hale o na Lunamakaainana, no ke noi ana aku iaia e hoopau ae ia Dole mai ke kulana kiaaina ana e paa nei.  No na kumu hilinai ole, kona ole e hooloihi aku i keia kau iho nei a me kona kue ana i kekahi mau bila waiwai nui.

 

E halawai aku ana o Bekele me Peresidena Makinile ma Kaleponi ae nei, a malaila oia e waiho aku ai i ka palapala hoopii, a malia o haawi aku o Elele Wilikoki i na kokua ana iaia.  Aka, eia nae ka me apiki, ke haawi nei no ua elele nei a ka lahui i kona manao apono ole no keia hana a kona aoao kalaiaina e hoao nei e hoopau ia Kiaaina Dole.

 

O ka makou e puana ae nei e kali malie aku kakou no ka hopena o keia mau hana a na Kuokoa Home Rula Repubalika, ka hulihia o Dole a me ka ole ia lakou.

 

HE DALA HAWAII I IKE OLE IA MAANEI.

Ua ike iho makou ike kii nani  o ke dala Liliuokalani maloko o ka nupepa Avalataisa, a o ka mea kupaianaha nae, aole lea i loaa ma keia kulanakauhale, aka, ma ke kulanakauhale no ia o Ladana, a penei ka moolelo e pili ana no keia dala,

 

Ma ke kipa hope ana aku nei o Mrs. T. R. Walker ma Ladana, Enelani, ua hoohikilele ia kona noonoo i ka ike ana maloko o kekahi halekuai o na mea hoikeike, e waiho ana he dala siliva me ke kii a me ka ino Liliuokalani ma kekahi aoao, a ma kekahi aoao he kii palapala aina o na paemoku Hawaii, me na hua palapala “Moiwahine Hawaii, 1891, Akahi Dala.”

 

O kahi i hoea mai ai o keia dala a me ka mea nana i hana, aole o Mrs. Walker i maopopo, aka, ua lilo mai nae iaia ma ke kumukuai o $9 a lawe mai la oia i Honolulu nei.  A oiai, mamuli o ko Mrs. Walker hopohopo o lawe ia mai he mau hoomanao kaumaha no ia mau la ia hala maluna o ka Moiwahine, ua luna loa oia mai ka hoike ana aku iaia, aka, ua hoike aku nae ola i kekahi mau hoaloha o ua alii nei.’

 

Ma ke ahiahi Poalua nei na hoea loa aku la na hoike i ka Moiwahine no keia dala a me ke kii o ua dala la.  Aole no i maopopo iaia ka mea nana i hana i keia dala, aka, ma kona manao nae, oiai, na hana ia i kona makahiki i nohoalii ai, me he mea la, no ka manao hoouna ana mai paha iaia ma ke ano hoomanao, a i ole he kii ia no ka manao hana hou ana i dala Hawaii.  Ua iini loa ka Moiwahine e ike i na hiohiohiona o keia dala.

 

NO AMERIKA HUIPUIA.

Maluna o ka mokuahi Mariposa i haalele iho ai ka Elele Wilikoki i na kapakai o Hawaii nei ma kona alahele no Wasinetona, a malaila oia e kali ai a hiki i ka wehe ia ana o ke kau ahaolelo kanalima-kimamahiku o Amerika Huipuia.

 

E halawai aku ana oia me Peresidena Makinile ma Kaleponi ae nei, a malaila e hoike aku ai oia i na mea i hanaia e ka ahaolelo mua o ke Teritori, a me kana mau hana i hoo repubalika iho nei i ka lahui Hawaii.

 

Ua holo pu aku ma ia moku o Sam. Paka no ka hoomaha ana i kekahi mau la ma ka ulu wehiwehi o Kapalakiko, aka, me he mea la no nae he hana ano nui no kekahi e ukali pu ana me ia keonimana.

 

HALE O NA POE HOOLE WAIONA.

Ua kukulu ia ae nei e ka ahahui hoole waiona a Murphy, he keena no na kane o ke kulanakauhale nei e hoonanaea ai i na la a me na ahiahi, ma ka hale pohaku e ku nei ma ke kihi o na alanui Hotele a me Betela.

 

O ka manao o keia keena i kukulu ia ai no ka ume ana aku no ia i na kane mai ko lakou hoohala ana i ko lakou mau manawa o ka la a me ka ahiahi maloko o na hale inu rama a me ka ona ana.

 

Aia maloko o keia keena na pakaukau i piha me na nupepa a me na buke heluhelu o na ano like ole.  A ma kekahi aoao o ua keena la e loaa ana na mea kuai elike me ke kope, hua moa, waimomona a me ka paka.

 

 

E hoolaulea ia ana na ahiahi e kekahi kanaka akamai hookani piano maluna o ka piano i hoolimalima ia no ka hoonanea ana i na kanaka e akoakoa aku ana malaila.

 

O na poe ona e hoea aku ana imua o keia keena aole lakou e kipaku mai ana iaia, aka, e malama ana lakou me ka maikai a hoihoi aku no ko lakou mau home.  He wahi maikai keia no na kanaka opio e hoohala manawa ai, a he hookoe ana hoi i kekahi mau kenikeni mai ka lu wale ana maloko o na hale inu rama.

Ohuohu mau no Ke Aloha Aina me na ono like ole.