Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 19, 11 May 1901 — Page 3
| This text was transcribed by: | Lynn Nakagawa |
| This work is dedicated to: | For my friend, Elisabeth Baske. |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 11, 1901. 8
HALAWAI A KA AHAHUI KUOKOA HOME RULA O HILO TAONA.
Hale Halawai ma Puueo,
May 3, 1901.
Noho ka halawai a ka Ahahui Kuokoa Home Rula ma ka Poaha, hora 10 a. m. Peresidena J. M. Kepoo ma ka noho ame D. Ewaliko kakauolelo. Weheia na hana ma ka pule a ke kakauolelo.
Ninau mai ka noho i ka hana imua o ka hale. Na d. Ewaliko i waiho mai he olelo hooholo a ua lawe ia a noonoo, a penei:
Olelo Hooholo, Na ka Ahahui Kuokoa Home Rula, Apana Koho Ekahi, Mahele Koho Elua, Mokupuni o Hawaii, Teritori o Hawaii.
E hooholo ia e keia Ahahui Kuokoa Home Rula o ka Mahele Koho Elua, Mokupuni o Hawaii, Teritori o Hawaii. Hooholoia.
Oiai, ua ae maopopo aku ko kakou Elele Lahui, na Alakai a me ka hapanui o ka Aha Elele ma kela halawai i malama ia ma Honolulu, e hoolilo ana i ka lahui Kuokoa Home Rula i Repubalika, a e ike ia no hoi ko lakou aoao kalaiaina ma keia mua aku ina ka inoa “Kuokoa Home Rula Repubalika.”
A oiai, aole no hoi i haawi ia aku ka ae maopopo mai ka lahui aku i ka Elele, na Alakai, a me ka Aka Elele, e ae aku e lilo ka lahui i Home Rula Repubalike, nolaila, e hooholo ia e keia Ahahui, ma e apono ana a ka lehulehu. O makou o na kupa makaainana o ka aoao Kuokoa Home Rula, ka poe i loaa ka mana koho ma ke kau o Novemaba i hala, ma keia, ke kupaa naue ole a ke kue mau loa aku nei makou ma na ano a pau i ko makou hoohui ia ana ma ka inoa “Repubalika.”
E hooholo hou ia, ma keia, ina ua makee na Home Rula a pau i ko lakou kahua kalaiaina, ke noi ia aku nei na makaainana Home Rula o ka Mokupuni o Hawaii a hiki i Niihau, e hui ma ko lakou mau Ahahui pakahi iho no ka noonooo ana i ka aoao Kuokoa Home Rula. O ke kope o keia olelo hooholo e hoouna ia no ia i ka Nupepa Ke Aloha Aina.
D. Ewaliko.
May 3, 1901.
Ua nui na kamailio ana maluna o keia olelo hooholo, a ma ka ninau ana a ka noho, ua apono lokahi ia ka olelo hooholo, me hookahi kue. Noi ia mai e hoopanee ka hale, ma ka ninau ana aponoia.
Ka hopena o na hana.
D. EWALIKO.
Kakau olelo Kuokoa Home Rula.
I ka Nupepa Ke Aloha Aina, ka Pukumahi o ke Teritori o Hawaii
Aloha oe: ---
E oluolu mai ia’u ma kahi kaawale o ka kakou hiwahiwa, e hoike aku i kekahi mea ano nui i ike mai ai ko kaua mau kini heluhelu e noho ana mai ka la puka Haehae, a ka la ko welo i lehua. A penei no ia:
Ma ka halawai a ka aoao Home Rula i malama ia ma Puueo, Hilo, Apr. 25, hora 10 a.m., ua ku mai la o D. M. Kualii, ka Elele o Hilo Taona nei i holo aku no Honolulu: a hoike mei la penei:
Ua hui pu wau me na elele o na mokupuni ma ka halawai i malama ia ma Honolulu, no ka noonoo ana i kekahi kumuhana ano nui a ka Elele R. W. Wilikoki i manao ai e hooko koke ia aku e makou me ka hoohakalia ole me ka nana ole ae ia oukou na lala o ka aoaoa Home Rula. A o ua kumuhana la oia no ka pakua ana mai i inoa hou, a e heluhelu ia penei, “Kuokoa Home Rula Repubalika.”
Ma ka noonoo la ana ua kakoo aku ka hapanui o na elele ma ka ae i kela inoa Repubalika, a o ka hapa uuku ma ke kue loa i ka hoopili ana mai i kela inoa ma ka huelo o Home Rula, a o kekahi o ua poe la owau no ia, a o ke kumu o ko’u kue ana oia keia.
1. O kela inoa Repubalika he inoa ia na kakaou i makemake ole i ka wa i hala, a oia ke kumu o ko kakou Kuokoa Home Rula i keia la.
2. O ka ae ana o ka Aha Elele a hoole oukou na lehulehu o ka aoao Home Rula, ua like ia me na mea kanu i ulu ae a maloo no ka wai ole.
3. O ke kumuhaa i noonoo ia e makou he kumuhana ia i maopopo mua ole ia oukou e ae ana paha oukou aole paha. Me keia mau mea ke waiho aku nei au na keia halawai e noonoo mai i ka pono a me ka pono ole o ko’u kue ana i kela kumuhana.
Ma keia wahi i hooki iho ai ka elele i kana kamailio ana, a ia wa i ku mai ai ka Lunahoomalu Honuakau, a ninau mai la i ka manao o ka lehulehu no ka apono a me ka ole. Ia wa i nooho mai ke anaina holookoa, e aponoia ka Elele D. M. Kualii no kona kue ana i ka hewa, a kupaa hoi ma ka pono a me ka pololei, A ma ua halawai la nohoi ua hooholo ia e kue loa aku ma na ano a pau i na a’o ana a me na alakai lalau ana a ka aoao Home Rula Repubalika o Honolulu.
O keia iho la ka panina o na hana a oia ka kou mea kakau i hoomanao ae ai i kela wahi ole kaulana penei: Wehe i ka piko la e ka hoa hanau, a i hoike no ka oiaio o keia mau mea e alawa iho i ka inoa e kau nei malalo. Me na keiki oniu hua ko’u hoomaikai a me ka luna hooponopono ko’u welina.
Kou oiaio,
J. P. HALE.
Puueo, Hilo, Hawaii, Apr. 25, 1901
Ma ka po o ka la 18 o keia mahina e wehe hou ia ai na hana keaka maloko o ka hale keaka Ofiuma, me kekahi puali keaka hou mai Amerika Huipuia mai.
WEHE IA KE KAU AHAOLELO KUIKAWA.
E like me ka Dole i kuahaua ae ai o keia Poakolu, Mei 18, oia ka la e wehe ia ai ka ahaolelo kuikawa mua o ke Teritori Hawaii no ka noonoo ana i na bila haawina i hana ole ia e ke kau ahaolelo mau i pau aku la. Ua akoakoa hou ae na hale kau kanawai ma ka hora 10 ponoi o keia kakahiaka a wehe ae la i ke kau kuikawa.
Ua hoomaka ia na hana o ka Hale o na Lunamakaainana me ka pule a J. K. Kaauwai. Kakauoleo Meheula ma ka noho. Na Makekau i waiho mai i ka inoa o John Wise i mahele olelo kuikawa, aponoia.
O ka hana mua a ka hale oia ke koho ana i lunahoomalu, a ua lokahi na hoa ma ka hoihoi ana aku ia Lunamakaainana Akina ma ia kulana. A o Bekele i hope lunahoomalu.
Noonoo ia na luna e ae o ka hale. Na Hoogs i waiho mai i ka inoa o Meheula i kakauolelo, apona ia.
Waiho ia mai ka inoa o John Wise i mahele olelo, hooholo ia me ka lokahi.
Waiho ia mai ka inoa o Avery i kakau pokole, aponoia.
Waihoia mai ka inoa o Rev. J. N. Kamoku i kahunapule aponoia me ka lokahi.
Elua inoa i waiho ia mai ma ke kulana makai, oia o J. K. Nakookoo a me W. H. Kailimai ma ke koho ana haule o Kailimai.
Elua inoa i waiho ia mai mo ka elele, J. K. Mahoe a me J. P. Kahahawai, ma ke koho ana puka o Mahoe.
Elua inoa i waiho ia mai no ka pulumi hale, Chas. Hanapi a me Kauimakaole. Puka o Kauimakaole.
Apono ia na rula mua no o kela kau aku nei, oia no ke lawelawe ia ma keia kau kuikawa.
Maanei i loaa mai ai ka hoike mai ka Hale mai o na Senatoa, io na luna oia hale i koho ia oia keia:
Peresidena S. E. Kaine; Hope Peresidena D. Kalauokalani; Kakauolelo E. Caypless; Hope Kakauolelo W. H. Coney; Mahele Olelo John E. Bush; Makai Kahaulelio; Elele Meekapu; Pulumihale J. P. Kahiolani; Kahunapule Rev. J. Kekipi.
Na Makekau he noi i kanawai no ka uku ana i na hoolilo o kela kau i pau aku la a me keia kau kuikawa. A ua hoolaha pu mai oia i haawina no na alanui o Hamakua.
Ma keia wahi i waiho mai ai o Emaluka he olelo hooholo, e noi ana i ka Ahaolelo e apono ia aku o F. W. Bekele he komisina na ka Ahaolelo no ka lawe ana aku ia Peresidena Makinile i ke aloha o ka lahui a me ka Ahaoleia nona. A e noi pu aku hoi iaia e nana mai oia i na mea i hana ia e kela Ahaolelo a me na hana hoohaiki a ke kiaaina.
Ua kue mai o Aileti, aole he dala o ka waihona no ka hoouna ana aku iaia, a o na poe e makemake ana e hoouna aku iaia malalo no ia o ko lakou mau lilo ponoi.
Ua kue pu mai o Dickey no ka hoohakahakaia o ka noho oia hoa ma kona hele ana. Hoakaka hou o Emaluka e hoouna ia ana o Bekele no ka hoike ana aku ia Makiuile i ka make make o keia Hale, a o kekahi oia mau mea ano oia no ka mea e pili ana i ka bila okana aina. Ua hoike oia, owau kekahi i hapai i ka pu no ke kue ana i ka Moiwahine no kona manao kakoo i na kanawai a ka Moi Kalakaua, oiai, ua manao au he ino ia, aka, ke ike nei au he oi aku keia a ua lawe ae ka hapa uuku i ka mana o ka Ahaolelo.
Kue o Kumalae aole keia kau i kaheaia no ka noonoo ana i na mea mawaho ae o na bila haawina.
Kakoo o Kaniho i ka olelo hooholo.
Na Penikalaka, he kue au i keia manao hoouna elele mamuli o ke dala ole. Aka, ma keia o ka ae wale aku no o keia mau hale iaia e hele, a apono aku.
Kue o Makekau i keia olelo hooholo a amaluka, maluna o ke kahua aole i makaukau keia mau hale no ka hana, ma na ano a pau aole i hoike ae keia mau hale ua makaukau no ka hana. A maloko o kela olelo hooholo na ka Ahaolelo keia elele, aka, eia ka mea apiki ua hoopoanee ka Aha Senate me ka loaa ole o ka lakou apono ana, nolaila, ua kau aku la oia ma ka mokuahi Mariposa.
Ma keia wahi ua hoopanee ia iho la ka hale.
ALOHA NO KA LAHUI HAWAII.
O ka nui o na make o ke kulanakauhale nei no hookahi makahiki mai Mei 1, 1900 a hiki i Aperila iho nei, 1901 ma ka hoike a ka Papa Ola, he 1224.
Maloko oia heluna he 577 Hawaii, Pake 146, Pukiki 117, Iapana 227, Beritania 31, Amerika 57, na lahui e 69. Aloha no kakou e holomoku nei i ka make.