Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 20, 18 May 1901 — Page 2

Page PDF (583.05 KB)

This text was transcribed by:  Lynn Nakagawa
This work is dedicated to:  For my friend, Magda Petrescu. Romania is not that far away!

KE ALOHA AINA

2 KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 18, 1901.

 

HONOLULU ........ MEI 18, 1901

 

AOLE NA LAKOU E HAUOLI.

 

         Ua loaa mai ia makou he mau hoike eia kekahi mau hoa hanohano Home Rula Repubalika ke hauoli nei, a ke kaena nei hoi mamuli o ko lakou ikaika ame ko lakou mana ka ua kaiehu ia aku la e lakou kekahi mau luna aupuni kiekie a ke kiaaina i hookohu ai a hoonoho aku la he mau Hawaii oiaio ma ia mau kulana oia hoi o Kimo Boe, W. H. Wright a me @de Boe.

         No makou ma kekahi ano ke mahalo a ke hauoli nei no ka lawe ana ae la oia mau Hawaii oiaio ia mau kulana hano haweo, aka, ma ka nana ana ae nae ma ko lakou kulana kalaiaina i ku ai, ke i ae nei makou, aole na ua mau hoa Home Rula nei e hauoli aka na ka poai Repubalika no i @ o ka mea, o keia poe a pau i hapai ia ae la ma keia mau kulama kiekie he mau kakoo ikaika ia o Dole a me ka aoao Repubalika, a aole no ka aoao Home Rula.

         Ke hoomanao nei makou iloko o na wa haiolelo koho balota a na Home Rula e kaahele ana, ua kukala leo nui ae lakou, ina lakou e puka ana e hoopau ia ana e lakou na poe luna aupuni Repubalika a pau, a e hoonoho ia aku ana he mau Hawaii Home Rula ma ia mau kulana, aka, eia nae ka mea kupaianaha e ike ia oku nei aole i ko ia mau haanui ana a ua mau hoa hanohano nei a hiki i keia la, a aohe i ike ia na koonoho ia aku nei hoi kahi kahi kanaka Hawaii aloha aina Home Rula o kakou e lakou nei ma kahi oihana, a o na poe ai loaa no o ke aupuni e noho ana ia mau la, oia no keia e noho mai nei i keia mau la, a lakou nei i kakoo aku ai. Waiwai io no ke kaena ana iho, i hele mai ka hoi oukou e hoopau i ka poe Repubalika a i poe Repubalika no ka oukou e apo aku ai a hoonoho i na oihana; ka i no hoi o kahi poe Home Rula.

         O ka pololei ma ia wahi, he wahi mana mau lihilihi wale no o ka hoopau ana kai loaa ia oukou, a o ka mana hoonoho ma na oihana e like me ka oukou i kaena  ai --- aohe; o ke kiaaina no ke kuleana ma ia mea, @o ka oukou ka apono wale aku no, oia ka makou ike.

         A nolaila, oia ka makou e puama hope ae, aole a lakou Home Rula e hauoli, aka, na na Repubalika ia, oiai, ua ku aku la no ka makaia a na Repubalika, he poe hemahema na Home Rula i kupono ole ke hookele i ke aupui, wahi a lakou.

 

         Ohuohu mau no Ke Aloha Aina me na ono like ole.

 

OLAHANI NA LIMAHANA O KA HOTELE RULLANO.

 

         Ua lona wale ia mai, ua pau i ka olahani na limanana o ka Hotele Rullano mai ka poe holoi a aiana lole, ka wahie halii moe a pulumi hale, e laa hoi me ka ka pake kuke holoi pa, pola, kiaha ipuhao o ka rumi kuke me ka rumi aina.

         O ke kumu, no ka uku pono ole ia o ko lakou wahi uku hana o ka pule. I ka wa i kii aku ai o kahi poe hoolimalima i ko lakou mau wahi lole e ahu mokaki mai ana, ua pau i ka holoi aohe nae i aia a, ua huhu e hoi ka wahine holoi ua haalele; hoi aku kekahi poe i ka wa paina me ka manao ua makaukau ka mea ai, loaa aku e haukae mai ana no na pa me na pola, ua kukahalake iho la kahi pake kuke ua hele, aole i hoomae mae ia na mea lepo o ka rumi aina me ka rumi kuke.

         O na rumi moe keia aohe i hooponopono a pulumi maikai ia ka hale e kahi Kepani wahine pulumi hale, a nui maoli ka pilikia o ka poe noho hoolimalima e uku mau nei i ua Hotele ‘la no ka apiki o ka Ona, ka Luna Nui a me ka Puuku o ka Hotele Rullano. O kahi apiki no paha, e ole na wahi hunahuna o ka papaaina o ka Hotele Lahui loaa kahi kamau o na Rullano nei.

 

NA KULANA EKOLU E EMALUKA I KU AI.

 

         Ma ka nupepa Avalataisa o keia kakahiaka Poakahi, i ike iho ai makou he kii o Lunamakaainana Emaluka me na kulana ekolu ana i ku ai iloko o keia mau makahiki ekolu mai ka hookahuli aupuni mai. O ke kii mua e hoike ana i ka hookahuli ana o Emaluka i ka 1893, i ka Moiwahine Liliuokalani i aloha nui ia e kakou ka lahui Hawaii, a e mahanahana mau nei hoi kona aloha iloko o ko kakou mau puuwai a hiki i keia la, a malalo o ia kii e kau ana keia mau huaolelo hoino i ka Moiwahine “Ilalo me ka Moiwahine.”

         O ka elua o na kii e hoike ana ia i ke kulana o Emaluka i ka 1895. Mahope iho o kela kaua o Daimana Hila i ka wa i paa pio ai o R. W. Wilikoki me kona mau hoa aloha aina, ua hoike ae ua Emaluka nei i kona manao lokoino, a o keia kaa mau huaolelo i hoopuka ae ai ma ia makahiki, e pono “E li ia o Wilikoki.”

         A i keia makahiki 1901 na ku ae la oia maluna o ke kahua e kue ana i ka hanai ahuhu (Dole) a lakou i hapai ae ai ma ke kulana pane poo o ke aupuni Kuikawa a me Repubalika Hawaii, a hooho ae la. “E hoopau ia ke Kiaaina.”

         Nolaila, ma keia wahi e ike ai kakou ua iike keia kanaka mo ka ohe iuli i ka makani e hina ana ma o a maanei ma kahi a na kikiao makani e pa mai ai. A he puuahele nae na na Home Rula Repubalika i keia la. Aohe no o kahi pai a lohe mai. Ke hoolohe aku oe, he nani, he maikai wale no ua wahi haole nei.

         “Maikai kahi haole e ole paha ia loaa ka mea nana e kokua ka party. Ke mea aku oe i wahi mea e loaa ana, e ole ia pono makou; mananalo ka ai ana i ka loaa a ka mea manao ino.”      

 

KIAAINA MO KA MANAWA.

 

          Malalo o ke a’o ana a na kauka ua waiho aku la o Kiaaina Dole i kona lawelawe ana i na hana pili aupuni no ka manawa a hiki i ka wa e loaa ai iaia o ka oluolu kupono e hoomau hou aku ai oia i na hana maloko o kona keena.

         Ma ka wa i kaawale aku ai o Dole mai kona keena aku ua lawe ae la o Kakauolelo Kupa i ka mana kiaaina no ka manawa, a e lawelawe ana hoi i na hana aupuni a pau e like me ka mana i loaa ia Dole, oiai oia i kaawale aku ia no ka hoomaha ana.

         E hele hoomaha aku ana ke kiaaina ma ka home mauna o H. M. Von Holt ma Waianae no kekahi mau pule. He nawaliwali kona ola kino i keia mau la e hele nei.

 

KANAKOLU TAUSANI NO NA HOOLILO O KA AHAOLELO.

 

         O ka bila haawina a ka Hale o na Lunamakaainana i hooholo ai no ka uku ana i na hoolilo o keia kau Ahaolelo Kuikawa a me na aie i koe o ka Ahaolelo mau i pau aku ia me ka waiwai ole, he $30,000.

         Ua kue kekahi mau hoa i keia mau hana uhaai i ka pono o ka lehulehu, aka, ua ku nae kekahi hoa a hoike mai la, o ke kumu i hiki ole ai ke hoemi iho, aia he puu dala aie o ke Kau Ahaolelo mau i pau aku la, nona ka huina he $12,000 i uku ole ia. A ma ia kumu o ka hoemi ia ana iho o keia bila haawina he mea maopopo e uku ole ia ana kekahi mau aie no ka nele i ke dala. He keu io no kela o ka Ahaolelo uhaai dala maoli, a ua pono loa io no kona pau loa ana aku la ina pela ae la ka oiaio.

 

         Ua olelo ae o Makai Nui Baraunu o ka unuhi ia ana aku he $10,000 mai ka haawina aku o ka oihana makai, e hoopau ia aku ana eia he 18 mau makai. He keena hana nui keia a he mea pono e noonoo akahele ia ka hoemi ana i ka haawina oia keena aupuni.

        

NA HEIKEI O KA LA 11 O IUNE.

 

          Ke hoopuka aku nei makou i ka papa kuhikuhi o na lealea heihei lio e malama ia ana ma ke kahua heihei o Kapiolani Paka i apono ia e ka Hui Hoihei Lio Hawaii ma ka lakou halawai hope i malama ia ma ka po Poakahi nei, a me na makana i haawi ia no kela a me keia heihei pakahi.

         1 -- Heihei hookahi mile, Kiaha Union Feed Co., noa i na lio apau, makana $100.

         2 -- Heihei lio kaa elua eo ana iloko o ekolu, noa i na lio a pau, makana $150.

         3 -- Heihei elima hapawalu mile, no na lio Hawaii, makana $150.

         4 -- Heihei lio kaa, elua eo ana iloko o ekolu, mo ma lio Hawaii. Kiaha California Fed Co., makana $150.

         5 -- Heihei lio eono hapawalu mile, Kiaha Waikapu, makama $150.

         6 -- Heihei lio kaa, elua eo ana iloko o ekolu, noa i na lioa a pau, Kiaha Rainier, makana $200.

         7 -- Heihei hookahi mile no na lio Hawaii, Kiaha Hui Mokuahi Pakipika Mail, makana $150.

         8 -- Heihei lio kaa, elua eo ana iloko o ekolu, makana $150.

         9 -- Heihei eha me ka hapa hapawalu mile, noa i na lio a pau, makana $150.

         10 -- Heihei hookahi mile noa i na lio a pau, Kiaha Rosita Challenge Cup, makama $200, a me $50 pakui, ina e haule ka manawa holo o Vioris 1:45 minute.

         11 -- Heihei ekolu hapawalu mile noa i na lio a pau, makana $75.

         12 -- Heihei ekolu hapawalu mile no na lio liilii polo, makana, kiaha nona ka waiwai io $50.

 

UA IKE MUA IA MA AFERIKA HEMA.

 

         O ka hoku welowelo e ikeia nei i keia mau po, ua ike mua ia ia ma Cape Town, Aferika Hema, ma kela mahina aku nei, a o keia iho ka hoike a na nupepa o Kaleponi.

         Cape Town, Apr. 25. O ka hoku welowelo i ike mua ia maanei i keia kakahiaka he moakaka oia e kau nei ma ke kukulu hikina. He ikaika loa kona malamalama a hee kolu ona mau welowelo a ke nee awiwi aku la hoi ia i kahi o ka la.

 

         He wahi kaikamahine opio Hawaii nona na makahiki he 9, kai piholo a make ma ke kahawai o Nuuanu, ma Makaaho ae nei, ma ka Poakahi nei.