Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 20, 18 May 1901 — Page 4

Page PDF (619.56 KB)

This text was transcribed by:  Kahikina De Silva
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

 

KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 18, 1901.

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

HOGAN E. KALUNA

Luna Hoopuka

ALEX NAWAHI.

Luna Hoohana.

 

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

PUKA PULE.

E hoopiha ia ana ma na kakahiaka Poaono a pau.

 

No ka Makahiki ……………. $2.00

No ka Eono Mahina …………… $1.00

No ke Kope Hookahi ……… .50

 

KEENA HANA.

            Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370, Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi. Pahu Leta 513.

 

HONOLULU ……………. MEI 18, 1901

 

            I KA wa aole kakou i hui, o ka olelo a ka poe ake hoohuiaina oia wa, heaha la ka mea paakiki naaupo o ka poe aloha aina e kue nei i ka hoohuiaina; ina kakou e hoohui ia me Amerika, nui ka waiwai, nui ke dala me ke kopala e hao ai. Eia nae ke noho nei hoi kakou iloko o ka poepoe honua o ka hoohuiaina, pehea ka hoi i nele ai ka waihona o ke aupuni a ku wale na mikini hoohana aohe hiki ke kakaa pono. "Mamalahoa" mai ke kanawai a Dole e noho ka Aha Kuikawa a kolopupu a haumakaiole, aole e ae ia kahi hana e ae maloko olaila, hookahi wale no hana i ae ia o ka "bila haawina puumakani." Nolaila, auhea iho la ke dala e waiwai ai ka hooholo ana a keia Aha Kuikawa i e mea tausani no mea, i e mea tausani no ka mea, no ka mea, ua hoohiki paupele pau mano loa mai ke Kiaaina aole kuleana o na hana e ae, a mahea iho o Bila Miliona e pono ai, ka mea i manaoia nana e hookakaa na huila ena makani o ke aupuni.

 

NA POE MANAO KAULIKE O KA AOAO HOME RULA.

 

            Ke lawe mai nei makou a hoike aku imua o ke akea i ka inoa o kekahi mau hoa hanohano o ka ahaolelo i ike ia he poe i lawe ae i ke kulana kuokoa a kaulike ma ka lakou hana, i ake maoli e loaa ka pono a me ka pomaikai no ka lehulehu a me ke aupuni, i ake hoi e hooko ia ka makemake a me ka leo o ka poe nana i papahi mai i keia mau kulana hanohano maluna iho o lakou; oia no na Senetoa J.T. Brown a me N. Rusela o Hilo, J.B. Kaohi o Kohala, S.E. Ka@e o Maui a me D. Kanuha o Honolulu nei; na Lunamakaainana R.H. Makekau, W.B. Nailima a me J. Ewaliko o Hilo, J.K. Kekaula o Kau a me J.W. Keliikoa o Kona.

            I ka wa a keia poe i ike aku ai i ka lawelawe kapulu ia o kahi mau hana e kahi poe o ko lakou poai, ua kue aku la lakou, a i iho la e hana ana makou i ka mea a makou i ike ai he pono ia no ka lehulehu, ina no he mau mea ino ka ko makou aoao e kue ana makou, a ina hoi he mau mea maikai hoi ka ka aoao Repubalika e pono ai ka lehulehu e kakoo ana makou i ka lakou, e kue ana i na mea ino e pilikia ai ka lahui a e kokua ana i na mea maikai e pono ai lakou.

            Mamuli o keia mau manao kuokoa a kaulike o keia poe, ua lilo i mea inaina loa na kekahi o ko lakou poe, a kapa mai la he poe hoopilimeaai mahope o na Repubalika, me ka i mai ua lilo lakou no ia aoao.

            O ka pololei nae aole, a ua hele kino ia mai makou e hookui me ka olelo ia mai: Heaha ka KE ALOHA AINA e pai nei i keia poe kanaka makekau, Nailima a me Ewaliko, he poe Repubalika maopopo keia, ua koho aku nei ma kela aoao (kai no hoi ua ike lakou nei he mea maikai no kekahi a ia aoao e pono like ai ka lehulehu).

            Heaha ko lakou mea e hele nei i ka paina luau a ka poe Repubalika? Koe aku ka ike ia makou ma ia mau mea pili i na haawi luau ana a kahi hoaloha no na hoaloha. Ua pono io hoi ia mau wahi olelo, eia paha ka makou e hooaoe ae, haawi iho nei o Kale Aki (Repubalika) he paina luau ma kona home ponoi ma Kapalama ae nei, a kono ia mai la kahi mau hoa Home Rula e hele aku i ua paina nei.

            Auwe! puiwa loa ia makou i ka lohe ana mai i ko makou wahi kiu, oiai oia e holoholo ahiahi ana, ua halawai mai la ka ka ike a kona maka me ke kau wahi Home Rula nana kahi iliili i iliki pono mai ma ka ipuka o ko makou keena, e kaukoe ae ana me na wahi kapuai mama no ka paina luau a ke keiki Repubalika o ka aina pua. O kahi pohaku i nou ia aku i keia poe a pehi pu ia mai makou, ua hoi mai no ia a pa iho la i ka oiwi (me he akua ai kahu la wahi a ka olelo).

            Nolaila, ke haawi aku nei KE ALOHA AINA i ka mahalo i ka poe kanaka i lawe i ke kulana o ke kuokoa a me ke kaulike, a puana ae, pomaikai ka poe hoinoia no ka pono, no ka mea, e loaa hou no auanei ka lanakila ia lakou ma keia hope aku, a he mea pono e hoomanaoia lakou no kahi wa hou e hoea mai ana. O na poe e like me lakou nei ka poe e pomaikai ai ka lahui ma keia mua aku, hoouna hou ia mai lakou i keia kau hou ae no ke koena o na hana i hana ia iho nei a hapa pu.

 

NA HOONUILILO A KA AHAOLELO.

 

            Ke olelo nei makou aohe ahaolelo uhauha dala a hoonui lilo i ike ia e like me keia. O ka olelo i lohe ia ma ka waha o na poe haiolelo mamua o ka wa koho balota, oia keia: Ina e lokahi like kakou ka lahui a puka mai na moho a pau o ka aoao lahui mai Hawaii a Kauai, oia ka makou hana, e hooikaika ana makou e hoemi i na lilo nui o ke aupuni a keia poe haole e uhauha mai nei, a hoonui lilo wale; e pau ana lakou i ke kipaku ia e makou a o kakou Hawaii poe aloha aina aku ana ma ia mau wahi, e hiki mai ana ko kakou wa e rula aku ai.

            O ka makou hoi ia e nana nei i na poe Hawaii aloha aina aohe wahi a lihi kokoke aku i kahi o na oihana aupuni, ma kahi la hoi o na haole i hoopau ia ae nei (o na Hawaii Repubalika wale no ka i poholo aku nei iloko), a eia no na Hawaii aloha aina o ka luhi ana o ka hoomanawanui pu ana, a maewaewa no ke aloha i ka aina ke kaalo wale nei no kahi oia poe ma na alanui o ke kulanakauhale nei. Aohe nae he wahi mea a "kani aku o ke e" auhea oe, eia kahi hana la o oe ae ma ka oihana mea a oiala aku no hoi ma kahi o mea i pau ae nei, oiai, ua hoi mai nei hoi ka mana o ka hoopau ana i na poe e noho mai nei i na oihana eia iloko o ko makou lima.

            He ole ia, i hewa no hoi paha i ke kei e mamua e kukaliki ai, eia hou no neia haali@i, e hoemi ana i na lilo, e pokepoke ia aku ana e makou an uku o keia poe mai na poe kiekie o ka uku a ka poe haahaa. O ka makou ia e ike nei, poke kahi a emi i lalo, mau no nae hoi ko kahi, aohe hoi he lawe i ke kaulike a oki like, a i ole waiho like no hoi pela (he mau hana kapakahi wale no keia).

            He mau hana waiwai no nae ia i hana ia iho la e na hoa hanohano he homei ana ia i kahi mau lilo o ke aupuni, aka, ina hoi he hoemi ma kahi aoao, a he uhaai me ka lu ma kahi aoao, alaila auhea ka waiwai o keia mau hoemi lilo ana? Aole.

            Eia na hoonui lilo a ka lahui e nana mai ai, i ka wa i noho iho nei ka ahaolelo, ua hooholo ia he $45,000 no kona mau lilo o elua mahina, aole i piha aku ka elua mahina ua puehu ae la ia mau dala me ka luhi ole, ua hahao ia iloko o na ake kapolena a hooili ia aku no Manila ma kahi manuwa Hawaii (Hoonuililo) me ke koe he $12,000 aie o kahi mau bila e ae i uku ole ia o keia ahaolelo iho la i pau ae nei a puehu liilii kela mau tausani i lu wale ia me ka waiwai ole i loaa mai.

            Ma ko makou lohe, he iwakalua wale no mau wahi bila kaua i holo mailoko ae o hookahi haneri a oi bila i manaoia no keia kau, a ke noi hou nei ka ahaolelo no na lilo o keia aha kuikawa i $30,000. Aole o kana mai ka nui hewahewa o na hoolilo a ua poe Home Rullano nei e hana mai nei. Na lilo ahaolelo i pau, $45,000 (koena aie $12,000) Na lilo hou o keia aha kuikawa $30,000. Puipui no ke hoomaopopo iho i keia mau huahelu, a he hoonui lilo maopopo.

 

HIHIA LAWE KIPE.

 

            O kekahi hana a ka Aha Kiure Kiekie e noho mai nei i keia mau la oia no ka nou pono ana i kela mau lono lawe kipe o na hoa o ka ahaolelo i hoopuka ia maloko o na nupepa a i hauwawa ia ma na pipa alanui. A mamuli hoi oia kumu i hoole ai o Kiaaina Dole i ka hooloihi ana aku ike kau Ahaolelo mau i pau iho nei.

            O na hoike i lawe mua ia aku e hoolohe e ka Aha Kiure Kiekie no keia hihia lawe kipa oia no o L.A. Kakina a me Kakauolelo Kupa, ua hoole laua i ka hoike ana i ka laua mau ike e pili ana no keia hihia, a o Loio Kuhina E.P. Dole hoi aole oia i lawe ia aku, no ka mea, ua hoole mua aku oia aole oia e hoike ana i kana ike no keia hihia.

            Mamuli o ka maopopo ole ana o Keo Kaaka ka lunahoomalu o ka Aha Kiure, i kana mea e hana aku ai ua hui aku oia me Lunakanawai Humphrey, a o kana pane e kauoha ia aku lakou e hoea hou mai imua o ka Aha Kiure, a ina lakou e hoole ana i ka hoike ana i ka lakou mau ike e lawe ia aku lakou imua o ka aha hookolokolo e niele ia ai.

            Ua hoouna aku la o Keo Kaaka he kauoha i ke kakauolelo o Senate no ka hoouna ana mai i na hoike a pau e pili ana i na olelo a Kiaaina Dole, ua lawe na hoa o ka ahaolelo i ke kipe.

 

NO KE KIAI ANA IA MAKINALE

 

            Kapalakiko, Mei 9. O na hoolala a pau a Makai Kiekie Sullivan no ke kiai ana i ka Peresidena mai na hoopilikia ia ana aku i kona wa e kipa mai ai i Kapalakiko nei, ua makaukau ia. Ma kona hoea ana mai a hiki i kona haalele ana iho e kiai ia ana oia e umikumamawalu mau makai i wae ia.

            E mahele ia ana lakou iloko o ekolu uwati, ma ka ewalu hora hana o ka la, a he eono makai o ka uwati. O keia mau makai eono, he eha iloko o ka aahu makai, a he elua iloko o ka aahu maoli. O na kanaka iloko o ka aahu maoli, o laua ke pili kokoke loa ana me Makinile ma na wa a pau, i ka wa anaina ike, ahaaina a me na laua kamailio ana. A i ka wa hoi a ka Peresidena e hele ai i ka holo kaa, he eha mau makai e ukali ana ma kona mau aoao. O keia mau hoomakaukau ana a pau ua apono loa ia ia e Makai Kiekie Sullivan.