Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 22, 1 June 1901 — Page 6

Page PDF (597.67 KB)

This text was transcribed by:  Marsha Bolson
This work is dedicated to:  Caroline Akana Heu

KE ALOHA AINA POAONO, IUNE 1, 1901

 

AHAHUI MA HILO

            Eia no ke kahu ame na hoahanau ke hoomakaukau nei no na mea e pono ai ka aha. Ua hoomaemae iki ia ka Hale Kahu, a malaila no ka luana nui ana o na lala o ka aha, a malaila no lakou e malama ai i ko lakou wa paina.

            I ka wa e ku mai ai ke Kinau e hoea ana ilaila na komite o 7 lala, oia hoi na Komite Hookipa a na lakou e alakai i na laia o ka aha iluna o na kaa "Bus," a lawe ia aku no ka Hale Kahu, a me na wahi e ne a waiho kahi ukana, alaila, e hele ae ana i ka "Hale R@h" e paina ai ia ahiahi.

            E hoomakaukau ia ana na papa aina ekolu malalo o ka Hale Kahu, a e noho poo ia ana ia ma pakaukau e Mrs. Mary Brown, Mrs. Mihana Ai a me Mrs. Kekona Pi'ipo; a e kokua pu ia ana lakou e na kaikamahine opio o Haili.

            E hohola ia ana ma loko o kahi hale halawai o Haili liilii he mau bela no na lala o ka aha, a malaila kahi poe o lakou e hoaumoe ai, a kokoke no hoi lakou i kahi o ka hana. A o na malihini hele makaikai wale mai aole no e hewa ka lawe mai me kahi opeope, oiai, e loaa ana no paha kahi e moe iho ai, a e hoomanao iho no hoi, "I ike ia no kanaka o kahi alii i ke ao."

            E kau ia ana he mau hoailona ma na kuka o na lala o ka ahahui i ole ai e huikau wale na lala o ka aha a nalowale aku paha iloko o ka huikau o "Hilo aina lu i ka Lehua" Ao na komite a pau e kau ana no hoi ko lakou mau hoailona i maopopo ai i na malihini na komite e nana ana i ko lakou mau pono.

            O D. Kamai ana no ka puuku nui o na pono ai. A o J. Keawehano ke poo o ka hale kuke, no ka hoomakaukau ana i ke kope a me ke ti inu a me ka hooponopono ana paha i na mea pili i ka hale kuke.

            Iwaena o na Komite Hookipa o ke Kapena Makai Beni Brown kekahi, a he kanaka makau ia keia e ka poe haihai kanawai, nolaila, e maluhia ana na malihini, aole e kolohe wale ia mai.

            No ka huakai i Puna ma ka ala 11 o Iune, o na lala a pau o ka aha a me ke alii Liliuokalani, o lakou na malihini a ka ekalesia; a o ka poe makaikai e ae he pono no e hoomaopopo iho i ke ano o ke alahele.

            E haawi ana hoi na lede haole o ka ekalesia haole he anaina ike i na lala o ka aha mahope iho o ka hoi ana mai, mai Puna mai, a he ice cream ka panin@ oia ike laula.

            He anaina ike luana no hoi ka na lede Hawaii o ka luakini o Haili me ke ahiahi Poaha, Iune 13, no na lala o ka aha, a e kono ia ana paha kahi mau kahunapule e himeni mai i kahi mau himeni hooluana.

            Ma ke ahiahi Poaono e malamaia ai ka Ahamele nui maloko o Haili, a ke loaa oia na keakea, e hookani ana ke Alii Liliuokalani i ka ogana hou, a e komo mai ana no kekahi poe malihini e himeni pu, a e lohe ia ana ma ia po ka leo haalulu pohapoha o Hawland, ka ba@o kaulana o Hilo nei. A o na pomaikai a pau oia po, no na lilo no ia o na lala o ka Aha ma ka huakai i Puna.

            E malamaia ana no hoi he mau halawai hoeueu haipule ma na ahiahi ma ka Luakini o Haili, a e alakai ia ana ia mau halawai e na malihini.

            Ua nui ka minamina ia no ka hiki ole mai o na Kula Sabati o na Kona, mamuli o na ulia o na moku. E komo mai ana o Puna a me Waiohinu paha iloko o na hana hoike o ke kakahiaka Sabati.

            E pono no hoi i na lala o ka Aha a me na malihini e hoomanawanui i ka hemahema o na kamaaina, e opu alii iho no hoi e na malihini mahope iho i naa hemahema a e mahalo ae i na mea maikai, e hoomanao iho he mea hemahema no ke kanaka.

            e noho ana ke Alii Liliuokalani ma ka home o ke Alii Ululani, a ua minamina nui no o "Ka Maile Alii Home" no ka hiki ole iaia e hookipa i kana malihini Alii.

            Mea paha o hoolaau mai no hoi ka Puuku Wahine o KE ALOHA AINA a holo pu mai a komo pu no e lawelawe i na hana a kona ekaleisia, oiai oia pu no kekahi i kuleana i keia mau malihini e kipa mai ana i kona aina hanau.

            E hoao ana no na hoahanau a me na kamaaina o Hilo nei e hana i ka mea i hiki ia lakou, a o na hemahema e kala ia mai no.

 

HANAU ALII IA MAI A MAKE ILOKO O KE KULANA HAAHAA.

            He mau pule kakaikahi mamu a aku nei he wahi luahine makilo i ike nui ia e na makai no ka ona, ua make iho la a ua kanu ia oia ma kahi kokoke i Budapest, Hunegaria. E ola ana oia i keia mau makahiki hope he umi maluna o na poe puuwai aloha e haawi mai ana i na kokua ana iaia. E noho mau ana oia ma ke kihi o kekahi mau alanui iloko o naa aahu nahaehae, a i kahi wa e hoi aku ana kona mau noonoo no kona mau la opio a ka ui a me ka nane e haiamu ana i kona mau papalina nohea. O kona moolelo he ku i ka walohia a ua hoike aku oia i kekahi poe kakaikahi o Budapest.

            Ua hanau ia mai oia he kama'liiwahine mai kekahi ohana alii mai o Rusia. O kona makuakane oia no ke Keikialii Feodor Gorceszkow i komo ma kela hoopuni kaua ia ana o Sebastobol ma ke ano he konela, a i haalele aku hoi i ka oihana kaua mahope o ke kaua o Crimea. Ua haawi aka oia i na pulama ana i kana kaikamahine makuahine ole me ka haawi ana i na hoonaauao kiekie ana iaia, a ma ka 1878 ua hoolaunaia aku la oia iwaena o na poai o ke aloalii o Sana Peteroboro.

            Ma ke kau hooilo oia makahiki, me kekahi aha hulahula o ke aloalii ua hoolauna ia aku la ke kama'liiwahine Ludmilla, oia hoi kona inoa i kahea ia aku ai, me kekahi luna aupuni o Auseturia-Hunegaria, a ua haule iho la oia i ke aloha nona.

            Ua hoopiha ia kona makuakane a me kona ohana me ka inaina, e noho nei no kekahi poe o lakou maluna o na kulana kiekie o Rusia, mamuli o kona mahuka ana me keia kanaka opio ana i aloha ai. Ua haawi ia na huli iakaika ana nona, aka, aole nae oia i loaa a hiki i keia wa. O kona makuakane kekahi o na kanaka waiwai loa, a ua make oia no ke aloha iaia kana kaikamahine hookahi wale iho no.

            He ekolu makahiki mahope iho ua hoea mai la laua i Budapest, a e like me ka loihi o ka loaa ana he waihona no laua ua kipa aku la laua ma na halekeaka, haleaina a me na wahi hoonanea e ae o ka lehulehu. I ka pau ana o ke dala a Ludmilla i lawe malu mai ai mai kona makuakane mai, ua nalowale iho la laua.

            O ka hopena o ko laua noho nele ana ua hana apuka iho la kana kane he mau bila kikoo lehulehu wale, a i ka loaa ana o ke dala, ua mahuka aku la oia me ka haalele ana iho iaia. No ka hilahila o ke kama'lii i ka hoi hou ana aku imua o kona ohana, ua nohoiho ia oia ma ke ano kuewa ma Budapest, a na emi mau aku hoi kona hiaai ia i ka wa o kona nani e emi mau aku ana e nalowale.

            Maope o kona noho ana iloko o ka haukipila i ka ma'i no kekahi manawa loihi ua loaa iho a iaiai ka oluolu, aka, ua nele nae oia me na hoaloha. Ua hele makilo aku oia ma na ipuka hale o ka poe puuwai aloha, a pela oia i ola hoomanwanui ai a hiki i ke kikoo ana mai la o ka make. Ua lawe ia aku oia e kanu e like me ka poe haahaa loa me ka loaa ole hoi he wahi hoaloha hookahi i ukali aku ma kana huakai hope no kona hale lua.

 

NA HANA KOLOHE A KEKAH MAU KOA.

            Ua hopu ia iho la ma ka hora 1 o ka wanaao Poakolu nei, he elua mau koa Amerika e noho nei mawaho o Waikiki no ka laua hana kolohe i lawelawe ai. Oiai, ke kaa hapaumi hope loa o ke alanui Moi e hoi ana ia aumoe no ka halae hoolulu ma waho e Pawaa, ua kau aku la he elua mau koa Amerika maluna ona. Aole mau hana lanuwale i lawelawe ia e ua mau haole nei a hiki i ke kihi e iho ai o ke alanui Waikiki ma waho o Pawaa, ia wa i koi mai ai ua mau haole nei i ke kalaiwa kaa e hoihoi loa ia lua i waho o Waikiki, ua hoole ke kalaiwa me ka hoike aku ia laua he kaa hope keia e hoi ana no kahi hoolulu.

            Ua kue aku keia mau haole, a ia wa i holo aku ai ke kaiaiwa e hoike ia Luna Nui Pain, a i kona wa i nalowale aku ai, oia no ka wa o na koa i hoohuli ae ai i na hoki a kalaiwa aku la no waho o Waikiki. Aka, i ko laua hiki ana nae ma kahi hoohui kaa mawaho o kahi o Kale Hapakini, a loaa mai laua i na makai kau lio, a i ka ninaula ana e hele ana laua ihea, ua hiki ole ia laua ke pane pololei. Nolaila, ua lawe ia mai laua no ka halewai, a o ke kaa hoi ua hoihoi ia aku ia pain.

 

HOU PAHI MA LAHAINA.

            Ma ke ku ana mai a ke Kinau ma kela Poaono aku nei, ua lawe mai la oia i na hoike no ka lawelawe ia ana o kekahi hou pahi ma Lahaina i ka Makai Nui Barunu. O ka mea i hou ia i ka pahi he wahine Iapana, a o ka limakoko nanan keia hana puuwai eleele o kana kane no nona ka inoa o Kisemoto. Wai a na lohe i loaa mai, ua hoao aku ke ia Kisemoto e kuai i kana wahine i kekahi Iapana okoa aku no ka $100. Ua ae keia Iapana e lawe i ka wahine no keia huina dala, aka, he $50 nae ana i uku mua mai ai a koi mai la i ka wahine. Ua lilo aku keia wahine i keia Iapana me ke kulike ole i ka makemake o ka wahine.

            I ka wa o Kisemoto i kii aku ai i ke koena dala i koe o ka wahine, ua pane mai la ka Iapana ana i hoolilo aku ai i kana wahine, aohe wahi waiwai o ka wahine iaia, a nolaila, aole oia e uku ana i ke koena@ ke dala, a ina he makemake kona e lawe aku i kana wahine ua hiki no iaiai ke hana pela.

            Ua hele aku o Kisemoto a koi aku la i kana wahine e hoi me ia aka, ua hoole ami nae oia. No kakahi mau la ka hoao ana o keia Iapana e hoi aku keia wahine, a i ka hoonele loa ia ana, ua komo mai la na manao hehena iloko ona, a ma ka po o ka la 19 o Mei, ua hou iho la oia i kana wahine i ka pahi no elua manawa ma ka a-i. Ua waiho ka mea i hoeha ia iloko o keia mau paiapu no kekahi mau la a ma keiho la ma ka la 23 mai. Aia ke paa la ka limakoko maloko o ka hale paahao o Lahaina.

 

            Ua hoea maalahi aku ka Elele Wilikoki a me Kunamakaainana Bekele i Kapalakiko ma ka la 15 iho nei.

            O na poe i kikoo hou ia mai nei e ka Aha Kiure Kiekie oia o J. Ewaliko, Jacob C@eper, Seyde, Mabel Herrick, Turk Lewis a me kekahi poe e ae.

            He eiwa mau keiki i mahuka mai ke kula hoopololei aku o Kaoneula ma kela kakahiaka Poaono aku nei, a mahope o ko lakou hele lanakila ana iloko o ke kulanakauhale no kekahi mau la ua paa hou iho la lakou i ka hopu ia.