Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 27, 6 July 1901 — Page 3

Page PDF (647.01 KB)

This text was transcribed by:  Christina Gamayo
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA POAONO IULAI 6, 1901.

 

HE ULIA POINO MA KEALANUI EMA.

 

            Mamuli o ka hoolilo ana o kekahi poe i ka ihona o ke alanui i wahi na lakou e kuupau ai i ka holo o ko lakou mau kaa baikikala, ua ike ia iho la kekahi ulia poino weliweli ma ka po Poakahi mawaena o kekahi haole Geremania nona ka inoa o A. Abrens ma kekahi Iapana i maopopo ole kona inoa, ma ke alanui Ema.

            Ua hooili ia na ahewa ana a pau a ke aupuni maluna o keia haole, no ka mea, o ka hoike i ike maka i keia ulia poino oia no o Hope Makai Nui Chillingworth.

            Ma kana hoike na olelo ae oia, oiai, oia i haalele aku ai i kona home e ku nei ma ke alanui Ema ma ka hora 10 oia po, a e iho mai ana no loko o ke kulanakauhale, ua ike aku la oia ia kekahi haole e kuupau ana i ka holo o kona kaa mai ka ihona mai o ke alanui Ema ma Kahehuna. Ua kahea koke aku oia i ka mea holo nui e hoopaa i ka holo o kona kaa, aka, aole nae oia i hoolohe mai.

            Oiai, ua kaa baikikala nei e hoomau ana i ka holo me ka pau kiki nui, a i kona wa i hoea aku ai i ke kihi o ke alanui Ema me Waina, aia hoi, ua ike aku la ka Hope Makai Nui i ka maalo ana ae o kekahi kaa baikikala ma ke alanui Ema e kamoe pololei ana hoi kona alahele ma ke alanui Waina.

            He poha ana, aia hoi, ua ike aku la oia i ka walawala ana aku he elua mau kino kanaka iluna o ka lepo, ua holo koke aku la oia a ike iho la o keia mau mea elua e waiho nei he haole a me ka Iapana.

            Ua naha ke poo o ka Iapana mamuli o ka hookui ana me ke alanui, ua hoouna koke aku oia i ke kauoha i ka halewai no ka hoouna ia ana mai o ke kaa makai, no kahi o ka ulia poino i ikeia. Ua lawe koke ia aku ka Iapana poino no ka haukipila, aka, ua make koke no oia i kona wa i hoea aku ai ilaila.

            O ka haole hoi nana keia mau hana holo nui i lawelawe, eia oia ke paa nei ma ka halewai me kekahi hihia koikoi e kau nei maluna ona, a ke kali ia nei ka olelo hooholo a ka Aha Koronero e haawi mai ai no keia ulia poino i ikeia iho la malalo o na manao hookiekie o keia haole.

            Ma ko makou manao iho he hana kupono maoli no na ka oi hana makai ka hopu ana i na poe holouui o keia ano, no ka mea, aole keia o ka makamua o ka ike ia ana o na ulia poino. Aka, he nui a he lehulehu na ulia like ole i hana ia e na poe holo nui ma na kaa baikikala.

 

OHUOHU KE KINAU I HALA AKU LA.

 

            He mau hora mamua o ka haalele ana iho o ke Kinau i ke awa lai o Kou nei a kamoe aku kana huakai ma na ale hanupanupa o Pailolo a me Alenuihaha, no ka Ua Kanilehua, ua ikeia aku he kaoo kanaka nui e holomoku ana no kai o ka uwapo a ka moku e pili ana i ohu me na pua aala o ka poni moi, melia, rose a me na owili maile laulii, a pela aku.

            O kekahi o keia poe oia no na ohua i hala aku la no ka makaikai ana i na lealea heihei Pokiulai ma Hilo, ko lakou mau hoaloha a me na poe makaikai e ae, a iloko o ka manawa pokole wale no ua lehau ka uwapo me lakou. E haawi ana i na muki papalina, na lulu lima aloha, na kalokalo ana no ka pomaikai o ka huakai, a pela aku, a o ka nanaina o na mea a pau e ike ia aku ana he ulumahiehie, e hekau ana hoi na maka maluna o ka lakou mau mea aloha e haalele mai ana.

            He hapalua hora mamua ae o ka haalele ana iho o ke Kinau i ka uwapo, ua kau aku la na keiki o ka puali puhiohe iluna o ka moku, a poha koke mai la ka leo o ka lakou mau hokeo, e haawi mai ana i na mele koiikoi, me he mea ala, e kono okoa mai ana no i na poe i koe iho la mahope nei e ukali aku me laku no ke kulanakauhale i kaulana i ke ala me ke onaona.

            Ua hoowehiwehi ia oloko o ke Kinau me na wehi o ka nahele, mai kahi noho o na poe kapena a hoea loa aku i kahi o na ohua oneki, ka palai, ieie, awapuhi, la-i a pela aku. A ma ka hoomaopopo a na poe i kipa aku i ona la, akahi wale no huakai a ua Kinau nei i haawi ai i ke kahiko piha ana no ka hanohano o na ohua ana i hii aku la.

            Mawaena o na poe i hala aku la no ka haawi ana aku i ko Hilo mau kupa i na hoohauoli ana no ekolu la, oia no ka bana aupuni, malalo o ke alakai ana a ka lakou kumu puhiohe Berger, Mrs. Alapai a me Julia Keliiaa, na puukani o ka bana, ka hui kinipopo Makiki a me kekahi poe hula olapa.

            Ua kaupalena ia ka nui o na ohua o ke Kinau malalo o na kanawai holomoana o Amerika Huipuia, oia hoi, he 95 ohua kapena a me 200 oneki, aka, o ka mea kupaianaha i hoomaopopo ia he lehulehu wale i hala aku la i loaa ole na tikiki. Ua oi aku ko lakou aa e uku i ua pa keneta kaulele mamua o ko lakou haule i ka hopewaa. E hoea hou mai ana ke Kumu i Honolulu nei ma ka po La Pule, a e haalele ana hoi ia Hilo ma ka hora 6 o ke ahiahi Poaono, mahope o ka hookuu ana i kona mau ohua e lealea ma ia kulanakauhale no ekolu po a me ekolu ao.

            E lau kanaka ana o Hilo ia mau la. O na hoike e loaa mai ana ia makou no ia mau la lealea a ko Honolulu nei i ike aku la e hoopuka aku ana no makou.

 

AOLE I LAWA NO KA LAWE ANA I LAIKINI LOIO.

 

            Imua o ka Lunakanawai Kaapuni Gia i keia kakahiaka Poalua, ua hoole mai la oia i ka haawi ana i laikini leio no G. W. K. Kauimakaole, ka mea malama hale o na lunamakaainana, no ka lawelawe kanawai ana ma na aha hookolokolo anana o ka mokupuni o Maui. Ua kauoha mai o Gia i ka mea noi e hoea aku i kona keena, a malaila ua haawi ia mai la na ninau pili kanawai ia Kauimakaole, a i ka wa i pau ai o ka ninau ana a Lunakanawai G a ua haawi mai la oia i kana olelo hooholo, e hoole ana i ka haawi ana mai i laikini loio no Kauimakaole. Maloko o ka palapala noi a Kauimakaole i waiho aku ai imua o Gia, e hoike ana ia ua a’o kanawai oia me J. M. Poepoe no kekahi manawa, a ua kakoo o Poepoe ia hoi ke me ka olelo ana ua a’o kanawai oia me Kauimakaole ma kekahi manawa a he kanaka hoopono hoi oia, mawaho o Poepoe e kau ana na inoa o F. W. Bekele, D Kalauokalani, W. White a me J. A. Akina, e hooiaio aku ana i ke kulana hoopono o keia kanaka.

            O ka makou ia Kauimakaole ina he manao nei i keia kulana e hooikaika i ke a’o ana i na buke kanawai, maha e hoea mai ana no he wa e loaa ai ia oe o keia kulana kiekie.

 

HOOKUU IA NA IAPANA HOOHAUNAELE.

 

            Ma ka Poakahi nei i huikala hou aku ai o Kiaaina Kuikawa Kupa i ke koena o na Iapana elua i paa iho nei ma Kawa no kela hewa hoohaunaele ma ka mahiko o Kona mamua loa aku nei. Aole no ko laua hana hewa ole ke kumu i hookuu ia aku la, aka, mamuli no ia o ka pololei ole o ka hoolohe ia ana o ko laua hihia. O na hooikaika ana e hoopakele i keia mau Iapana, malalo no ia o ka Rev. W. K. Azbill mau lawelawe pauaho ole ana.

 

            Ua hala aku la ma ke Kinau no ka Ua Kanilehua he elua mau limahana o KE ALOHA AINA no ka honi hou ana i na ea huihui a me ka makaikai ana i na lealea like ole e malamaia ana maliala. No kekahi mau la loihi ke kaawale ana akahi no a hehi hou na kapuai o ua mau kamahele la i ke one hanau.

 

UA PAU ANEI I KA MANO.

 

            Ma ka hoi ana mai nei a ka mokuahi Mokolii, ua lawe pu mai la oia he hoike no ka make ana o kekahi o kona mau luina nona ka inoa o Anakalea, ma Maunalei, Lanai, ma ka Poakolu nei Iune 26, a penei ka hoike a Kapena Napala i waiho aku ai imua o ka Makai Nui Baraunu e pili ana no keia ulia poino i ike ia.

            Ua haalele iho ka Mokolii ia Honolulu nei ma ka Poalua no na awa o Maui, ma ka Poakolu, Iune 26, i ka ike ana na ili ka mokukuna Golden Gate ma kahi kokoke i Maunalei, ua holo aku la ka Mokolii no ka haawi ana i na kokua.

            Ma ka hora 2 no oia la ua hemo mai la he waapa mai ke Golden Gate a lana hele aku la iluna o ka ilikai. Ua au aku kekahi o ko’u mau luina nona ka inoa o Moses Anakalea no ka hoopakele ana i ka waapa. Mamua o ka loaa ana aku o ka waapa iaia, ua kau aku la oia iluna o na pohaku akoakoa, a hele ku aku la me ke kai i kona umauma. Ua ike ia aku ka pii ana ae o kona lima a nalowale aku la. Ua hoouna koke aku la ao he waapa no ka hoopakele ana iaia ma kahi ona i ike ia aku ai i ka emi ana iho a nalowale, aka, aole nae he wahi meheu i loaa aku nona.

            Ma ko’u manao maoli ua lawe ia oia e ka mano no kahi hohonu, o kahi a Anakalea i ikeia aku ai i ka nalowale ana he papau, aka, ma kekahi mau wahi kokoke no nae malaila, he mau nakaka pohaku hohonu, a oiai, he kanaka ikaika oia i ka au aole oia e hiki ke poino ma keia mau nakaka pohaku.

 

NA MOKUAHI NO HILO.

 

            O na mokuahi i haalele iho ia Kou nei ma ka Poalua nei, no ka hoea loa ana aku i Hilo e makaikai ai i na lealea heihei la 4 o Iulai e malamaia ana malaila, oia ke Kinau, e lawe ana i na ohua mai ke Kapitala aku nei, ke Kalaudina, me na ohua mai anei aku nei a mai Maui aku, a me ka mokuahi Iwalani. O ka Iwalani mau ohua e lawe aku ana no Hilo mai na awa aku no ia o Hamakua.

            E hoomaha ana ua mahiko o ua aina kihi loa nei ma ia la, a oiai, aole he mau lealea e malama ia ana malaila, ua hooholo ko laila mau kupa no ka holo ana aku i Hilo e makaikai ai i na lealea e malama ia ana ma ko lakou kulanakauhale poo. Ua loaa mai na kukai ana ma ka uwea telegarapa ole i ka hui mokuahi o o Poka ma, e hoouna awiwi ia aku ka Iwalani i wahi e loaa ai he manawa no ka moku e lawe aku ai ia lakou no Hilo. Oia noi na hooko ia aku, a ua haalele iho la ka Iwalani malalo o keia huakai awiwi.