Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 27, 6 July 1901 — Page 8

KE ALOHA AINA

 

Mai ka aoao i mai

 

POAONO, IULAI 6, 1901

p. 8

 

ole komo aku la he kamaiki ui me kona owiii lauoho aeae e luhe ana ma kona mau poohiwi.

            “Mama! Makeinake anei oa ia Bisila?” wahi a ke kamiki me kona leo oluolu.

            “Ae e Bisila, eia he lede hanohano i hele mai nei e ike ia oe, nolaila, haawi i kau hookeonimana ana imua ona a i ane hoi i na ninau me ka maemae e haawi ia aku ana ia oe.”

            Ua haawi mai ke kamaiki i ke kunou ana me ka hiehie, alaila, huli ao la ia maluna o ke kauna wahine a kunou aku la, a ua panai ia mai la no hoi ia me na minoaka hoomahie mai ke kauna wahine o ke Kakela Danekota, me ka pane pu ana mai. “Hauoli loa au i keia halawai pu ana me oe e kuu keonimana opio, a ke manaolana nei au e hoomaia aku ana keia kulana pili paa o ka launa no ka hopena o ko kaua mau la.”

            “Me ka mahalo e kuu Milede,” wahi a ka opio me ka poweko maoli i ke kamailio ana, a ua kaili maoli aku no hoi ia ina hoohihi ana apau o ke kauna wahine Danekota. Alaila, mai na kamailio a me na hoomahie ana me ka opio, huli ae la ua kauna wahine nei maluna o Silevia a kamailio aku la. “He mau helehelena like loa ko ka opio Bisila me ka Haku Danekota, a ka, he okoa hoi ko ia nei makuakane, a lua paha aole oe i hoike mai nei ia’u ua mare kane mua no oe ina la paha ua kuhihewa loa no wau na ka Haku Danekota keia kamaiki. Aka, newa maina kela, hoike mai ia’u i kou moolelo i pau pono ole ia’u i ka lohe ia.”

            O kela ae la na olelo mua o ke kuhihewa nui ma ka aoao o ke kauna wahine e pili ana i ke keiki, a ina oia i ike mua o ke kanaka a Haku ana e paa hewa nei malalo o ka inoa kane mare i mare mua ia oia ka makua a luaui ponoi o keia keiki, alaila, heaha la kana e hana ai, e lele liilii paha auanei na mea hana, aka e waiho a na ke au o ka manawa e hoike mai. Nolaila, elike me kana i makemake ai, ua moolelo hou mai la o Silevia mai ka mua a hiki i ka hope o keia halawai ana iho la o laua, alaila, o ka olelo hooholo a ua kauna wahine ala i hoopuka ae ai, e ahewa ana oia i ua kanaka lokoino ala o ke kumakaia a me ka haalele wahine ina o kana kane i mare ai ua kanaka ala.

 

MOKUNA XIII.

 

E KA LA E ALOHI NEI, MA NA WELILAU O KA HONUA – HOIKE AE OE I KA NANAI, KA MEA HUNA POHIHIHI.

 

            O ka palapala mare o Alika a me Silevia Lidona i ikea a aponoia ke kahunapule Bisala o ka hoomona Kakolika e ku ana ma San Sekotia, oia ka palapala mare apuka a Alika Lema i manaolana kuhihewa loa ai, ua hana a ua mare wale ia no laua ma ke ano i ku ole i ka oiaio, a o ka hopena o ia mara ana, o ia no ka mare hou ana aku o ua Ailika Lema nei malalo o ka inoa Haku o Danekota me ke kauna wahine Kelausia Waisa, mahope iho o ka hala ana o kekahi mau makahiki elike me ia i ike mua ia.

            O ka ui a me ka nani o na helehelena opio o Silevia ina la makaainana o Ailika Lema, na la mea i lawe koke mai i kela hoohui mare o ka pupuahuiu. Aka, i ka makee a me ka minamina ana i ka hanohano a me ka waiwai, aia hoi, ua paloke a lilo iho la ua mare nei o ka pupuahulu i mea ole, a o ka hopena i hoea mai, he awahua no ia a me ka ehaeha.

            Nolaila, ma kela la a ka Makaikiu Beleinehana a me Silevia i kipa aku ai no Danekota Kakela, malalo o ka mana huna o ka aahu moneka o ke Keneturia a me ka uhimaka manoanoa, aia hoi, o ka laau hahau mua loa nana i huipa ke kua a me ke kikata o ka Haku opio Danekota oia no ke ala mau ana mai iloko o kona mau hoomanao ana i na olelo a ka wahine uhimaka manoanoa, a me kela kanaka opio moneka.

            Aole hoi oia wale, aka, mai na lehelehe ponoi mai no kekahi o kana wahine, e noke mau ana i ke kamailio no na hana, lapuwale a Ailika Lema, ma ka haalele ana i kana wahine a me kana keiki e make i ka pololi a e noho hoi iloko o ka hune.

            O keia olelo ahewa a ka wahine mare i kana kane ponoi, he puupuu i kaika loa ia e palukuluku ana i na noonoo o ua Haku opio ala. Aka, ma ka aoao o ua Haku opio ala, ua hiki ole iaia ke kamailio a kue ae, oiai, ua maopopo no iaia me ka hoohewahewa ole, aole loa he kanaka ae mawaho aku ona ka kana wahine e olelo nei, aka, oia ponoi iho no, ua maopopo pu no hoi i ua Haku ala, i ka minute mua loa a kana wahine e lohe ai i ka mea oiaio e pili ana iaia he mea oiaio elike me ka olelo “nohaha a auhilihia ka honua home, a o ke aloha pili paa mawaena o ke kane a me ka wahine, e moku ana no ia aole he kaulahao e paa ai malalo o ka mana a me ka ikaika hoohana o ka huhu a me ka lili.”

            Nolaila, me kela mau noonoo kaumaha a ehaeha o ka naau o ua Haku Danekota ala, hooholo iho la ia i kona manao, e haalele iho i na kaiaulu o Enelani me ka malu loa, a holo aku no na kapa kai o Amerika, no ka hoohala ana no kekahi mau makahiki ma ke kaahale a me ka makaikai ana i kela aupuni Repubalika kaulana loa o ke ao a oiai, o ke dala a me ka waiwai he mau mea ia i helu ole ia ko laua heluna e ka nui waiwai o ua Haku opio ala e hiki ai ke kaahele i ke ao holookoa, no laila, noho mea hana e kaohi a hoopupu iho i na manao uhu o ka haole a me ka maka’u honua o keia Haku opio i kona aka ponoi iho.

            Wahi a ua Haku opio nei i kamailio ae ai iaia e ku ana malalo o ka malu o na lala waina e hihi ana ma ke alo o ke Kakela. “E kela la e alohi mai la, ka mea hoi nona ka malamalama i hiki aku i ka welelau o ka honua, ua hiki anei i kou nani ke hoike mai i ka mea huna pohihihi nana e hoopouliuli a hookaumaha nei i ko’u mau noonoo? Ae – e ka la e alohi nei ma na welelau o ka honua, i na ua ike oe i keia mea pohihihi, alaila e hoike mai. Hoike mai kou nani me ka oiaio, eia no kuu Silevia ke ola nei, a i ole hoole mai me ka wahahee ole, aole keia o Silevia. Haawi mai oe i kau mau huaolelo hoolana o ka hoole, a i mai: “E ka Haku o Danekota – aole keia o kau Silevia, aka, ho lede okoa noia.”

            “Ha, Ha, Holo Mose! Ke lelele wale nei no ko’u oili, a ko halialia e wale mai nei no ko’u haupuupu ana o kuu Silevia no keia i haalele aku ai ma Sekotia. Aka, nawai i alakai mai iaia i Ladana nei? Na ke aloha anei o ka ipo i ka ipo a o ka wahine i ko kane? Aole loa! Elike me kko’u hoole ana aku iaia aele ia he wahine mare na’u, pela no wau e hoole hou nei.”

            Alaila, nawai oia i lawe mai i Ladana nei iloko o keia mau mile mamao mai Sekotia mai? Na keia kanaka aahu moneka anei o ke Keneturia, a o ka makaikiu kupaianaha loa hoi a’u e poina ole nei i ka hoomanao ana nona? O! E ka la alohi ma na welelau o ka honua, heaha kau pane ia’u. Aole, Aole, Aole loa e hiki ia oe ke hoike mai i keia mea huna pohihihi, alaila, e huli aku ana o Danekota i ka oiaio o keia mau mea, a i na o Silevia maoli no keia a’u e koho wale nei, alaila, o Amerika ka pahu hopu o ka’u mau olelo. E huna ana au ia’u iho mai ko ke ao nei moolelo aku, a aole loa hoi lohe ia kekahi kuauhau e pili ana ia’u apau ae keia hanauna. A! My Kalausia, kuu Kalausia nani a maemae: Na ke akua e hoopakele mai ia oe mailoko mai o ka’u mau kuhihewa i hana ai. Elike me ka Iohe ole ana o Silevia i ko’u moolelo, pela auanei oe e lohe ole ai i ka moolelo o ko’u mau la e kuewa a e aea ana ma ke ano makaainana, ua maopopo ia’u me ka hoohewahewa ole, i ka minute mua loa au e lohe ai i kela moolelo hilahila e pili ana i kau Danekota nei, he mea oiaio aole oe he lede me ka puuwai pumehana o ke aloha, aka, he wahine oe i anuanu a hui hui na pana ana a ua puuwai ala, e olelo ia ai me ka hoopunipuni ole ka puuwai mabala puanuanu i nele i ke aloha. Aka, e hewa ole oe ma laila e kuu Kalausia, o na ehaeha, na koikoi a me na kaumaha, o, ili mai no la maluna o’u ko hoea mai ka la e ike a e lohea ia ai keia moolelo pohihihi nana e hooponalo i na la o ko kakou ola ana ma keia ao.”

            O keia na olelo a ka Haku Danekota i hoopuka a kamailio ae ai, oiai oia e ku ana malalo o ka malu o na lau waina, alaila, ma ka hope loa haliu hou ae la ia iluna a kalokalo ae la i kela malamalama oi kelakela o ka la, aole loa kona nani e hoike mai i ka mea huna pohihihi e pili ana ia ia imua o kana wahine ke kauna wahine Kalausia. Aka o ia mau kalokalo ana nae a ua Haku Danekota nei, ua ko ole iho la ia iloko o kona kuhihewa nui oiai, a hiki mai i ka la o ka hilahila a me ke kumukaia ia, aia ua Haku Danekota nei e mihi ana me ka ehaeha mui me na huaolelo uwalo o ko noi e maliu mai ke aloha, aka, heaha ka mea i ikeia mawaena o ua Haku ala a me kana kauna wahine, kaawale laua no ka wa hope loa, aole ma na kanawai o ka aina, aole hoi ma na kanawai o ke akua, aka, iloko o ka huhu a me ka inaina o ka lili.

            Ma na moolelo o ke ao nei, o ka elua iho la keia o na kanaka nana i rula ke alahele o ka la. I ka makahiki aohe keneturia o ka honua, o Iosua hookahi ke kanaka hemolele nana i kau kanawai ke alahele o ka la, a iloko hoi o keia au i loaa ai i ko ke ao nei he kuneturia, alaila, o Ailika Lema, a i ole o Haku Danekota paha ke karistiano mua loa o na pekana nana i papa aku ka malamalama o ka la, aole loa kona (La) nani e hoike mai imua o ke keia ao i ka moolelo ekaeka e pili ana iaia. Alaila, ua hoolohe anei kela la malamalama i keia leo kauoha a ka Haku Danekota? Ae – ua hoolohe oia me ka ewaewa ole, a na ko au a me na hanehane leo o ka manawa, na laua i kauilo a i kumakaia mai ia Ailika Lema iloko o ka lima o kana mau wahine mare a elua, e puehu liilii ai na wahi opala o ua Haku la i ke kuehuia e ka nui inaina a me ka huhu o ke kauna wahine Kalausia, e holo ai ua kauna wahine ala i Aarisa e haalele ia Haku Danekota no ka wa mau loa iloko o ko ke ao nei hopena he make.

                                                                        Aole i pau.

 

HE HOOMANAO LA HANAU.

            Ua haawi ia ae e Mrs. Hattie A. Kokoa he paina hoomanao la hanau ma ka Poaha nei, no ka piha ekolu makahiki ana o kana moopuna Chas K. Cash. Jr., mauka o Pauoa, he nui na hoaloha a me na makamaka i hoea malaila no ka hauoli pu ana me ka opuu nona ka la.

 

            He kanahiku-kumamaha ka nui o na poe hakihaki kanawai o na ano like ole i hului ia ae ma ka halewai oia ka Pokiulai nei.