Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 28, 13 July 1901 — Page 6

KE ALOHA AINA POAONO, IULAI 13 1901

 

MOOLELO HOONI PUUWAI

NO

Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele!

 

Ka Makaikio Kupaianaha!

 

MOKUNA NUI

E KA LA E ALOHI NEI, MA NA WELELAU O KA HONUA – HOIKE AE OE I KA NANI.

KA MEA HUNA POHIHIHI,

 

            “ E ka la e alohi nei ma na welelau o ka honua hoike ae oe i ka nani, ka mea huna pohihihi, o ia na hoaolelo e puka mau ana ma na lehelehe o ka Haku Dauekota, oiai ua Hako ala iliko o kona mau minute o ka noho mehameha ana oia hookahi wale ne, a i na e noho puana oia me kana wahine, alaila, he mau helehelena haikea a inoino ka ua Haku ala e hoike mai ana, aole loa oia i hauoli e lohe mau i kana wahine e kamailio aku ana i ekahi mea e pili ana ia Ailika Lema ke kanaka kumakaia a me ka lokomo e ka haalele wahine, a o ka mea nana i hooi loa aku i ka inoino a me ka uluku o kona mau noonoo, o ia no ka hoike maoli ana aku o kana wahine no kona makemake loa e hoihoi aku ia Silevia e noho pu malalo o ka malumalu hale hookahi.”

            O ka hui a halawai ana ae o ua Haku ala me kana wahine ana i kaalele a kumakaia ai malalo o kona malu hale ponoi, e like me ka makemake o kana wahine, o ia ka ua Haku nei i pihoihoi nui loa ai a hooholo koke iho la ia i kona manao, e haalele koke iho ia Enelani me ka awiwi nui a holo ahu no Amerika. Nolaila, me kela manao i hooholo pupuahulu ia e ka puuwai hoohe o ua Haku Danekota nei, nana mai la oia maluna o kana wahine me na maka oolea, a me ka leo ikaika kamailio mai la oia me ka maalea nui.

            “He mea hiki ole ia’u ke ae aku i kou manao i keia wa e kuu kauna wahine, oiai, i keia ahiahi e haalele kokeiho ai keia ahiahi e haalele kokeiho ai kaua ia Enelani nei no Amerika ma ka mokuani mua loa e haalele ana. Nolaila, i ka hoolilo ana i ko kaua manao ma ke kamailio ana ma na mea waiwai a ano ole, ke noi aku nei au ia oe e haawi aku i ke kauoha i ka wahine kauwa no ka hoomakaukau ana i kou mau pono, oiai, he mea maopopo ole pehea ana la ka loihi i keia huakai hele e hala ana ia kaua. Aia kaua a hulu hoi mai alaia, noonoo ae ia mau mea, oiai oe e lilo a e paa ana ma ka hoomakaukau ana no keia kuakai, e hele aku ana au a hui me kuu mau loio, a waihe i na mea apau na lakou e hooponopono oiai au e kaawale ana, a ke manaolana nei au, e makaukau ana na mea puu mamua o ko’u hele hoi ana mai, a i ka hora ehiku ponoi o keia ahiahi e haalele iho ai kaua me ke kahi hou e le aku no kekahi mau apa a hoolauwili ana e hookeia ai ko k@@a alahele.”

            “O! I Amerika e! Heaha keia huakai awiwi au e kou Haku?” wahi a ke kauna wahine me ka puili ana ae o kona mau lima a nana mai la maluna o kana kane me ka pahaohao.

            “Aia he hana nui na’u i makemake ai, mai ninau hou mai ia’a no ia mea,” wahi a ka Haku Danekota me ka leo oolea, me ka huli ana ae a lalau i ka papale, a iloko ona sekona pokole loa haalele mai la ola i ke kakela, a he elua hora mahope iho, ua hoea hou mai la ia i ke kakela a haawi aku la i ka ninau ina paha ua hookoia na mea apau ana i kauoha ai a i ka loaa ana mai o ka pane e hooia ana ua hooko pono ia na mea apau, alaila, mehala mai la na helehelena o ua Haku ala iaia i ike a hoomaopopo iho ai, aia he mau hora pokole wale no i koe a kaawale a aka oia mai ke alo aku o na pilikia apau e hoopuni ae a iaia, a i ka aina e loaa ai iaia o ka maha mai na hilahila aku ana i hana a i lawelawe ponoi ai.

            Nolaila, mamua o ka hoea ana mai o ka manawa no ua Haku nei a me kana wahine e haalele iho ai ia Danekota. Aia na mea apau a ua Haku ala i hoolala ai ua waiho ia malao o na hooponopono ana a keia mau mana nui ekolu, ka mua: Na mea e pili ana i kona waiwai a me ke dala, aia ia malalo o na hookele a me na hooponopono ana a ka loio Gerehana, ka lua, na mea e pili ana i ke Kakela Danekota a me na kauwahana, ua waiho ia aku ia malalo o na malama ana a Haku Waise, a o ke kolu. O ia no ke mea e pili ana ia Silevia, ua waiho a haawi ia aku @a malalo o na imi a me na @oii ana a Makaikiu Kiaiwila, a hoike aku i kana misiona pili oihana ma ka Hotele Tailoti me ka hakalia ole.

            O keia mau mea apau a ua Haku Danekota nei i hooiaia ai, ua hooko pono ia me ka hoopaapaa kue ole ia, a ma ka hora ehiku ponoi me ka hapa o ua ahiahi ala, aia laua me ka hapa o ua ahiahi ala, aia laua me kana kauna wahine ua kau aku la maluna o ke kaaahi e kokoe ana i Potamaute.

            Ma ke kakahiakanui o kekahi la ua ku aku ke kekahi no kahi hoolulu i hoike ia ae nei, a oiai ua telegarapa mua ia aku ka lohe i ke kapena o ka mokuahi Emeperesa no na mea e pili ana i ua Haku Pele kane ala, nolaila, aohe mau apa a lohi no ka ninau rumi, oiai ua makaukau mua ia, a ma ka hora umi ponoi o keia kakahiaka i haalele mai ai oia i na kapakai aloha o Beretania me ke kanaenae hopena na hunakai e lele huna ana –

            “Ike lihi i na ae ohe mamao Ka ipuka gula kaulana o ke ao”

            Ae e ka mea heluhelu. Eia kaua ke ike nei i ka Haku Danekota me kana wahine ke au nei i ka moana Alelunika no na kapakai o hoi o ka oneki o ka nene aukai “Emeprose” i loaa ai i ua Haku opio ala he ola hou ana iloko o ka manaolana, ua palekana oia mai na koi ana aku a Silevia Lidona malalo o kela mau apuka o ke kuhihewa. Ua manaolana maoli no ua Haku ala i kona palekana me ka mea ole nana e hookolo aku ma kona meheu, a ua hauoli pu hoi oia i ka haule a walawala pahu ana o ke kumuhana a ke keonimena opio makaikiu i n@o lala ai.

            Mawaho ae o ka Haku Waisa, ka loio Gerehama a me ka makaikiu Kinivila, aole loa he poe hou ae i ike i kahi a ua Haku Danekota nei i hele ai. Elike me ka hiki ole ana ina kauwa ponoi o ke kakela ke hai a hoike mai i ka haina o na ninau e haawi ia aku ana, pela no hoi ka hiki ole i ko Ladana ke kuailo ae. Alaila, o ka ninau wale no e hoea mai ana imua o ko kaua mau noonoo e ka mea heluhelu, ua palekana io auanei ua Haku opio Danekota nei elike me kana i hauoli kuhihewa ai?

            “Aole loa!” wai a ka leo hooho ahiu o na ale o ka moana, “no ka mea, ma ka meheu o na alopeka maalea, aia no he iliio hahai ke hanu ala ma kona meheu.” A i na o keia ka hoike a ka leo wawalo o na ale e pa ala iluna o na kaula likini o ka Emeperesa, alaila, e ka mea heluhelu, aole loa he palena o ka honua e loaa ai iaia o ka maha a me ka palekana e hoohala ia ai me ka hauoli, hookahi wale iho no o ka make. Alail, e ko no auanei no olelo hooiloilo a ua Haku nei maluna iho no ona, a ka iho no ka awaawa i ka hua a ka wahe. Kahoahoa ae la ia i ka La alohi e hoike mai i ka mea huna a ua hoolohe mai la oia (La), ma ka hoike ana mai i ka malamalama, aka, hala hope aku la nae ua pohihihi nei ana i makau a hopohopo ai, a i keia wa eia oia iluna o ke akea laula o ka moana kahi i auoli kuhihewa ai, me ka hoomanao ole ae oia no kekahi i sila a kuni ia e na hoike ouli o ka La me keia mau olelo: “aole loa e loaa ka maha ia oe e Danekota o ka make wale no.”

            Nolaila, i ka Haku Danekota a me kana wahine e holo ala me ko laua ala no Amerika. A i mea e loaa ole ai o ko laua meheu. Ua kapa iho ua Haku Danekota nei iaia o ke Kauna Ludona Meriaehama o Farani, e hele ana i ke kaahele a me ka makaikai honua.

            Ma kela inoa kapakapa a hana o na haku Danekota nei i ikea mai oia a me kana aliiwahine e pailii moku a me kona mau luina a hiki loa aku i na ohua. A ua lilo hoi i mea mahalo a akena ia e na @ ea apau o ka moku, ka n@eh@e a me ke kilakila o ua kauna apuka nei a me kana wahine, a oiai he inoa kauna wahine ko ka lede Kelausia, nolaila, aole i lilo i mea haohao ia nona ka lohe ana e kaheaia mai ana laua he kauna, aka, koe wale no kela inoa Ludona Moriaehama. O ia pohihihi o ua I@de Kelausia nei, a hoopau loa ia ae ia e na epa a me na wahaheeapuka a Haku Danekota ma ka hoike ana aku he inoa ia no kona mau kupuna alii kiekie i na la o ke ahi a me ka pahikaua e lalapa a e olokea ana mawaena o Farani a me Beritania, alaila, ua hiki ke hoomanao ia iho me ka hoohewahewa ole, aole loa kekahi o na kanaka epa loa o ke kalohe a me ka hoonunipani kiekie o ke degere ekahi eliko me keia Haku Danekota, e kupono ai oia ke kapaia ka mamo a Satana o ka hale o na diabolo.

            Me kela kulana a ano kalohe o ke apuka a ua Haku Danekota nei, i hoehala ia ai na la aumoana a hiki wale i ke ko ana i ka aina. Mamua o ka pili ana o ka moku i ka awapo, a oiai e hookomo aku ana no i ke kuono kai akea i Bosetona, aia na ohua ke kulia mai la ina puolo me ko lakou mau paikini o ia keneturia i hala. E kau ana na ohe-nana, e hualali ana na maka-aniani mawaena ona pou ihu a e kuhi ana na lima i o a ia nei me he la e mahalo ana i ka nani o Bosetona kahiko. Aka, aole nae ia nani i oi aku i ka nani oikelakela o ka olelo kaulana a ke kanaka kaahele honua e kaena ai “Ka nani o ka Home Kulaiwi.” O kela nani i oi hou ae, a i ole i okoa ae paha mai ka nani mai ha home kulaiwi aloha, aole ia e hiki ke hoonalowale a hoopoina i na hoomano hope ana no ka home, no ka mea, oa mole ke aa a me ke aloha iloko. A hala ae na la o ka aea a me ke kuewa ana alaila, e lele koke aku no na hoomanao ana i hope no ka Home Kulaiwi, a pana kapalili ae la ka puuwai me ka hauoli i keia mau kuaolelo “Kuu Home Kulaiwi nou wau e mele nai.”

MOKUNA XIV.

 

KE ALANUI O KA NOEAU, OWAI KA MEA I IKE? KA MAKAIKIU, I KA MAKAIKIU – KE KULANAKAUHALE O NU IOKA,

 

            O ke hehi a ku ana o na kapuai o Haku Daekota a me kana lede Kelausia maluna o ka honua lepo o Amerika, oia ka ua Haku nei i hoomaikai ae ai ina lani, no ka haawai ana mai iaia i ka maha a me ka palekana mai na akeakea ana mai a ka mea ana i makau honua ai, a wahi a ua Haku Danekota nei. “Oiai au ma Amerika nei. Ka aina i kahakahaia kona umauma me ka huiolelo kaulana loa o ka poina ole – ka aina o ka wiwoole – a me ka home o ke kuokoa, alaile, no keaha e losa ole ai ia’u ia Haku Danekota nei ka hauoli a me ke kuokoa. E

 

E nana ma ka aoao S.