Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 28, 13 July 1901 — NA LETA. [ARTICLE]

NA LETA.

Aoie i3 SH mahina o !L<j koio na fthe«'a aua «« m rut nm iiuo i i» tu)i!alo u k«la jxxj aka # ©IM uo 1« ma!tirm '> rui poe na akuū 1 fcjtkau mal. HOOEASI NO HAMAEŪA ?AX? KAJNA IA E MAINEI ( 0 ke Knkini Holehowa. HauU Oia i ka Lalau. HALO C. FA. KABIHO !!

Heaba ke;a oa e olalaa mai nei? Eu k&ehu no kahi hoi ua kanaka i nob« mai nei tna ka nupepn Hoed€ Rula Rei)ubalikei o k« ia #lef . Ke houluulu aeoe i na paea a paii, he oleko loko. XJa kobibew« paha oe e ka hoa e pane ana oe ih'o. O k« pololei, euwau/ e hailiili, a « Duk« aua no oe ia oe Iho, n e hoo* haahaa pu ana hoi ! kou maa apan* mā o ko u hoi ke aua ae i kou heui ahema I A «a kono pu -mai hoi ofe i'au e hoike aka i k*ti ina» b.«na lalau i hana iho nei i lokn u keia Ahaol<īl > hanohano a mua ioa hoi o ke Teritori o Hawail. kau m«« mnau no i kukiilu mai nei maopopo loa kou ano frēm« hema māoii rke kaiai manao, «ole au e oJelo akV ana he hupo oe, aba* e olelo aku ana au, aole paha oe i helei ke kula i hiki ole ai ia oe ke haku ninau me ka pololei o ka manao. . - t ; ;-' A ua pane la au e Kaniho, ua hoike maopopo mat oe i kōu kue maoli i ke alahao kaa'hi no Kau, Kona a me na Kohala. Oia hana ana au, he kinai āna ia i na pono a me n» p >maikai o kou apan», kou poe hako hoi na lakou i hoou.ia m'ai ia oe iloko o keia h«le. mamuli 0 kou inaina pilikino ia W. G. Aehi \ Aole oe i hele mai iloko o keia h ale no kou inainā iho, nole no ka hooko ana i kou mau m*nao awnhua iho Aka, i hele mai oe no ka pono lau I laha 0 ka lehulehu. O ka loaa ana 1 alanui kaa'hi mai Kau a Kohala, he pono nui ia nō ka lehuiehu o laik, a 6 ka ouni anā o Hawaii i ke alahao a hoiopuni na kaa'hi 13 he pomaikai laulaha ia ' no ka lehulehu a pu ni o Hawaii no kou lili pilikino nae ia W. C. , Aehii kue iho la oe; oia ano kanakn. aole paha i kupano no riei r itie. ;■"';■: : Mahalo nae au i kou hoike ana ae, na'koi aku w»u ia oe e kokua mai 1 ua alahao ala o kou naau apana. i ike mai ai ko Kau, Koiia a me na Kohala, owau o ka mea a lakou luhi olē ai ka i nana aku ia lakou rae ke aloha a o oe hoi o ka mea a lakou i hoouno mai ai ka i | nana aku ia lakou me na maka | uahoa o ka lilipilikino. O ka hope j ia o ke kukini holohewa. haule oia iloko o ka maina 'o ke kanaka ! hookahi, poina ke aloha o ka lehu : lehu.' ' ; ; ;j Ē C. Fa Kaniho, e heluhelu hou ae i ka napepa Aloha Aina o ka Helu 22 a e ike oe, aole o Ka niho kau i pāne aku ai, aka, e pane ana wau i ka mea nona ia manao i hoopukaia maka nupepa Home Rula e ka la 18 o Mei, a o «a mea la uahuna i ka inoa. ua ike no ua mea la aohe oiaio'o kana mau mea i kakau ai ke kumu o ka huna i ka inoa. O oe nae keia e pane mai nei noka'u pane ana i ua manao la, a'u e olelo nei. ua olalau loa oe i kou wini ana mai la, koe wale no, ina o ne ua huna inoa la nonā ua «oanao la, alaila, ua loaa ia oe ke kuleana o ka pane ana naai. Ina hoi o oe io no īa, alaila, ; ke hauoli nei au i kou pukaamaka ana mai a e ike aku au i ko T u poe hoa paio, akahi ae nei i moe malie i ke kai o ko Haku a o oe hoi keia elapamai nei, paa kauna. Kuuia ae i ke akea a na ka lehu lehu e kiiupaona mai. E hoomanao nae. O ke kukini bolo hewa, haule eia i ka lalau. Ehiku au ma* ninau i waiho mai nei na'u e pane aku. Hu ae la 1 nae ka aka it\ oe. O ua mau ni- 1 nau la au, he man lua no ia nau i eli *ou e haule ai. ! Kuhihewa ka hawawa he mea' ninauia ka nea maopopo. Hoh©ly 1

i Kiunu 7. k»u | hānA i kapa al'u ai au ia m hn KAmipulu? Puue. O ka hiki 010 itt oo ke malnmā i ka hamihnno o ka oihwan au f» p;ia nei, nmo ka hanohano hoi oka poe koho o K«u, Koaa a me na Kohala, mai mufi o kou hele mau I ke ffip,i ma I iiuui/iu]u uei. oiai oa bo Lunnma kauuiuīiū, a he hoa hoi no ka Ahaoielo o ke Teritori o Hawull. O ke Kamipulu, aoie e hlki ke malama i ke kulana o ka oihana. Nīnau eiua. Heaha ka'n haiolelo au (Makekau.) i ike ai ia'u, (Kaniho,) e olohew.a ana ) na manawa a pau, ete.? Ms keia ninau au, hoike mai oe i koa hawawa a ike ole loa i ka Piliolelo. Aole a» i oleio hookahi au haiolelo anaahu aku la oe i ua uaanawa a pau. Ua olelo au: vHe h« hewa mau ka Lunamakaaihanana o Kohala." Ina oor ia, āiaila, ipehea oe i a» ai e niimu i ka mea maopopo loa no ia oef He lehulehu wale na manawa i rulāia ai oe e noho ilale no kou I pono kamlilio wale i na mea | mawaho o ke kumuhana e noonoo iaaaa eka hale, a na'u ponoi no i noi aku ma na ruia i kekahi manawa. ■*■' . ' ■ | A na'u ponoi no hoi oe i Tula aku no ko puhi kika oiai e noho aua ka Ahaolelo, owau ka Lunahoemaiu. Aole paha ihu o Piiipo ma, Waipuiiani ma, Nahale Mā iko lakou au e paa ana i ka hanakaao o na Kona ma, ia oe mii »«i hoi keia puhi kika. ana o 1 K»k, |to*a a »ae Kohala iloko o ka ; Ahaolele. Mamua oka hina ana i ka ha£tbeo, a mamua hoi o ka haule ana ke kiekie. 2*inan ekolu. Heaha keia mau olelo pupule a'u ī ike ai ia oe e hauaia ana eoe a pau ka ruini Anaolelo i ka weiuwelu liilii? Aole au e ole'o ana oe ninau keia na ka hupo, aka, e olelo aria wau: Pehea la i hoounaia mai ai keia ano kanaka i hiki ole ke hooiu io popo i ke kakau manao Uoko o keia Hale Hlanohano, aole manao ma ka olelo Hawaii ma keia ninau oiai ua kue ka hope i ka mua. Na olelo no nae au, "He haiolelo pupule ka Lunamakaainana o Kohaia." . ,; ■: O ka fupule, aole oia i hoomaopopo i ke auo o kana mea i olelo ai. Oua olelo ana la, he olelopupule ia. Ho-Holy Moses Kaniho. Ma ka Bila Kanawai a Hoogs. Aole e ae ia na keiki opiopio e hana maloko o na hale kuai rama. Haioleio oe, na ka poe inu rama oe i koho, aole oe i hele mai, e hana -i kanawai e hoopilikia ai ia lakou. He oiaio anei, he poe ona rama ko Kau, Kona a me Kohala na lakou i koho mai ? Hoohaahaa inaoli oe i kou poe daku. Haiolelo hoi o Kehikoa. he poe Karistiano ka poe nana i koho ia onleou, ia oe hei, he poe inu rama. Pupule pahaear Ma ka no6nooia ana oka Bila Auhau. Haiolelo oe: "E noonoo koke ia ua bila la, no ka mea, ua loaa mai kau leta mai Kohula mai e 01010 ana TJa hoopuiia elua mau kanaka olaila no uku oie ika auhau kino, he $50 00 pakahi." t T a pane aku au ia mau olelo au. Me ka maopopo no ia.oe, ia kakou ai ka lehulehu a pau, aole hoopaiia kekahlma keia Teritori no ka hookaa ole ika auhau, aa no nae oe e lawe mai ia mau oleioano ole iloko o keia Hale Hanohaho, kahi hoi akoakoa ai na poe naauao i hilinaiia eka lehulehu. He h.ewa iho o Hamakua, Lele haaheo no ka wai lele o Hiilawe, e lawe ae ana i ka hanohano o ka apana e iiilohi i ka papahele o Maukele. anei ī lawa keia iio ka hooiaio j ana i kau haiolelo pupule? Oka'u mea pahaohao nae, ke pai mai nei oe i kou hoopoeo, ke īnalama pu nei no nae oe i ka w&hahee ma kou mau lehelehe Ma ka hana a ke kanaka eikeia ai ko na :o. He hoopono paha he wahahee. Be oleio hoopono a me ka oiaio anei kau na ka poe inu i'ama oe i koho? Ninau Eha. Mai ka mua a. ka hope o keia ninau aohe maopopo. Ūa hoonui wale aku ia i na hua- | olelo mamua o ka mea i kakau 1 maeli ia. Ua ike no ho* paka f ;: v

; i Uwa ka iko, I:tpatni wle no ] • c īko la !fa J ko nkea, ' O )ra hupa mua n koffi niimn'un j t>iui Ni;i L'a rnn;jtj ( o!na, ifoo ke l(iS ' ! koko ' Ao!n au i k&kauho holoholo mnn ' ! a loa kn kil Kiīio O ka moa f I * kakauin, "Holomaln a loaa ko kii' | K'!ko," Aolo no paha ou ikn Ika J | hclnhf*ln Poina !inr ; j oe Iko hnīo J ana ī ka, po o ka U hana 50 o ka I Ahaololo, oiai n* kakon no f liooI holo o noho ka Ahaolelo !a po? O rna Bi!a Kanawal ano nfii o noonoo [ jia ana ia po. o!a k «o ka BSta Aio j ' no na Alanui o Kohala. Kona.Kau ! ] a me na w«ihī $ pau, BiJa Kaa j ! Uwila o Hil'o a me ha Alahao a j | Aelii ame Gorper no na Kau, j i Kona ame Kohala. la pohoi ooj keu i p»u ai ika holo e pee ma- I | muli o kekuhi manao i aoaoia sku i no hoi ia oe, a o kou holo no hoi ia t e pee i kou wahi e poe af a n»vJo i | mea o emi a5 na hoa i aleoakoa mai | maīalo oka 16. Ma ko kanawai l hoi. aole e hiki i ka Ahaolelo k« I hooholo 1 kekahi raea, kip omi na ! hoa i akoakoa mal maiaio o fca. He 22 kakou ika hoomaKa ana, ī kuu hapM ana n«3 e noonuoia ka bila aie, ko oukou pau no i lu holo a koe inakou he 14. Oka moO pu iho la no ia o ua poe bila pei i ke a)a O ka hua o ia holo tnalu ana o oukoil, ua puka mai ma ka nupepa Avalataisa oia kakahiaka ae, he poe k»i keko no kakoa. Hookalole mai nei oe i kau mau ol«lo ana maluna o keko, ua kapa aku ka wau i* oe he keko. Ihea kau k*la i hele ai & hiki ole ia oe ke! heluholu pololei? Minamina "wau i kou hele ana mai me ka hawawa i Wahaolelo no na Kona, Kau a me Kohala, he poe apana kaulana o na Lunamakaainaha i ka naauao i na au i hala aku noi. Nau no ofe i kapa mai nei he keko, a paanaau loa no hoi ke keko ia oe. No ko kki no palia i ke Sipa, o "Keko" kau hua i kiko ai i ka la 20 o lune. Ninau Eiima. Aole keia ho" ninau, aka, he mahao pale inai i ka'u ; i pnlapala ai! -He hoolohe wale i na alakai lalau a kekahi poe, a holo o'e ka bila alahao o na Kona." Wi ka nilio o ka lole, ke hoolalau wale ae la ka olelo. (J ke kukini holo hewa, haule oia 1 ka Lalao. Ho-Holy Moses Kaniho laki ia Keko! Kai no.hoi iuapo Ia a'u i oielo aenei maluna; kom o haaheo mai la no hei oe; a oiai oe e kalali ana e hiki aku i ka noho a na Kau, I Kona a me Kohala i haawi mai ai 1 nou iloko o keia Hale. HopU ia mai oeel. Boyd, hawanawana mai ana ia oe. A o kou ku no ia hole ma l-:ou pakaukau, hemo ka ume, hoolalau wale iho »0, a o ko i ku ae no ia oili ana ma ka puka ] aniani e huli pono la i Hawaii e 1 nana ana ia Kau, Kona a ine Ke-; hala, e hea mai ana ia oe rne ka ' •leo aloha oke aheahe malie e kikeke ana i ko Lunaikehala, aohe make hoo_lohe wale i ka hawanawana, noho iho e kokua 'i ka Lunamaaainana puuwai hafnama o Hamakua i loaa ona dala 120 na a'anui a me na kaa ahi no kou mau llaku, i pau ka hookua nui ana ma na wahi ekake, i hui hoi o I Kau rae Kohala, i lu mai ai kapoe | waiwai ke dala iloko ka aina, a J ke loaa ia alahao, o ka puni no ia o Hawaii ike alahao. Lilo koke 1 o Hawaii i pnuLonua no ka lelmJ lehu; oia ke kalaiaina He ole nae !iai ka hawawa. ; <>wai ka i hana ! no ka lehulehn? Owai no ka lehu--1 lehu? Na ka lehulehu ne e ike. 1 No ka lili o Kaniho ia W. 0. Aehi, 1 haaloleia ka pono o na Huku ona, ' ā kv.e ia ke Alahao o Kona. ! NinaU Eono. Manao elua ia. I Ua lawa ka'n hoakaka i kou hana f ole i na pomaikai o ka lehulehu ! maluna aenei. | Mahalo 110 au i ka nui o kau j mau bila i lawe mai ai, aua ike jno lioi owau no ke noko aua i ; lia houiliaika iua muu bila la au, jao ko iko ike ka!aaina, hahai j wale no ī ya a'o lalau a kai; niea jae uo oukou— ua mea mai kahi | haole—ualmahal.» mai kahihaole, j ilaila iho m 110 k&kou la a moo pu : ka Hila 'aJkakou i ke ala. J Aia ua liaol(j nei la i Amej rika hooikaika ai e hui aku kakmc- Kaiej)oul la§ i ae

, 7^ — „ - ( t Wu'u, *j lokulil na LunumaUanlnā- . fi f t n k'i ttiOkuj)Unl o'tTttWl»lf Oi«J H | ojo ao iua "uuK}'"; 'me »c1 ua I holo uu n>ii'j bfjft 1u u kiikou. l<»** ns!«a wau 1 kn <;fato nau pouol 00 i baūa ua niau Lila ta au. Ifl* aole o hlkl iao# ko buku i kau q]& U t»onyl, iK;hca la <■ Mkl ai la ' tf<; nak'i Ika olelo Bo)jtunUi? Ho ; Rovl Jin| t)f t malanwi nae •el ka , mea hoopaHna a m-i kou .naa.u. lohuiehu. TJa Iko ka naiiuao ! ka pllikia a kanie ae, o ka hupo 1 kalali oia a 'hau'e. Ninau Ehiku. Manao okolu. E h<;luhelu i kii ..nupepa, a e'iko . 00. aoTe a'u 01010, ho k»I) ofi ika hai, ahe makilo, etc Oia &ā meā i wahawalia al ka poo naiuao i ka paio me ka hup'o, aolō-ē hiki i ka hupo ke hoo?n'aopopo.' Aka hoi, ina o oe io ka mea u"a 1 manao la ma ka nupe'pa Hom.e. Rula o Mei 18, alāila, oia po, A ina hoi oi.a no ia. heaha Iho)a h.o|?., lua noi aole ia, hea.ha ae 1ā hoi kp laila? Ke pai priai noi 00. i kau inau hana «loha, kou hoopono a me kou haahaa. MahuJo. Aole paha oe ī ike i ka hanā 'a kekahi. He Hevi hoi oe. A eiaka ia oihana. Mai hoike ae kaliina akau i ka meala ka lima hema i manawalea aku. Aole loa e komo ka,, poe piliwaiwai ike oka * Lani. He hookahi wale no a*]i mea e kaena ai o ke Ke'a o Kri.sto, A i makemake kekahi e kayna, e kaenn oia no Kristo Itsu. Aole 'iaia iho. Nawai la oe i hookahunapule? Mailuiiu hoi kahi manaL walea. Ke kaeao mai nei oe, nou ka o i Hamakua. u hoi paha! I j£a r>ele pupule o Hamakuii e ho.iiūli - kana mai ai ia oe. Hoohilahila " aku.la oe ia Kau, Kona a me Kohala, a miki ae oe ilaila Waiho maiie o Hamakua no ka poe naauao. Aia kou apana kupono o Kalihi. Ko koi mai nei pe e paio kaua he alo ahe alo. Akaaka kuu uhane ia oe. E kuhihewa ana paha oe ika nuku hepaio ia. Pehea <a oe i aa ai e paio mai mfe a'u, oiai, ke uwe e wale e mai no ©e. Nuku wale mai ne' no o$ a We" wale iho no me ka hoopa ole ia'ku, a ke kahea aku la oe ī ke Akua e kokua mai. Pehea e kokua raai ai ke Akua ika poe Kevt haihai kanawai, pili waiwai, malama i ka wdhahee -ma ua lehelehe, oiai he hoopailua o lehova ia mea^ Ke olelo n?ai nei oe ua koi aku aa ia oe e kokua i ka Bi!a a nuhalika i loaa ona elala. Owai la kou daimonio i aa ai qe e hoopunipnni ae ai ike akea? O ka Sila hea la a na Repub»lika ua biīa la? Hai mai oe i ka helu a me ka msa nana ua bila, alafla. ho ae kaua 1 kahi e ikei ai ka pololei: * Heaha uo hoi ko mea i hai ole al ike jGrandJury i huli iho nei i ke K'pe? No ka nele manao hopu ! hewa i ka wahahee. j Ko ae aku nei au e paio tue oe, j Aoie nae 'ma Hpnolulu nei,. A|&a> makemake au e paio me oe ma | Ijou hale p'moi. Oia j hoi ma kekahi o keia" mau aranai ' Kau, Kona a me 'Kohala, imua hoi o ka poe nana i koho .iiai ia oe a na keia kobo balota ae e hoīke mai i ka mea o kaua"2īlanakPa ana Nau e koho mai, nt<u psha : i Kona paha, a me ka manawa e paioai. j K paio kaua joalalo oua rula I naauao a maluna hoi oko kauu l mau kulaua kalaiaina, e hpoiaio , aua i ka kaua pane ma ua nupepa t Aloh» Aina Helu 22, a me Hoxe I Rula o lulai 5. I ' E kohoia ekolu mau Lunakana- , wai naauao m&iwaena euai o kou j uoe haku. I elua nau uiai, a [ j liookahi na'u aku. Anoai o loaa l wahi iuakamaka no au iloko o kou j hale ponoi. j Ke ae nei au e hele malih»ui j aku i ou la, iwaeua hoi o kou t»oe ; ponoi e kakele ai me oe i ka hana I a ka lae. I iko oiai ai ka poe nana j i koho ia oe i kou ano ame j kau haua a*u hoi e manao aku nel uo i keia luauawa, aole . lakou e • koiio hou ana ia oe, a aiole oe e | puka hou ana i keia kau koho t balota. he kauaka loa,heSipa. Ke hopki aei au i ko'u pane anā

ia oe ina uupepa, a c kali aliu ana, i ka pnio »nu ho :ilo u hc p]o i>io og tkahi ft me ka oaauawa at> e hal fuai ai. Ano lru hanohauo ame ke kauhma o kuu Huwakua punana ake onaona. K"e lavpe noi au i na IUo ai o ko kaua n<Jho ana ia lail». OwiU no me ka haahaa. U. H. MAKEKAU. Lnnnmakaainana oke Alauliii o Hamakua. Ua hoea aku pnali puhioho ma kai o ka uwapo o ke Kinnii, h h«awi p<|eu Ja ina- leo uvfle hauoli nona, ,t«a ke awakea nt;j, He pnnni ana'aku x ko lakou hoomaikni nona no kona l|ii ana aku nei ia lakou' i HilQ a hoihoi hou iuai nei hx lakou no ke KapiUuH nei me ka maalahi.