Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 29, 20 July 1901 — MOOLELO HOONI PUUWAI -:NO :- Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele! Ka Makaikiu Kupaianaha! [ARTICLE]

MOOLELO HOONI PUUWAI -:NO :- Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele!

Ka Makaikiu Kupaianaha!

MOKUNA XIV. JtE ALAKUI O EA !fOB4U, KA MEA 1 IKt: V KA, lIAKAĪKIO, I *A MAKAIKIU— Kl* JtLiL4.Si.RAUĪIALK 0 NU lOKA, lioko 0 n» ooilion» kanaka o Amerika, a iwaena h'oi o kooa mau kanaka waiwai Joa me na naiīiona o na miiiona dala, o Haku Danekota kakahi o oa kanana Pelekane i he luia ma ka maiiele o ka poe i haawi ioa hanoli ana i hikiole ke kohoia kona mau palena a o kekahi o na ka&aka a Haku waiwai loa i lu iho ikana noau d«la me ka helu ole ia o na Loolilo, alaila aole no i kana mai oua mea he dala a keia Haku Pelekane. Ae—he kanaka o Haku Daneka- j tailieluia mawaena ona Hatu alii j waiwai loa o Pelekane, a oia waiwai nae, be waiwal ia i inai ia ahoahuia me ka hoomakaulii ia e ka ohana o ka hale o Danekota i pau mua i ka make, a i ka Haku hope loa oia hoi kela makuakane hanauna o keia Haku opio, akahi no a hemo na pani hao paaJdki kahi i hoa o ka waiwai, mamuli o ka hlo ana 6 keia Danekota opio oia ka Haku a me ka hoilina Lupe loa i koe o ka hale Danekota, a pela kaua e ike neimahanaaua Haku opio nei, he Haku oplo waiwai oia ma ka olelo ana ia, aka 3 o kona hoilina zia9 ma ke koko &e hiki mai kona hopena: Aole, no ka mea, aole loa ka puhaka o ke Kauna Wahine Kalaueia he puhaka i loaa me na haa* wina laki pomaikai o keia mea he hanau keiki.

Ina ua nele o Hakn Dunekota me na hoilina ole mai ka pubaka mai o Kalausia, alaila, pehea hoi kela keiki a ua Haku lokoino nei i haalele ai, ka hūa hookahi wale iho ne a ko laua puhaka me Sileyīa Lidona. Ua maopopō me ka hoopaapaa ole, o kela Buke opio oia ka hooilina hookahi wale iho no o Haku Danekotft ma ko Beritania kanawai. Aka, ina he mea oiaio me ka hoohev?ahewa ole ia me ka pololei a kapakahi nukee na olelo niua a ua Haku Danekota nei, e hoike ana ma ka mokuna mua o keia moolelo no ka hoo]e loa o ua Haku nU, aole o Silevia he wahine 1 maro ia eia, alaila, o na koho a me na hooia ana o kela kaeaaiki ka hooihna o ua Haku neu he mea hiki la ke apono īa maī e ko lejitania kanawai, ke ole e loaa na hoike olaio e h r ia ana, o SileTia Lidona he wahme mare i* n» Haku Danekota i ku 1 j£anāWfti, a o ko laua niaro

! m »»:«, in,'■ r<i ia i hooiuio a apoooia imua o ke kfthuea|>uJe a i»« ke Akua. oht;lu. i ua ku!ofccs Mfi o | ke kumakam a me ka wt}ll i»ii a nolio h ria ma ka hotole Tailc>ti, ua nobo oia me na manao uiha ' auluhua no ka loaa wāhl pane a hoike mai ka makaikiu ana i hoolimalima aku ai <; holi i ka oiaio o na mea apaa e pili ana ia Silfiyia I Lidona, a i ka hope o na la ehiku ; haalele ibo la ia j ka hotele Tailoti j me ke kauoha ana »ku i ka haku a | ona hot«ie, fna e hoea mai kekahi | iet» nana ilaila, e hoouua loa aku ao Na loka, oiai e haalele iho ana oia i ka botele Tailoti me ka awlwi t»ul. Alaila, ina ua loiia ia Haku Danekola ka hanohano o ka helu ia ana oia kekahi o na kanaka a Haku Pelekane waiwai loa i hoea aku iloko o Ameiika, a lu i kana mau dala mao a maanei o keīa a rce keia wahi ana e kipa makaikai aku ai, alaila, qo keaha e loaa like ole ai iaia ka hanohano o ka heluia ana oia kekahi o na kanaka a Haku Pelekane wahahee loa o ka hoopunipuni o na olelo 'i hoea aku a hele ! k* loa a me ka laula o Amo* ! rika. Aolē anel ua kupono kona lae e kuniia elike me ko Kaiha, a e paiapalaia neia mau huaolelo ■ ■ "Ka makuakane o ka hoopunipuni?" I Ma ke alahele aua Haku Danekota nei me kana lede i hole mai ai trrai Bosetona mai, ma ia ala hookahi no laua i huli hoi aku ai, e hoopau ana ina koiikoi ka makemae. Ua nui a lehulehu na lio hao ahi a laa.i i kau ai, a pela ao* hoi na puub a ahelu dala ilu ia. Uoko ona haJy hotele nani a hela ekahi, a rue na hale Opera kaulana, aia no ua Haku opio nei e lu ae kiloi ana i ke dala, a i fca hope loa aīa laua e noho ana īloko o ke kulanakauhale 0 Nu loka, a kali no ka hoike a kana makaikiu.

Hai» ae la he mau la, a maalo ae la hoi he mau pule, aole loa he hoike i loaa mai iua Haku ala, a oia kana i paa ae ai i kona mau lima ma kona lae, a namun&mu īho la > ia i keia mau olelo me ka piha lioo-1 naukiuki a inaina no hol. "E ku-

makaia mai ana anei oe ia'u e keia hapa Sekotia lapuwale? Aole anei au i haawi a waiho aku i ka 'hana ma kon lima me ka puu dala nui mahuahua oiia tausani. Alaila, no i pane ole mai ai keia raakaikiu, a hoike mai hoi ui'u i ka haku nana ka hana ma.mea ana i hana a i lawelawe ai. , Oh? You ldiot poo : ulaula, ina ua kuuaakaia a falu m.ai I oeia'u alaila, na ka poka pu e a'o aku īa oe, aole ka Haku Dane'kota , he kanaka kii keaka paani noloko ona hale opera o Amerika nei Pinepine a nui wale na manawa a uā Haku ala e kamailio a e hoopuka mau ai i keia olelo i kona manawa oia waīe iho no, a leliulehu na manawa a k* niHkppau a j

m'ik* paoa e huōkul uku'u) aie lfl # & i H hurit o kouu ukwkl a me ka | piba kaaki & i ka lulnulo hoi u kft inuinn iri« ku huhu « hakoleo at<a j Hoko ona, hoi hoea aku la Igaua ; o kealo o <.a Haku oplo nei to ke- , i.k! lawe kauoba aoka hoUh ' me kekah! pepa inoa K»-~(I4, a uialuna o ua pepa iuoa ala 0 kāu ano ka iooa 0 I>eina KiniviU, Af. Ka makaikiu, wahi a ua līaku nei'i namuaamu ae al mo ka h. ha aioa mai 0 koxia wau m&ka 001 malalo 0 na kuemaka a nana mai la i kahi keiki, alaila, kamailio mm is, lawe mal i kela !koonlmazift inaloko nei, a mai hoopiliki#*, mai kekt<hi poe i ka maua Kama'iHo arif». He aloha saluta ana me ka pīi ana" o ka lima ak:au 0 ka lewa a haule hou ilalo» u. ' wahi keiki elele 'lawe kauoha ua nalo aku ] la, a he minute hookahi wale no aia ' ka makaikiu Leina Kihivila, e hui ana he alo a he alo me ka Haku Danekota» a 0 ka huaolelo mua 0 ke pkalakala oia ka ua haku nei i haawi mni ai maluna 0 ka makaikiu hapa Sekotia mahope ih.o o na kunou poo ana 0 ke aloha mawaena 0 laua. : V ;J ■"■'' *v : '. Hole Mose ! Mai hea mai oe i hoea mai nel, a heaha kau hana o ' Amerika nei ? O Peiekane anei keia kahi 0 ka hpna a'u i waiho aku ai me oe? Amene! wahi a ka makaikiu me i ka hoomau ana aku i ke kamailie i mal Pelekane mai Ia au maialo oka mieiona hooko kauoha au e kuu haku 1 waiho mai ai na'u e laweUwe.* Aiaila, he kauaoha no anei kekahi a'u i haawi aku ai ia 00 e holo mai 1 Amerika n&i? Aole auei au 1 haawi aku ia oe i ka hana e lawelawe oe a e hoike mai oe ia'u m& ka leta? Kali au uaa Tailot> no ehiku la ka loihi aole au pane," kali au ma Nuloka nei i keia mau pule loihi aole no he pane. Ano, i keia mlnute eia au ke ike nei me ka hoehewahewa ole i kou mau helehelena imua ponoi o ko'u mau maka, alaiia, neaha la kau pane wahahee e hoonunipuni mai ai ia'u, wahi a ua Haku Danekota nei aie ka leo okalakala.

E kah iki mai ia'u e kuu Raku : I a e hoolohe mai boi i ka'u hoike, a j ina ua hewa au, alaila, ke wailio aku nei do nu \ ka hana me ce, a o k» uku o ko'u lawelawe ana i ka hftna ;

aole loa au e lawe i hookahi keuetaj wahi a fca paue ft ka makaikiu. j Wela faea we, ■\vahi a ua Haku ! Danekota nei rue ka tuau no o ke | okalakala. | Ae, i lioomau liou iuai ai ka ! kaikiu i ke kamailio. Ia oe 1 haalele ae ;.ā ia Pelekane ua hoonaaka - koke aku la au e lawelawe i ka'o i . I liapa e uoii i<eji uae ke a illko q elia la ua loaa enaopopo īho na hooiaio aua o Sik-vl* Liiljna io 110 ua ala, a o na oawa ft£lu Q Keai kona waM i hamiu t

, uuku u ku n£tui d m,< 1 alā o nA i>»6 i ulu ae al , j 'J*«ku v uitl<j oli uua i un hauoli o jk;e a i Jte kuuih I opio, a umi kela kiiao» waUiiO opio I a® a iloiio o na k«tliiko o fca wahioe opio a ui e hiki ai oia ke lilo 1 mo> waMne no ka naoi, a i ole 'i emepej resa uo ka uj, aka, iaia iloJlo oia eoau «enehivya oJ&a ui a me ka naai 0 ka iioLo ana walUue V"ircgini Lej m.olele., ala iioj, ua |iß#a aku la : ko;ja home.alolia \ pibu> me m\ ba,a- --| wma a pau o ia oluolu Lq kaoaka j upio aona ka ino» o Ailika Lema, a j nonoi i ke kahu r a ,i ka mea nacft | ua pua ala 1 hooulu o liio iaia k» lima akau iloko o ka m*re. O kela leo nouui a ke kanaka opio 1 hoopoino ia kona noonoo mo ka hoohihi aiia, u* ae ia enai la ia i xue ka laelae, aka, o ka hewa. ino loa o ka lapuwale a ua kanaka opio aei i hana ai, oia no,ko»a kaih mala ana paai i kela w«ihine'opio mai ka , poli aloha mai o kona makuahine» a lawe a&u la laia no Sekotia, a mai laija laua i hoohui ia ai iloko o ka , mare i ikein e ke kahuna a me na i hoike elun, a koe hoi ka makuahiue i aoje oia i ike, a e hai aku au ia oe e i knu.ha.fcu, eia no ua makuahine alo* i ha nei ke ola uei eo, aka, ua luuluu nae kona mau la me ka ehaeha a j kaumaha, a o kona mau makahiki | hoi ke aneane aku la la e aapoo iloko o ka nawaliwali a me ke aloha hookii o ke keiki. Aole, hoi o keia wale ae la no ku he!u ekahi o na hana ipo loa a keia Ailika Lema i hana ai, aka, o ka helu elua, a me he mea la, oīa no paha ka oi, oia no ko ua Ailika Lema nei haaiele ana i ua wahine nei ana i mare ai me ka laua hebe uuku i hanau ae iloko ona, a ke aloha e hooponi aaa ia laua, a o ka olelō kumaKaia a ua kanaka a?a i kela ma&awa ana i haalele ai i kana wahine oia no kona hoike ana mai maloko o kana ]eta 1 kakau mai ai mai Barae mai e hoole ana, aole ua Silevia Lidona nei o kana wahine n*are, a o kela hoohui mare i mala» ma la ai māwaena o l a u a he hoohui mare apuka no ia ī lawela we a i hooko ialllee kahuuapuie. Alaila, ua hui a kamailio anei oe me Sileyia Lielona, oiai, oe e lawelawe a • hooko ana i kauhana?i ninau aku ai ka Haku Panekota. No hookahi manawa wale iho no a mahope mai aole loa au i ike hou iaia, a elike m§ kahi mea uuku i loaa mai ia T u, ua hōea aku la au no Keni a haawi i ka'u mau niele ana a ua hooiaio la mai ia ehke me ka'u i lolie ai mai ka lehelehe pouoi mai o ka makuahme o Sileria Lidona. Mai keia wahi aku ua hiki loa aku la au no Sekotia, a haawi no hoo i ka'u mau mele ana a ua hooiaio loa ia mai la no hoi ko'u lohe, uolaila, ua huli hoi mai la au no JLadana a

Looub* awmi inai la i ku'u hoike li<» Aeowik» i.ei m* ka manaolana e loHU ;» i,K ln' pHH'-, lik !, a hikl i keia i& » k*«ft <• liuluw-u |iu nei «ole loa li<- wrKs j rsßfe ma koa aoao i loan ae. Eba a elima t»aha «j*nawa a'u i Loo:,n i iīja? ai i ka ? u hoibe a pela 110 h-.-i ka n«i " na i ne!e &i au me ka v»ne rua kou uoao. No* laiH, i roe» no kaua e haiawai mau ale ai wc kv, niftk«pan, uh hool»olo ibo lu *u i k /ii miiii» » •• l»oIo kino ouaoli ioai tso he alo a Le alo. Ma kela aoao aku nei au o Araerika īti,-i a huh hoi toa) la, a ua haa- ' wi hoi i rnele ari» a o ka i paoe i ]oa& mni, ua. haalele kahiko 1 aku olua ia Tailot» he mau pule okoa aku eluamamua o ko'u hoea ana aku s a ma Tailoti uo hoi a« i ■ lohe ai f-ia olua ī Nu loka nei kahi | i noho ai, a kali no k a ti mau kta. ! Aole loa lie leta mai ia ee mai J ! loaa a hiiii i Keia la, a o ka'u ia e haohao nei heaha la na kumu, aia • anei he kii pae'e nui mahope o na . holowaa aniani o na hale letai a i ! ole, he limahei akamai anei kekahi !

i liiki ke lawe i kela mau hta me ka ike ole ia? F«ia ko'u manao e kuu haku, a ke hoomanao nei «u no na olelo a kekahi kamika opio i ka hoopuka i ana mai ia'u i keia mau oieio: E 1 Leina Kiniviia, ke hahai a ke uk&li | mau nei ua diabo!o hehena o ka ' pouli mahope ou a hiki i kou haule ' walawala pahu ana ilalo o ka hoūua ! a na na diabolo o ka lua ahi epeku i kou kikala me ka hoopaapaa ole ia. Aiaila, owai kela keonimana odio aole anei oia he mBkaikiu? &ole anei he makaikiu opiopio 'oa iloko o ka oihana maiaikiu o Ladana malalo o ka" inoa o Heneri Beleinehaiaa, ke kanaka makaikiu opio kupaianaha hoi i ikeia malok'o o na moolelo o ko Pelekane oihana ma-

kaikiu? wahi a Haku Danekota i uinau aku ai. Ke hoomanao ala au he kanaka opio makaikiu kekahi ma la inoa, a ina oia ko'u hoa e hoopapa lealea pu nei } alaila, he keu ko'u ike ole a me ka hoohewahewa iaia, E kuu Haku ina o Heceri Eeleinehama kela keonimaoa opio, alaila, ke hoike nei au me ka oiaio !o' ua puhee kaua iloko o && nohaha a weluwelu : luhi. Aka, heaha hoi ka kaua e ' hopohopo aku ai īai», eia', aole oe J o AilikaLema, ke kanaka kumakaia ' o ka haalele wahine? j Peia 10 no e Leinn, aka, he eoa- ■ kemake nae ko'u e huli ia ka oiaio | o keia rnau mea, n ina he oimo, j alaila, o ua Silev a Lulona r.ei ma o ! kana kane o Ailika uln, ua ' loa.i īaia ke kuleana koi iloko o ka waiwai o na Dānekot?, asa ke auo 1 oia kekahi o na pilikoko e keia oha- ! na, a ke make au, alaila, e ili holookoa aku no keia waiwai mahuia o kan» (Aihka l#w) keiki taa ke

hti ( > ni# kā h hope o w«tiwai, Ake» auhea ua Ailik» L«tn» nt»i, «īa no «nei ola k« oiā nei? wahi a ka Haku Danpkota roe na olelo wahahee o ka boohunfthufn& a hoonalonalo ī ka rnea oioio. Aole loa i ikeia ia kanaka o A-ili. ka Lema ma Enelam a puni } a ma i ua make kahiko oia, alaila, o ka opu 0 ka honua ka mea i ike iaia a me ka mooielo e pīli ana iaia. Iloko o ko'u mau la e lawelawe a hooko ana 1 ka'u hano, aole loa au i lohe iki i kekalii mea e hoike mai an» oa ma* ke paha oia, a i ole, eia no oia ke ola nei, O ka kaua olelo hooholo ■ kupooo wale no e koopuka ae ai ua | make o Ai'ika Lema, wahi a ka | makaikiu. j Alaila, ua make o Ailika Lema, | oiai, no nae oia eia no ke oia ne', j wahi a kekahi kanaka me ka aahu" kuaaina i namunamu >;© ai, iai» e ku ana mawaho o ke keena.e kamailio ia ana na olelo mawaena o ka Haku Danekota a rae ka makaikiu hapa Sekotia. Ae, oia wale no ka olelo hooholo kuDono na kaua e kamailio ai, wahi a ka leo a ua kanaka aahu kuaaina nei i lohe aku ai a hoomaopopo o ka Haku Banekota ka mea nona ua leo ala. Hule oaoam, i namunamu hou iho ai ua wahi kauaka kuaaina nei, ua | monao paha oe e Hak i Danekota o j kou holo malu ana iloko o ka pouh | o ka po aole loa he mea nana e | hoike mai ia'p, Ha, ha, eia o He- | neri Beleinehama mahope o kou | meheu, j Alaiia, e hoomanao iho e ka mea i heluhel-u, o kela kanaka me ka.aahu kuaaina a kaua i ike īho nei e hoo-1 lohe ana mawaho o ke keena a Ha- j ku Danekota a me ka makaikiu j hapa Sekotia e kamakapaailio ana, ] aole ia he mea oiioa, aka, o Heneri i Eeiemehama no ia f Alaila, i nahea i nei kona hiki ana mai i Amer,ka, a j pehea hoi oia i hoea aku ai īlaila, a

hoea me ka pololei o ka huhewa ole mawaho o kela keena o ka haie hotele eiike me ka &aua i ike mua ue nei. X ka huli a imi ana i ka haina oiaio, e pono e nana hope ia aku na la a ua Be!einehatna nei e noho ana ma Beritima, a ma kela ahiahi hoi aHaku Danekota i haalele aka ai i ka ama ma ke ao ana ae i ke kakahiak», aia hoi, ua paniku ia na puka o ke kakela, a he mau hiohionu hoi kona e hoike mai a a ti ua mehaeneha kona mau paia, no ka mea, ua kaawale kona h»ku hale. 0 ke;'a an:> a ua makaikiu nei i ike aku ai, oia kana i haawi keke ae ai i ka ninau ana me ka nooue"), ua ina'i ia paha kekahi o na haku, a i ole, ua hala aku paha 4aua no ka holokaa- j Akahi ia, alua, akolu, a i ka eha ( o na la, ulnila, komo mai la ka ' haohao iluko ona a ninau hou me ka noonoQ. Ina, he ulia uiai iH&alu | 0

ku l'ia ana i ko lauā puka hale no' ka mp.nawa loihi elike noe keia, a ' ina hoi ai i laūa malaio o tia hoohala manawa ana' o ka bele holoholo, aiaila, aole no ia he mea no laua paa ai i na ipuka o Danebota Kake ' la no eha la ka loihl. E huii aku ana au i ka manao o keia hana a i na he niau hoolala keia a ka Haku Dfinekota I mea e hoopuhih ia ai ka'u lawelawe hana ana, alaiia he kuhihewa nui loa ia o ua Haku nei. Aole loa ia i moeuhane aia he la hou kauaahao e hoea mai ana, ka Ia hoi a'u e hoouaanao poina ole nei ka'la oke ala hou ana.

Mai kela mau oleio mai o na n nau haohao a me na noonoo liko ole e hoopahaohao ana i ka makaikiu Be]einebat»B, ua kipa ike aku la oia ia Silevia, a hoike no kela nui-ona no Haku'Danekota, Ēiike me ka hiki ole ana i ua Beleineliama nei ke ike i kona pohihihi pouoi iho, pela no hoi o Siltvia īloko o ka hoka a me ka hoaa, aua, i ka hope' loa ua pane mai la ua Silevia nei.

Ke hoomanaoae la aū no kekahi keonimana i kipa mai i o'u nei he elua la ae nei i hala, o Leioa Kinivila kona inoa, ua niele mai oia no na iuea e pili ana ia'u a me kuu kamaiki bebe, a ua paue aku au iaia me ke ano pahaohao uo nae no kana uiau uinau niahaoi o ka wini. A, Leina Kinivila, i iiouko ae ai o Ueieinehauia. E Silevia, ua maopupo no anei oe i keia kauaku? Aole, e Heneri Beleiu(;hu:aa. Alaihi, e hai aku au ia oe iu* ka oiaio, he makaikiu oia, uia kekahi hoa o ka oihaua uiakaikiu uie a'u, a ko kulnhewu ule noi au uahooliuialima īa oīa e Uuku Datiok< U e hjoko a e lawelawu i kekahi haua pohihihi luft, a mo he la, o ua haua oia no mt#. e uili uua ja olua, Lriisilen» Ho'iiukle! Aole lua e loaa uua mole o keia mea huna a pau na la« koua ola ana. A, Ki|.u kou meheu, » biki ■ ».WufciO|

ka j*i īloko. oka hilahiln, A hoor paa ne: au 1 ka'u olelo. kaia oe a me ka lawo waiwai kipe. Si{euia, uole o Kinivi]a kotia oiaio. 0 Lema Simelott>, aka, mamuli o ke kukulu la ana o kekahi hule i kapa ia o King Villa, m a Gereina Pa, kahi hoi.i Jhoea mai ai o ua makaikiu ala i keia ao noluila, u.a lawe a kapa īho oia iaia iho ma kela inoa. He liapa Sekotia oia ma ke koko, a he kanake no hoi 1 loihi a kahiko na Ia o ka noho ana raa oihana. Nolaila, e ike a hoomaopopo oe e Siltvia, he kuiuakaia a iokoioo kei* kanaka, a mai a« hou i kou kulaua e hoohaahaa wale i* e keia kanaka. la'u e kaawale ai mai kou alo aku, e noho oe m» ka makaala mau ana no keia nah sa, ma kona meheu auaoei e hookolo auanei au a hiki i k» ioaa ana la'u o kana hana e laweīiwe a e hooko nei iloko o Ladana nei.