Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 33, 17 August 1901 — Page 6

Page PDF (614.72 KB)

This text was transcribed by:  Joan Yamada
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA POAONO, AUGATE 17, 1901

 

NA HOOLILO KULANAKAUHALE NUI.

 

            O na lilo aupuni kulanakauhale o na kulanakauhale nui elima o ka honua nei, ua hoohalikelike ia mai nei a ua ike ia keia mau huahelu oia o Ladana ke kulanakauhale nui hewahewa o na kanaka ma ka honua nei. Nu Ioku ke kulanakauhale nui o ka Honua @ou. Parisa ke kulana kauhale kahiko o ka papa ekahi o Europa. Berlin ke kulanakauhale e pii hikiwawe nei kona heluna lahui a me Viena.

            Ma ka helu lahui hope o Ladana ua ike ia he heluna kanaka kona o 4,500,000: Na Ioka, 3,500,000; Parisa, 2,500,000; Berlin, 1,885,000, a o Viena ma ka helu lahui hope i malama ia he umi makahiki i hala ae nei, 1,354,000, a me he mea la nae i keia wa ua pii mahuahua ae kona heluna kanaka a ka 1,500,000.

            O ka lilo aupuni o Ladana no ka makahiki he $67,000,000; Nu Ioka, $98,000,000; Parisa, $72,000,000; Berlin, $21,000,000; a o Viena, $12,000,000.

            Ua oi aku ko Ladana hoolilo maka hoonaauao ana mamua o Nu Ioka, ua oi aku nae ko Nu Ioka hoolilo ma ka oihana makai mamua o Ladana, ua oi aku ko Parisa hoolilo ma ka hoomaemae ana i na alanui mamua o Ladana a me Nu Ioka. O Berlin ua kokoke e papalua ia iho kona mau limahana aupuni i ko Viena, aka, o kiena nae he 50 pa keneta ili aina ka mahuahua ae o kona paka i ko Nu Ioka a me na kulanakauhale nui e ae a pau, koe aku o Parisa.

 

E PANI ANA NA HALEKUAI.

 

            Mahope o ka hooikaika pauaho ole ana o ka Ahahui Opio o na Wahine e pani ia ka puka o na halekuai nui o ke kulanakauhale nei ma na awakea Poaono a pau me ka hele ana ak@e huipu me na ona o keia mau halekuai ua loaa ia lakou ka lanakila, a ua ae mai hoi lakou e pani ia ko lakou mau halekuai ma ka hora 1 o na awakea Poaono iloko o keia mau mahina wela e ike ia nei.

            He uuku loa na ona halekuai i kue mai i keia manao ma o ke kumu o ka la wale no ia e loaa mahuahua ai na wahi kenikeni ia lakou, a oiai, he uuku loa lakou aole ia he mea no na halekuai e hahai aku ai me ko lakou meheu o ka wehe hamama ana i na ipuka ma na hora o na auina la Poaono.

            He hoomaka ana keia rula hou o ke pani awakea ana o na halekuai ma keia awakea Poaono, a e mau aku ana ia a hiki i ka pau ana o ka mahina o Sepatemaba.

 

LA HEIHEI WAAPA MA HONOLULU NEI.

 

            O ka Poaono e hiki mai ana Sept. 14 oia ka la e malama ia ai na lealea heihei waapa maloko o ke awa o Kou nei. Eia na komi@e o keia la ko liuliu mai nei i na hana hoeueu e holomua ai keia la, a o ko lakou iini nui e oi ae kona piha lealea i ka makahiki i hala aku la.

            O na lealea e malama ia ana ma keia la ina aole he mau kuia, ua like no me ko ka makahiki i hala aku la, oia hoi, na heihei waapa, moku kiakahi, waa, au, a me kekahi mau lealea e ae. E lilo ana keia he la piha kanaka no na uwapo, na moku la me na hale waapa o na hui heihei waapa Healani a me Matala no ka makaikai ana i na lealea like ole e malama ia ana ma@oko o ke awa, a e nui pu ana na piliwaiwai e malama ia ana malaila no na moho na lakou ka lanakila o ka la e like me na makahiki i hala aku la.

NA POE I HOOPOINO IA E KA PAPA OLA.

 

            Oiai, he mau la pokole wale no koe a na komisina poho ahi e lawe mai ai i na hoopii poho a na poe i hoopoino ia e kela mau hana puhi ahi o ka 1900 a ka Papa Ola a o ka pau no ia. Nolaila, ma ko makou ano he wahaolalo no ka lahui ke kahea aku nei i na poe a pau i hoopoino ia e noho palaleha nei e lawe koke mai i ka oukou mau koi, no ka mea, e loaa no na hoolohe ia ana aku e na komisina, a ina ua manao lakou ua pololei ia mau koi ua hiki no ke loaa mai ka haina dala i noi ia.

            Ina he poe Hawaii kekahi i koe o keia kulanakauhale i waiho ole aku i ka lakou mau koi ano ka wa e hana koke ai a peia no hoi o Maui a me Hawaii, aole o ka hookuu wale aku o na koi a na Iapana a me na Pake ke noonoo wale ia no e keia komisina, a oia mau lahui ke pomaikai, a oiai no nae, ua loaa like no ia kakou na Hawaii ia mau ehaeha.

 

E PANI AWAKEA I NA KE ENA OIHANA.

 

            Eia malalo o na hoolala ana a ka Ahahui Opio Karistiano o na Wahine he kumuhana o ke pani awakea ana o na halekuai nui a pau o ke kulanakauhale nei, ma na Poaono no ka hookuu ana i ko lakou mau limahana e hoomaha, oiai, keia mau la wela e ike ia ne ma ke kulanakauhale nei, ua ae aku kekahi mau halekuai i ke noi a keia ahahui ina nae e ae lokahi ana na halekuai a pau o ke kulanakauhale nei e paa ia manawa hookahi.

            O na mahina wela a keia ahahui e makemake nei e pani awakea ia @a puka o ua halekuai oia no o Iune, Iulai, Augate a me Sepatemaha. He hana keia i lawelawe ia ma na kulanakauhale nui o Amerika Huipuia, aka, akahi no nae a hoala ia ae la maanei. Aole i waiho koke aku kekahi mau halekauai i ko lakou ae, no ka mea, ua maopopo lakou oia wale no ka la kuai nui ia o na waiwai o ko lakou mau halekuai, a o ka paa awakea ana he puu @ala nui ke lilo wale ana i na halekuai pake a ma na wahi e ae.

 

LOAA AKU UA MAKE.

 

            Ma ka auina la Poaono nei na loaa aku ke kino make o kekahi haole ma kahi he eono iniha ka hohonu o ke kai mawaho o Waikiki. Ua hoea aku keia haole i ka hale auau Hawaiian Hotel Annex i na hora mamua iho no a kauoha aku la i lole anau nona. Mahope o ka loaa ana mai ua hele aku la oia e auau. Aka, aole nae be poe i ike i kona wa i halawai ai me ka ulia popilikia a hiki i ka loaa ana aku o kona kino make ua lele mua ke aho i Olepau.

            Ma ka nana ana a ke kauka aupuni ua ike ia iho la he ma’i puuwai kona kumu i make koke ai. O George Freeman kona inoa, a he haole malihini. He limahana oia no ka hui o Hakafila ma, a mahope iho o ka pau ana o kana hana i hele aku ai eia no waho o Waikiki i ka auau kai.

 

NA PAKE KUPA AMERIKA

 

            Ma ka Poalua nei i haawi mai ai o Lunakanawai Ameerika Estee i kana olelo hooholo, o na Pake a pau i hanau ia ma Hawaii nei i ke au o ke aupuni Moi a me ka Repubalika mamua o ka hoohui ia ana o Hawaii he Panalaau no Amerika, he mau kupa no lakou no Amerika Huipuia.

            O ka puka ana’mai o keia olelo hooholo maluna no ia o kekahi mau keiki pake Chung Tai Sun a me Cing Tai Sai, ua hanau ia laua ma Hawaii nei i ke au o ke aupuni Moi a he umi makahiki o ke laua kaawale ana mai Hawaii aku nei no Kina. I ko laua huli hoi ana mai la i Hawaii nei ma keia mau la i hala aku la ua kue ia ko laua komo ana mai, no ka mea, aole o laua pepa komo hou mai i Hawaii nei me laua. Aka, ma o ko laua hanau ana nae ma Hawaii nei ua ae ia aku la e komo mai me ke keakea ole ia. O keia olelo hooholo a Lunakanawai Estee he alahele ia e komo hou mai ai na Pake i hanania ma Hawaii nei me ka hiki ole ke kueia aku e noho mai la ma Kina.

 

NOEAU O KE KANAKA.

 

            Ma o ka naanao o ka puniu o kekahi haole nona ka inoa o Arthur J. Mundy ua huli ia mai nei e ia kekahi mea kupaianaha loa oia ke kukai kamailio ana mewaena o na moku he 12 mile ka mamao me ka uwea ole, kukui, hae, oeoe a i ole o-le malalo o na ale kawahawaha o ka moana, aka, me kekahi hele nui no ia i hooluu ia iloko o ka moana, a e hookani ia ana e kekahi poka i hoopaa ia me na uwea uwila a ua hoopaa ia keia uwea iluna o kekahi papa ki.

            Ua hiki ke lohe ia ka leo o keia @ele e ke kanaka malalo o ka moku no hookahi mila ke kaawale. Aka, ma ka hookuu ia ana o kekahi paipu 6 kapuai hohonu me kekahi mea hoolohe e lohe ia no kona kaui no ekolu mile ka mamao. No kahi kaawale loa aku ua hoouna ia aku na kukai ana malalo o ka mana o ka uwila a ua ike ia ka holopono. Ina e ae ana ke aupuni o Amerika Huipuia e hoolako ia kona mau kapakai me keia mau @ele aole he manaolana no ka poino hou mai ka ohu mai, ka mea hookahi nana e hoopoino nei he mau haneri moku, a he mau @ausau@ ola i kela a me keia makahiki. Ma ka hookaawale ana i ka leo kani o kela a me keia @ele ua hiki i ka moku i paa i ka ohu ke hoomaopopo i na kapakai ana e holo ana. Kupaianaha no ka naauao like ole a ke Akua i haawi ai iloko o ka puniu o kela a me keia kanaka.

 

KA PAANI KINIPOPO.

 

            O ka paani kinipopo oia kekahi o na paani ohohia loa ia e ike ia nei ma ke kulanakauhale nei i keia mau la, mai na keiki opio a hiki loa aku i na kanaka makua iwaena o na lahui like ole. He nui na hui kinipopo i hoala ia ae iloko o keia kulanakauhale ma keia kau kinipopo maloko o na keena aupuni, na keena oihana e ae, na hale pa’i nupepa, a pela aku, a ke hoouna ia nei hoi na aa kinipopo e kahi hui kinipopo i kahi hui.

            O ua keena pupuni e hookuku ana i keia Poaono mawaena no ia o na limahana o Iolani Hale a me Aliiolani Hale. Na keena nupepa Buletina a me ka Avalataisa. A he mau hui kinipopo e ae no kekahi e malama nei i ua hoomaamaa ana i keia mau la no ka uniki ana aku iluna o na kahua olohu popo ma keia mua iho.

 

            Ua loaa mai nei na lono aia ka mokuahi Amerika Maru ke ku la ma Kapalakiko me ka hiki ole ke hoolei i kona ukana ma o ka olohani ana o na limahana uwapo