Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 34, 24 August 1901 — Page 7

Page PDF (731.33 KB)

This text was transcribed by:  Lynda Hylander
This work is dedicated to:  To my hula 'ohana of Hālau Mōhala ʻIlima.. with much aloha.

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA POAONO, AUGATE 24, 1901

 

MOOLELO HOONI PUUWAI

NO KE

KAKELA LANAFODA

KA

IPUKA O KE KUEWA

ME KA AEA.

KA

PUA LILIA AHIU O

SANADELA.

MOKUNA II

@@HOOHUI MARE O KE KULUAUMOE

IMUA O KA INAINA O KA HAKU

KE KUEWA MA LANAFODA

KAKELA.

 

Pela io no e Kalauda, aka he mea maopopo me ka hoohewahewa ole, ka halawai pu ana mai me na nuku o ka hoohilahila ia, ua ike au a kamaaina i na ano o ko'u makuakane, he kanaka a haku piha hookano oia me na manao hoowahawaha o ka hookae a ia'u e hoike e aku ai i keia mea mamua o ko'u mare ana, alaila e hai aku au ia oe e kuu Kalauda maikai, aole i oi aku ka weliweli o ke kowa Gibalaleta mamua o ka inaina huhu o ua Haku aoo ala, malalo oia kumu, ua uumi malie au i na uhu ahai ana a ko'u mau manao me ka hoomanawanui, a ma ka la iho la inehinei i loaa ai ia'u ka lanakila mai ka poho pio ana malalo o laua, a i keia la he kanaka a he Haku opio kuokoa au noloko mai o ka ohana Lanafoda.  O kekahi mea a ko'u lunaikehala i kue ai, oia no ko'u makemake ele e hoea mai he kuee a he paio ana mawaena o'u a me kuu Haku mamua o ko'u mare ana, e lilo ai i mea nema a i mea kamailio ia, nolaila, o ko'u hamau ana ka pono, a i ka wa e hooko ia ai o ka hanohano o ka mare meluna o'u, alaila, ia manawa auanei nei au e lawe mai ai i ka'u wahine a hoolauna aku imua o laua malalo o ka inoa ka lede a Haku wahine o Lanafoda, a ke kue mai laua ia'u, alaila, ua loaa ia'u ke kuokoa e hoopakele i ka haonhano a me ka ihiihi o ka'u wahine i hoino a hoohaahaa ia.  Ano, ke hoomaopopo mai la no anei oe i ka'u mau olelo e kuu Kalauda maikai, alaila, e hamau kaua eia ke kakela ua kokoke.  Ua hooki iho ua mau holoho ala i ka laua kama@io ana, ia laua i komo aku ai noloko o ka pa o ke kakela, a mahope iho o ko laua lele ana iho mailuna iho o na lio, ua hoi pololei aku la ua Haku Opio nei no kona keena a haawi ia mau minute o kona noho mehameha ana ma ka noonoo ana nona iho a me kona mau makua a me ka wahine opio ana e lawe aku ana i pili aoao a i kokoolua nona i ke kau wi a me ke kau ai, i ka wa hooilo hoi o ka ino a n@e ka nele, a me ka wa mahe hoi o ke lau loaa a me ka hauoli.  Mai kela mau noonoo ae, hoomakaukau iho ia i kona mau pono mare, alaila, mahope o kela @@@ o ka hoomakaukau, ua he@e aku la oia no ka papaaina ahiahi a huipu aku la me kona mau makua.  Aole he mau olelo pili i ka mare i kamailio a hoopukap@ka ia, aka, o na mea ku mamao loa mai na noonoo hoihoi ole aku a ua Haku Opio ala oia ka kona ma makua haku i lawe mai ai e mea hoohala manawa ia mau minute a lakou e noho ana ma ka papaaina.    Iloko o kela mau noonoo hoihoi ole o ka Haku Opio, ua haalele ino la ia i ka papaaina a hoi pololei aku la no kona keena me ke noi ana mai i kona mau makua e hookuu a e kala aku iaia.  I ua Haku Opio nei i komo hou aku ai noloko o kona rumi, ua ki mai la oia i ka puke, me ka oiwi kino pololei a maloe@oe, nana ae la ia i na mea hoonani o kona rumi, alaila, namunamu ae la ia.  I keia po e lilo ai au i haku no oukou, a i keia po no hoi e pau ai ko'u noho haku ana no oukou, aka, ina e loaa ana ia oukou ke kuokoa o ka lanakila mai ka noho ana malalo o'u alaila, e hoomanao iho e na mea a pau o Welemoneka hookahi wale no ko oukou haku oiaio i na wa a pau.  He nui a lehulehu na noonoo like ole i ala mai iloko o ua Haku Opio ala o Lanafoda Kakela, a iaia e luai ele ia ana me ia mau noonoo uluahewa o ka hehena, aia hoi, koele mai la ke kikeke a kona makuahine ma ka puka me ke kahea pu ana mai:  Kuu Haku!  Ua hiamoe ia anei oe?  Aole oe i honi mai ia'u e kuu keiki, ua loohia anei oe me kekahi onawaliwali.  Aole e kuu Lede, aole he mau haawina oia ano.  E kala mai ia'u no keia mau hooluhi ana ia oe e kuu Haku wahine, wahi a ka Haku Opio me ka wehe ana aku i ka puka i kona makuahine.  My lord, wahi a ka Haku wahine Lanafoda, ua hewa loa ia au no keia mau hana hoopilikia a'u ia oe.  Alaila, hoohala iho la laua ma ke kamailio ana no kekahi mau minute, a i ka hanai ia ana o na aloha gude naita a me ke kau ana mai o ka ke Akua hoomaikai, ua kaawale ae la ka makua me ke keiki, a ia wa no hoi i koele mai ai ka leo o ka hele i ka manawa o ka hora 9:30 o ka po e hele aku la i ke aumoe.  Hora eiwa ka keia me ka hapa a eia no kuu makuakane ke ala mai nei.  My goodness!  Heaha keia nia@ ulia paoa e hoopakalaki mai nei ia'u, wahi a ua Haku Opio ne@ iaia iho me ke pihoihoi, alaila, hoomau hou ae ia ia i ke kamailio ana.  Aia ka Haku aoo ke hoi ala e moe ke lohe nei au i kona mau halulu w@wae kaumaha a ikaika.  A!  Ua lanakila au, lanakila ua no ka manawa hope loa.  Hora umi ponoi, aia ke kakela ua @eha, a anoano, a ke haawi ala h@ ua Haku opio nei i na hoolono @@@, alaila, me na pana hauoli ana i pa taug@ni ia i loaa i kona puuwai a me na ka puai palanehe o ka mama, ua haalele awiwi iho la ia i kona rumi a me kekahi koloka loihi e huna ana i kona mau aahu, ua hele pololei aku la oia no ka rumi o kana kumuao kakapahi, a haawi i hookahi kikeke ana me ka malie loa, a ia wa no hoi i hemo mai ai ka puka a pane mai ia he leo ninau me ka liilii.  O oe anei ia e kuu Haku?  Ae e Monisiua Kalauda, ua makaukau anei oe?  Ae e kuu Haku, a o ka'u no hoi a e keli aku nei e kou hoea mai.  Ua lohi loa ia kaua, aka, e haawi ana au i ka ikaika holo o kela mau lio no ka hiki i Kene mamua o ke kani ana o ka hora umikumamalua o keia p@, wahi a ka Haku Opio i pane aku ai, oiai, laua e ku ana mawaho o ka hale lio a kali no ke kaa e hana ia ana e ke kanaka malama lio.  Emoole ua paa ke kaa me na paa lio nani, kau ae la ka Haku Opio @e kana kumu a holo aku la laua me ka puahi nui i ke kuupau a na @o i ka holo.  Ekolu hapaha hora aia laua ua hoea aku la no Sanadela, ka home iu ano a ke onaona i noho ai, a hoala i ka lua o ke ala eia o anoipua he malihini kii ua hiki mai, a i ka Pua Lilia Ahiu no a paa iloko o na puili pumehana ana a ka Haku Opio, aia hoi, ua lawe lilo koke aku la no na lio o ka ilihuki no kahi kauhale o Kene ka pahu hopu o keia huakai holo awiwi me ka pupuahulu o ke aumoe.  Aole he mau huao'elo ano nui i kamailio ia mawaena o na kamahe'e alo kehau o ke kulu aumoe, koe wale no ka ipo me ka ipo ke aloha hoi i ko aloha, aia ia laua na hooheno ana a ke au nee awiwi o ka manawa, a mamua o ke kani ana o ka hora umikumamalua o ka po ua hoea aku la lakou no kahi o ke kahunapule aia ua pouli a pouli a pio ke kukui, koe wale no he wahi kukui helepo e a hopipi ana mawaho o ka lanai.  Ua moe ia ka makua hemolele o ka manaoio, hiki ole ke fulu ia e na mamo a diabolo, wahi a ka Haku Opio i kamailio hoomakeaka ae ai, aka, newa maina kela.  Mai, mai kaua e kuu Pua Lilia Ahiu e awiwi kaua a hooko ia ka oiaio o ka kaua hoohiki mamua o ka pau ana o ka hora ehaki.  Me ka kali a hoehakala hou ole iho, aia na opio hoohai mare o ke kuluaumoe e ku ana ma ka puka, a haawi i kekahi kikeke ana me ka ikaika e hiki ole ai i kekahi mea ke moe iho ma kona wahi moe me kona ala ole ae a haawi i kekahi mau olelo kakana o ke kipaku.  Emoole aia ke kukui ua a ae la e hoomalamalama ana ia loko o ka hale, a he minute hookahi, ua hemo mai la ka @@ka a ku mai la ke kahunapule me ka leo @@@@@ mua loa o ku ho@@@@@@.  Aumoe maoli oukou e no kamaiki a heaha keia pilikia?  Ae e ka makua Levi, a eia makou malalo o kekahi misiona pilikia o ka hoohui mare awiwi i keia minute ano.  Ua hiki anei ia oe ke hooko mai i ka hanohano o kela oihana laahia i keia manawa o ke aumoe e like me na mea i aelike mua ia ai i keia la iho la?  A!  O oe ia e kuu Haku ea?  E kono mai maloko nei, ua kali iho nei au a hiki i ko'u hoi ana e hiamoe.  E hooko a lawelawe ia na mea a pau i kela a me keia nimute a ka pue e kipa mai ana a noi i ka'u mau hooko ana aku.  He hoike anei kekahi no keia hihia?  Wahi a ke kahunapule me ka huli ana ae a alakai kau la i kana mau malihini no ke keena hookipa.  Alaila, mahope o na kamailio hoolauna pokole ana ua ku ae la na paa mare imua o ke alo o ke kahunapule a kali no na olelo mua o ke kukala e wehe ia mai ana e ia (kahunapule).  He anoano a me ka eehia, he malie a me ke akahele na huaolelo i hoopuka ia mai e ua kahunapule nei ma ka hoohui a hoolilo ana i ke kane a me ka wahine i hookahi io, a e hoopaa ana hoi i ka laua hoohiki imua o ke Akua Mana Loa ia hora o ke kuiu aumoe, e malama ke kane i kana wahine i ka wa loaa a me ka wa nele, ka wa ino a me ka wa maikai, a na ka make e hookaawale ia laua, a pela hoi ka wahine i kana kane, a e makee hoi laua i ka ihiihi, ka hanohano a me ka laahia o ka berita mare a hiki aku i ke ao pau ole o na mea a pau a wahi a ua kahunapule nei ma ka hope o kana mau olelo kahoahoa o ka hoohui mare o ke kulu aumoe.  Ano, ua hoohui ia olua i hookahi io o ke kane a me ka wahine iloko o ka pana a me ka puuwai hookahi, a na ke Akua e hoopomaikai mai ia okua.  Alaila, e ka makamaka heluhelu, ma keia wahi i hoohui a hoolilo ia iho ia iloko o ka mare paa loa ka Haku Ele Welemoneka Opio a me ka Pua Lilia Ahiu o Sanadela ma kahi kauhale o Kene i na hora o ke kulu aumoe, a o ka hoohala ana i na sekona a me @na minute mua loa o ko laua hauoli mahina meli, oia ka ua Haku Ela Opio ala i liuliu ae ai no ka huli hoi ana aku no ke Kakela Lanafoda, ka home kakela hoi a ua Haku Opio nei i haupu a moeuhane mua oie ai.  O keia hoohui mare o ka pupuahulu ana i lawelawe a hooko iho @@ he ipuka akea ia e wehe ia ai ke kukala kaua hoolilo @aia i kuewa a me ka aea.

 

Ma ka hookuku kinipopo o ka Poaono nei i malam@ia mawaena o na limahana o ka Aliiolani Hale a me ko ka Iolani Hale, ma ka auina @@@  waho o Punahou, @@@ hope ka lanakila.